Τραπεζική Σαλλάτα

Των Κώστα Βαξεβάνη, Αντιγόνης Μιχοπούλου

τις 2 Απριλίου συνέβη ένα από τα παράδοξα –αν και όχι ασυνήθιστα – της ελληνικής δημοσιογραφίας. Μεγάλη μερίδα των Μέσων Ενημέρωσης μετέδωσε με ιδιαίτερη ένταση μια διάψευση της Τράπεζας Πειραιώς σε δημοσίευμα του Reuters. Παραδόξως δεν είχε δημοσιοποιήσει ποτέ τι έλεγε το διεθνές πρακτορείο. Κάποιος που άκουγε τη διάψευση μπορούσε να υποθέσει πως κάτι είχε χάσει. Όποιος όμως παρακολουθούσε την ειδησεογραφία των ημερών, ανακάλυπτε πως ήταν μια διάψευση «εν κενώ». Διάψευση χωρίς είδηση. Τι συνέβαινε λοιπόν με τα ελληνικά ΜΜΕ; Προφανώς μια από τις πολλές συμπτώσεις. Έπαιζε μια είδηση που σχετιζόταν με κάποιον που ήταν συμπτωματικά διαφημιζόμενος σε αυτά, τους είχε δανειοδοτήσει και (συμπτωματικά) κάποια είχαν και μετοχική σχέση μαζί του. Συμπτωματική Δημοσιογραφία. Των Συμπτωμάτων.

Ο Στίβεν Γκρέι είναι από τους πιο αποτελεσματικούς ερευνητές του Reuters. Όταν έβαλε την υπογραφή του στο δημοσίευμα που στρεφόταν εναντίον της οικογένειας Σάλλα και των «εταιρικών» σχέσεων που είχε με την Τράπεζα Πειραιώς, προφανώς γνώριζε τι έκανε. Ο Γκρέι κατηγορούσε τον πρόεδρο της τράπεζας, Μιχάλη Σάλλα, πως είχε δημιουργήσει με την οικογένειά του μια σειρά από εταιρίες που έπαιρναν δάνεια από την Πειραιώς και στη συνέχεια με αυτά αγόραζαν ακίνητα, τα οποία μεταπωλούσαν σε μεγαλύτερες τιμές στην Πειραιώς. Όταν ο Βρετανός δημοσιογράφος Stephen Grey έκανε τις αποκαλύψεις, μέσω του Reuters για την τράπεζα Πειραιώς, τον πρόεδρό της και συγγενικά του στελέχη, θα περίμενε κανείς να δημιουργηθεί σάλος στον ούτως ή άλλος εύθραυστο τραπεζικό τομέα. Αντί γι’ αυτό, είχαμε μια πρωτοφανή σιωπή από τα Μέσα Ενημέρωσης που δεν μπήκαν καν στο κόπο να αξιολογήσουν τα δεδομένα που έφερνε το ρεπορτάζ στην επιφάνεια. Μιλώντας στο Hot Doc ο δημοσιογράφος του Reuters δήλωσε:

«Δεν έχουμε καμία κρυφή ατζέντα απλώς μεταφέρουμε μέσω του ρεπορτάζ μας τα γεγονότα. Όπως είναι λογικό είμαστε ανοικτοί σε διορθώσεις αν έχουμε καταγράψει κάτι λάθος, αλλά στην προκειμένη περίπτωση στηρίζουμε το ρεπορτάζ όπως αυτό δημοσιεύτηκε και συνεχίζουμε τη δημοσιογραφική έρευνα πάνω στο θέμα».

Η τράπεζα απάντησε στον Γκρέι αρχικά καταλογίζοντάς του σκοπιμότητες ενάντια στις ελληνικές τράπεζες και στη συνέχεια αναφερόμενη στις πηγές του, τις οποίες χαρακτήρισε αναξιόπιστες. Μερικές μέρες μετά κατέθεσε και μια αγωγή, με την οποία του ζητούσε 50 εκατομμύρια ευρώ. Ποιες όμως ήταν οι «αναξιόπιστες» πηγές; Η Αγγελική Αγούλου, πρώην διευθύντρια της Τράπεζας Πειραιώς στη Ζάκυνθο, την οποία η τράπεζα έχει κατηγορήσει για κατάχρηση εκατομμυρίων ευρώ και εκβίαση. Η κυρία Αγούλου δεν μας ήταν άγνωστη.

Από την έρευνα, στην παρακολούθηση

Τον Δεκέμβριο του 2011 ξεκινήσαμε στο «Κουτί της Πανδώρας» μια μεγάλη έρευνα για τις ελληνικές τράπεζες. Η υπόθεση που μας κίνησε το ενδιαφέρον ήταν στο υποκατάστημα της Πειραιώς στη Ζάκυνθο. Η Πειραιώς τα τελευταία χρόνια εμφανιζόταν να πέφτει θύμα καταχρήσεων από στελέχη της σε όλη την Ελλάδα. Σαν να μην λειτουργούσαν οι ελεγκτικοί μηχανισμοί. Η μεγαλύτερη κατάχρηση είχε γίνει στη Ζάκυνθο. Ο δήμος Ζακύνθου φαινόταν να έχει πάρει ένα δάνειο που σχετιζόταν με τη κατάχρηση. Όταν ξεκίνησε η έρευνα, το Δημαρχείο πήρε φωτιά και τα αποδεικτικά στοιχεία καταστράφηκαν.

Η πρώτη επαφή που κάναμε ήταν με την κατηγορούμενη για κατάχρηση, Αγγελική Αγούλου, η οποία υποστήριξε πως δεν είχε κάνει καμία κατάχρηση, αλλά η τράπεζα προσπαθούσε να την φοβίσει για πράγματα που ήξερε. Εναντίον της ασκήθηκε δίωξη, αλλά η ίδια είχε στα χέρια της έναν ολόκληρο φάκελο που υποστήριζε πως αποδείκνυε τη λειτουργία ενός ολόκληρου μηχανισμού με offshore εταιρίες στην Πειραιώς και δανειοδοτήσεις που, αφού δίνονταν, περνούσαν στην τράπεζα ως ζημίες.

Η έρευνά μας συνεχίστηκε τους επόμενους μήνες και ξαφνικά προέκυψε ένα πολύ σοβαρό θέμα. Ο οικονομικός εισαγγελέας Γρηγόρης Πεπόνης κατήγγειλε πως κάποιοι δημοσιογράφοι προσπάθησαν να τον εκβιάσουν για την υπόθεση που, όπως διέρρευσε, αφορούσε την Πειραιώς. Λίγο αργότερα έγινε η δημοσίευση του Reuters και μερικές ώρες πριν γραφτούν αυτές οι γραμμές μάθαμε πως οι τηλεφωνικές μας συνομιλίες με την κυρία Αγούλου έχουν καταγραφεί από επίσημη παρακολούθηση, η οποία ξεκίνησε μετά από καταγγελίες της Πειραιώς πως το πρώην στέλεχός της τους εκβιάζει.

Το επίσης σημαντικό είναι πως όποια sites αναφέρθηκαν στο επίμαχο θέμα της Πειραιώς έχουν κληθεί να δώσουν εξηγήσεις μέσα από μια τραβηγμένη λογική περί πιθανής συμμετοχής σε εκβίαση. Τα νέα ήθη περί ελεύθερης δημοσιογραφίας συμπληρώνονται από ασφαλιστικά μέτρα που ζητά η τράπεζα εναντίον όποιου γράψει για το θέμα, με το επιχείρημα ότι «κινδυνεύει η ευστάθεια των τραπεζών». Με το ίδιο επιχείρημα ο Βενιζέλος είχε δώσει 700 εκατομμύρια στην Proton.

Offshore να φάνε κι οι κότες

Η Αγγελική Αγούλου είναι υπόδικη για όσα της καταλογίζει η Τράπεζα Πειραιώς, αλλά ταυτόχρονα έχει κάνει σοβαρές καταγγελίες, οι οποίες ελέγχονται από το ΣΔΟΕ. Βασικός κορμός των καταγγελιών της είναι ένα έγγραφο, στο οποίο περιλαμβάνονται 21 εταιρίες. Το έγγραφο αυτό, όπως επιμένει η ίδια, προέρχεται από την τράπεζα και εμφανίζει τα δάνεια αυτών των εταιριών. Έχουν πάρει συνολικά δάνεια 247.068.485 ευρώ. Δίπλα στο όνομα κάποιων εταιριών υπάρχει ένας αστερίσκος, ο οποίος παραπέμπει σε μια διευκρινιστική σημείωση. Στη σημείωση γράφει: «για τις εταιρίες με αστερίσκο, με την από 12/12/2008 απόφαση της Επιτροπής Αναδιάρθρωσης προβλέφθηκε η Ρύθμιση-Απόσβεση των οφειλετών τους». Αρκετές μάλιστα από τις εταιρίες φαίνεται να ανήκουν σε στελέχη της Τράπεζας Πειραιώς ή συγγενείς του προέδρου της τράπεζας Μιχάλη Σάλλα (στη σύζυγό του, την κόρη τους, το γιό τους και τον γαμπρό τους).

Δηλαδή, σύμφωνα με όσα έχει καταγγείλει η Αγούλου, η τράπεζα χρηματοδοτούσε εταιρίες που είχαν σχέση με την ίδια ή με τον Σάλλα, και στη συνέχεια έσβηνε τα δάνεια περνώντας τα στις ζημίες της. Τη χρονιά που γίνεται αυτό, η τράπεζα πραγματικά εμφανίζεται από τον ισολογισμό της να κάνει μείωση μετοχικού κεφαλαίου και στη συνέχεια αυξήσεις, αλλά είναι αδύνατο να εντοπίσει κάποιος αν οι ζημιές είναι εκείνες για τις οποίες μιλά το πρώην στέλεχός της.

Το επίμαχο έγγραφο, όπως υποστηρίζει η Αγούλου, προέρχεται από το αρχείο του στελέχους της τράπεζας Ιωάννη Βιγγόπουλου και της παρέδωσε η γραμματέας του. Η γραμματέας Ε.Λ. έχει καταθέσει πως πραγματικά φωτοτύπησε και παρέδωσε το έγγραφο, αλλά δεν της είπε ποτέ ότι αυτές οι εταιρίες ανήκουν στην οικογένεια Σάλλα ή σε στελέχη της τράπεζας.

Η αλήθεια όσων καταγγέλλει η Αγούλου μπορεί να επιβεβαιωθεί πλήρως  μόνο από την τράπεζα, η οποία έως τώρα έχει αρνηθεί να δώσει στο ΣΔΟΕ στοιχεία για τις εταιρίες. Από τη δημοσιογραφική ωστόσο έρευνα προκύπτει πως σε πολλές από τις εταιρίες μέτοχοι είναι μέλη της οικογένειας Σάλλα. Συγκεκριμένα:

• Η εταιρία «MS Επενδυτική ΑΕ συμμετοχών». Μέλη του ΔΣ είναι ο γιός του προέδρου της τράπεζας Γεώργιος Σάλλας, η κόρη του Μυρτώ Σάλλα και στελέχη της Πειραιώς.
   
• Η εταιρία «ΑΛΚΜΑΩΝ». Μέλη του ΔΣ οι Γεώργιος και Μυρτώ Σάλλα και στελέχη της Πειραιώς.
   
• Η εταιρία «MGS ΑΕ». Μέλη του ΔΣ είναι η σύζυγος του Μιχάλη Σάλλα, Σοφία Στάικου, και στελέχη της τράπεζας.
   
• Η εταιρία «ΧΑΙΡΕΑΣ». Μέλη του ΔΣ είναι ο γαμπρός του Μιχάλη Σάλλα, Ιωάννης Στάικος, και στελέχη της Πειραιώς.
   
• Η εταιρία «ΩΚΥΘΟΗ». Μέλη του ΔΣ είναι η σύζυγος του Μιχάλη Σάλλα και στελέχη της τράπεζας.
   
• Η εταιρία «ΑΓΑΛΛΩΝ». Μέλη του ΔΣ είναι η σύζυγος του Σάλλα και στελέχη της τράπεζας.

Όλες οι εταιρίες, απ’ ό,τι φαίνεται από τους ισολογισμούς τους, έχουν μεγάλα δάνεια και ανήκουν στην κατηγορία του «αστερίσκου», δηλαδή του σβησίματος δανείων, σύμφωνα με την Αγούλου.

Η σχέση με το σκάνδαλο Proton 

Στο έγγραφο που εμφανίζει ως στοιχείο η Αγούλου περιέχονται ονόματα τεσσάρων εταιριών, οι οποίες φαίνονται να δανειοδοτούνται με 120 εκατομμύρια ευρώ. Σύμφωνα με το πόρισμα της Τράπεζας της Ελλάδος, που συντάχθηκε στην έρευνα για το σκάνδαλο της PROTON, οι τέσσερις αυτές εταιρίες κατείχαν μετοχές της Τράπεζας Πειραιώς. Δηλαδή οι εταιρίες HADUS, BRATZANO, BEL-GLOBAL και NESFIELD, οι οποίες είναι offshore, φαίνονται να παίρνουν δάνειο από την τράπεζα και στη συνέχεια να αγοράζουν μετοχές της. Και οι τέσσερις εταιρίες είναι σύμφωνα με το πόρισμα θυγατρικές της εταιρίας SCIENS, η οποία εμπλέκεται στο σκάνδαλο της PROTON.

Συγκεκριμένα, το 2011 τρεις offshore (και πάλι) εταιρίες, οι AUSUM, AURIFEX, και TRAPEZIUM, παίρνουν 81,4 εκατομμύρια ευρώ δάνειο από την PROTON BANK. Τα δάνεια δίνονται με παραβίαση της πιστωτικής πολιτικής της τράπεζας και χωρίς να έχει αναζητηθεί η ταυτότητα και η αξιοπιστία των εταιριών. Στη σύμβαση δανείων οι άγνωστες εταιρίες δεν υποχρεώνονται καν να καλύψουν τα ενέχυρα-μετοχές σε περίπτωση που η αξία πέσει κάτω από το προκαθορισμένο ποσοστό. Οι τρεις offshore ουσιαστικά ανήκουν στην εταιρία SCIENS, η οποία έχει και τις τέσσερις που παίρνουν μέρος στην αύξηση μετοχικού κεφαλαίου της Πειραιώς.

Ποια είναι όμως η SCIENS; Μια εταιρία που μετέχει στην εταιρία ΠΕΙΡΑΙΩΣ ΑΕΕΑΠ το 2005 με ποσοστό 45%. Το υπόλοιπο 55% έχει η ΠΕΙΡΑΙΩΣ ΑΕ. Δηλαδή πρόκειται για συνδεδεμένες εταιρίες. Το 2010, η SCIENS είχε πάρει από την PROTON δάνειο 34,7 εκατομμύρια ευρώ. Τα οποία έδωσε για να αγοραστούν ακίνητα του ομίλου του ιδιοκτήτη της Proton, Λαυρεντιάδη, προσδίδοντάς του ρευστότητα. Το 2006, πρόεδρος της εταιρίας SCIENS είναι ο αντιπρόεδρος της Πειραιώς, Γιώργος Προβόπουλος. Ο σημερινός διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος, που είχε αρμοδιότητα να ελέγξει τις καταγγελίες για την Proton, αλλά και την Πειραιώς.

Μετοχοδάνεια

Από το 2005 έως το 2010, στελέχη της Τράπεζας Πειραιώς αγοράζουν συνεχώς μετοχές της τράπεζας για να συμμετέχουν στην αύξηση του μετοχικού κεφαλαίου της. Από την Πειραιώς εμφανίζεται ως μια κίνηση εμπιστοσύνης των στελεχών προς την τράπεζα. Στελέχη ωστόσο της Πειραιώς, μιλώντας στο HOT DOC , παραδέχονται πως τα περισσότερα στελέχη, σε μια κίνηση «καλής θέλησης» που εκτιμήθηκε από την τράπεζα, πήραν δάνεια για να αγοράσουν μετοχές. Ως ενέχυρο έβαλαν τις ίδιες τις μετοχές. Στελέχη με μηνιαίο μισθό 2.000 ευρώ εμφανίζονται να έχουν αγοράσει μετοχές αξίας 500.000 ευρώ.

Η φήμη αυτή περί «μετοχοδανείων» δεν είναι μια πληροφορία των δημοσιογραφικών γραφείων, αλλά κάτι που γνωρίζουν και η Τράπεζα της Ελλάδος και η Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς. Έπρεπε συνεπώς να ερευνηθεί αν υπήρξαν δάνεια ή όχι. Στην περίπτωση που αύξηση μετοχικού κεφαλαίου έγινε με «εικονικό» χρήμα που ανακυκλώθηκε μέσω δανείων, έπρεπε να ληφθούν μέτρα. Να ελεγχθεί, για παράδειγμα, αν με την πτώση των μετοχών που μπήκαν ως ενέχυρο καλύφθηκε η διαφορά από τους πιστούχους. Στην περίπτωση που, όπως εμφανίζουν στελέχη της τράπεζας, η αύξηση του μετοχικού κεφαλαίου δεν προέκυψε από δάνειο της τράπεζας, τότε πρέπει να ερευνηθεί πως απλά στελέχη της τράπεζας παρουσιάζουν τόσο μεγάλα εισοδήματα.

Η τράπεζα υποστηρίζει πως οι καταγγελίες έχουν ελεγχθεί από την Τράπεζα της Ελλάδος και όπως αναφέρει το πόρισμά της:

«Δεν ευσταθεί ο βασικός ισχυρισμός της καταγγέλλουσας ότι τα στελέχη της Τράπεζας (Πρόεδρος και άμεσοι συνεργάτες του) ιδιοποιούνται παράνομα τα χρήματα της ΤΡΑΠΕΖΑΣ ΠΕΙΡΑΙΩΣ με τη χορήγηση δανείων και την εν συνεχεία απόσβεσή τους, όπως και ο ισχυρισμός ότι τα παραπάνω πρόσωπα σχετίζονται με τις εταιρίες της καταγγελίας».

Η έλλειψη ελέγχων από την Τράπεζα της Ελλάδος προς τις τράπεζες τα τελευταία χρόνια, ή η ύπαρξη προσχηματικών ελέγχων, είναι μια διαπίστωση που έχουν κάνει κόμματα αλλά και οικονομικοί κύκλοι. Το σκάνδαλο της Proton είναι μια από τις αποδείξεις. Τα «της γυναίκας του Καίσαρος» είναι μεν γνωστά, αλλά σημασία έχει να τηρούνται. Ο διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος, όπως φαίνεται από το μετοχολόγιο της Τράπεζας Πειραιώς, υπήρξε μέτοχος με 239.330 μετοχές, τις οποίες αγόρασε προς 4.638.400 ευρώ. Υπήρξε επίσης αντιπρόεδρος της Πειραιώς και φίλος του Μιχάλη Σάλλα. Οι έρευνες υπό τη διοίκησή του προκαλούν διάφορα ερωτηματικά, όπως και οι αντίστοιχες της Proton, όπου ο τραπεζικός έλεγχος ακολούθησε τα δημοσιεύματα. Ίσως λοιπόν είναι καλό η Πειραιώς, αντί αγωγών εναντίον δημοσιογράφων, να επιδείξει στοιχεία στους ερευνητές του ΣΔΟΕ.

*Το παρόν άρθρο αναδημοσιεύεται από το HotDoc  τεύχος 03

Μάιος Β΄2012