Ο γρίφος της τηλεργασίας – Πώς θα γίνει η επιστροφή στα γραφεία

του Δημήτρη Χρυσικόπουλου

Πριν από μερικές εβδομάδες η CEO ενός περιοδικού με έδρα την Ουάσιγκτον έγραψε σε ένα άρθρο της ότι, αν οι εργαζόμενοι σε μια επιχείρηση επιμείνουν στην τηλεργασία, τότε θα πρέπει να χάσουν προνόμια, όπως την υγειονομική τους κάλυψη.

Οι εργαζόμενοι στο περιοδικό απάντησαν στην CEO αρνούμενοι να δημοσιεύσουν το παραμικρό για 24 ώρες. Η συγγνώμη και η στροφή 180 μοιρών που ακολούθησε ήταν και ταχύτατη και εντυπωσιακή, ωστόσο το άρθρο έδειξε με τον πλέον χαρακτηριστικό τρόπο το πρόβλημα.

Καθώς σταδιακά η παλίρροια της πανδημίας της Covid-19 υποχωρεί, οι εμβολιασμοί προχωρούν (έστω και με δυσκολίες) και οι κυβερνήσεις ανά τον κόσμο αίρουν τα απαγορευτικά μέτρα, το ερώτημα για την επιστροφή στο γραφείο παραμένει ανοιχτό και αναπάντητο για πολύ κόσμο.

Η τηλεργασία γίνεται μόνιμο καθεστώς σε ΗΠΑ και Βρετανία

Μόνιμες πλέον αποδεικνύονται οι αλλαγές τις οποίες επέφερε και επιφέρει η πανδημία, μία εκ των οποίων αφορά τον τρόπο με τον οποίο εργαζόμαστε εντός και εκτός συνόρων. Χαρακτηριστικό το παράδειγμα μεγάλων πολυεθνικών, όπως η HSBC και η JP Morgan, που τόσο στις ΗΠΑ όσο και στο Ηνωμένο Βασίλειο θα καθιερώσουν ως μόνιμο καθεστώς την τηλεργασία. Οπως αναφέρει σε σχετικό δημοσίευμά της η βρετανική εφημερίδα Guardian, οι HSBC και JP Morgan πρόκειται να διατηρήσουν αυτό το πλαίσιο για χιλιάδες υπαλλήλους τους.

Η τηλεργασία ήλθε για να μείνει – Εργοδότες και εργαζόμενοι προσπαθούν να βρουν «τα ίσα τους» με τον κορωνοϊό

Όχι ότι δεν ήταν αναμενόμενο, αλλά είναι μια είδηση που έχει τη σημασία της: η Google ανακοίνωσε τη Δευτέρα ότι οι εργαζόμενοί της μπορούν να συνεχίσουν να δουλεύουν από τα σπίτια τους ώς το καλοκαίρι του 2021, για ειδικότητες και ρόλους που η φυσική παρουσία στο γραφείο δεν είναι απαραίτητη.

Η εταιρεία ήταν από τις πρώτες που, μετά το ξέσπασμα της πανδημίας καθιέρωσε την τηλεργασία ως βασική μέθοδο απασχόλησης των εργαζομένων της και η κίνηση του CEO της εταιρείας Σουντάρ Πιτσάι να την επεκτείνει για έναν χρόνο λέει πολλά για το πώς οι μεγάλοι εργοδότες αντιμετωπίζουν τις νέες συνθήκες που δημιούργησε το φάσμα της Covid-19.
H απόφαση της Google δείχνει ότι η εξ αποστάσεως εργασία ήλθε για να μείνει για όλο και περισσότερους εργαζομένους, ακόμα και μετά την άρση των περιοριστικών μέτρων και της καραντίνας που επιβλήθηκε, λόγω της πανδημίας. Ωστόσο, δεν είναι όλα ρόδινα και δεν σημαίνει ότι λύθηκαν διά μαγείας τα προβλήματα που η τηλεργασία προκαλεί. Αντιθέτως, όπως θα φανεί και παρακάτω, οι προκλήσεις που πρέπει να υπερκεραστούν για να γίνει βιώσιμη η νέα κατάσταση (κυρίως για τους εργαζομένους) παραμένουν πολλές.

Η εικόνα στην Ελλάδα

Πάντως, η αλήθεια είναι ότι έρευνα που πραγματοποίησε στην Ελλάδα η εταιρεία People for Business (PfB), με τίτλο «Μετά την Πανδημία: Νέα Εποχή, Νέο Μοντέλο Εργασίας», έδειξε ότι οι επιχειρήσεις αγκάλιασαν με αρκετή θέρμη την εξ αποστάσεως εργασία. Τόσο πολύ, που ακόμα και μετά την άρση του lockdown οι τέσσερις στις 10 εταιρείες έχουν διατηρήσει την εξ αποστάσεως εργασία για το 20% των εργαζομένων τους.

Παράλληλα, οι τρεις στις 10 επιχειρήσεις διατήρησαν την τηλεργασία για το 50%-80% των υπαλλήλων, αν και μόνο μία στις 10 επιχειρήσεις διατήρησε την εξ αποστάσεως εργασία για το 60-80% των εργαζομένων και το ποσοστό είναι ίδιο για τις επιχειρήσεις που διατήρησαν την τηλεργασία για πάνω από το 80% του προσωπικού.

Τα στοιχεία της ίδιας έρευνας, στην οποία συμμετείχαν 252 CEOs και ανώτατα διοικητικά στελέχη επιχειρήσεων, που δραστηριοποιούνται στην Ελλάδα, έδειξαν επίσης ότι οι επτά στις 10 εταιρείες δηλώνουν ότι το εργασιακό μοντέλο που εφαρμόζουν μέχρι σήμερα έχει επηρεαστεί σημαντικά από την πανδημία. Από τα ίδια στοιχεία προκύπτει ότι, κατά τη διάρκεια του lockdown, πάνω από έξι στις 10 εταιρείες υιοθέτησαν την εξ αποστάσεως εργασία για πάνω από το 80% των εργαζομένων τους.

Ωστόσο, μαζί με την αλλαγή του τρόπου εργασίας οι επιχειρήσεις μοιάζουν να αλλάζουν και την προσέγγισή τους σχετικά με τις δεξιότητες που ζητούν από τους εργαζομένους τους. Έτσι, σύμφωνα με την έρευνα, πλέον ιδιαίτερη σημασία για τα στελέχη των επιχειρήσεων έχουν ιδιότητες των υπαλλήλων όπως η ικανότητα εργασίας χωρίς επίβλεψη (67,16%), ο προσανατολισμός στο αποτέλεσμα (49,25%), η συνεργασία (47,7%), η επικοινωνία (38,81%) και η διαχείριση της πληροφορίας (28,36%).

Παράταση της ΚΥΑ

Υπενθυμίζεται ότι στις αρχές Ιουλίου δημοσιεύθηκε σε ΦΕΚ η Κοινή Υπουργική Απόφαση (ΚΥΑ) του υπουργού Εργασίας Γιάννη Βρούτση, του υπουργού Υγείας Βασίλη Κικίλια και του υφυπουργού Οικονομικών Θεόδωρου Σκυλακάκη, για την παράταση της δυνατότητας προσφυγής στο σύστημα της εξ αποστάσεως εργασίας. Σύμφωνα με την ΚΥΑ, παρατείνεται, μέχρι και την 31η Ιουλίου 2020, η δυνατότητα του εργοδότη να καθορίζει με απόφασή του ότι η εργασία που παρέχεται από τον εργαζόμενο στον προβλεπόμενο από την ατομική σύμβαση τόπο εργασίας θα πραγματοποιείται με το σύστημα της εξ αποστάσεως εργασίας, η οποία θεσμοθετήθηκε ως έκτακτο και προσωρινό μέτρο με την παρ. 2 του άρθρου 4 της από 11.3.2020 Πράξης Νομοθετικού Περιεχομένου «Κατεπείγοντα μέτρα αντιμετώπισης των αρνητικών συνεπειών της εμφάνισης της Covid-19 και της ανάγκης περιορισμού της διάδοσής της» (Α΄ 55), ως ισχύει, λαμβάνοντας υπόψη την πορεία εξέλιξης του φαινομένου. Μάλιστα, πληροφορίες αναφέρουν ότι η κυβέρνηση προσανατολίζεται σε νέα παράταση/επέκταση του μέτρου της τηλεργασίας, ιδίως ενώπιον της αύξησης των κρουσμάτων κορωνοϊού στη χώρα μας και ιδίως σε αστικά κέντρα, όπου συγκεντρώνεται και το μεγαλύτερο μέρος των εργαζομένων.

Οι «παρενέργειες»

Όπως προαναφέρθηκε, οι προκλήσεις για την ομαλοποίηση των συνθηκών της εξ αποστάσεως εργασίας – ιδίως για τους εργαζομένους – παραμένουν πολλές και δυσεπίλυτες. Για παράδειγμα, έρευνα της εταιρείας real estate Βlueground, που διεξήχθη μεταξύ Απριλίου και Μαΐου και στην οποία έλαβαν μέρος πάνω από 500 ενοικιαστές της σε Ευρώπη, Αμερική και Μέση Ανατολή, έδειξε ότι το 68% δήλωσε πως εργαζόταν όσο και πριν, αν όχι και περισσότερο, και το 24% δήλωσε πως η παραγωγικότητα μειώθηκε αρκετά, γεγονός που αποδίδεται και στο εύρημα σύμφωνα με το οποίο το 48% των ερωτηθέντων δήλωσε πως τα επίπεδα του στρες έχουν αυξηθεί αρκετά. Γιατί; Τo 39% δήλωσε πως ο σημαντικότερος παράγοντας αύξησης του στρες ήταν η απότομη αλλαγή στον τρόπο ζωής, ενώ το 25% δήλωσε πως θέματα σχετικά με τη δουλειά προκαλούσε πολύ περισσότερο άγχος.

Παρόμοια αποτελέσματα έδειξε και έρευνα που δημοσιεύτηκε στο Harvard Business Review και αφορούσε τους εργαζομένους στη Microsoft, άλλον έναν γίγαντα της τεχνολογίας που υιοθέτησε άμεσα την τηλεργασία ως μέσο αντιμετώπισης της πανδημίας. Από τη μελέτη προέκυψε ότι οι εργαζόμενοι της Microsoft εργάζονται εξ αποστάσεως περίπου τέσσερις ώρες περισσότερο την εβδομάδα απ’ ό,τι πριν από τα μέτρα κοινωνικής αποστασιοποίησης. Επίσης, φαίνεται ότι αυξήθηκαν σημαντικά οι συσκέψεις διάρκειας 30 λεπτών και κάτω, αυξήθηκαν τα μηνύματα προϊσταμένων προς εργαζομένους κατά τη διάρκεια διαλειμμάτων, όπως και στο διάστημα μετά τις 6 το απόγευμα και ώς τα μεσάνυχτα (κατά 52%), αν και από την έρευνα προκύπτει ότι οι προϊστάμενοι δείχνουν μεγαλύτερο ενδιαφέρον για την καλή κατάσταση – σωματική και ψυχική – των εργαζομένων τους.

Ποντίκι

Μονιμοποίηση και γενίκευση της τηλεργασίας ως μιας ακόμα μορφής «ευελιξίας» προωθεί η κυβέρνηση

Τη μονιμοποίηση και γενίκευση της τηλεργασίας ως μιας ακόμα μορφής «ευελιξίας» προωθεί η κυβέρνηση με διατάξεις που θα κατατεθούν στη Βουλή τις επόμενες μέρες.

Εκμεταλλευόμενη τις συνθήκες που προέκυψαν την περίοδο της καραντίνας, ικανοποιεί μια χρόνια απαίτηση του κεφαλαίου, διευρύνοντας τα εργαλεία του για την εντατικοποίηση της εργασίας, για το ξεχείλωμα του ωραρίου. Χαρακτηριστικά, με τις προβλέψεις του νομοσχεδίου για «τηλε-ετοιμότητα» του εργαζόμενου, μπαίνει και η επίσημη βούλα στο «σβήσιμο» των ορίων μεταξύ εργάσιμου και μη εργάσιμου χρόνου, με σοβαρές συνέπειες στην υγεία και στις μισθολογικές απολαβές του εργαζόμενου.

Η παραγωγικότητα της λούφας

Του Γιάννη Κιμπουρόπουλου

Είναι, άραγε, η τηλεργασία η νέα χρυσοτόκος όρνιθα του νεο-καπιταλισμού (ή του μετα-καπιταλισμού, τουρμπο-καπιταλισμού, τηλε-καπιταλισμού, πείτε τον όπως θέλετε); Ετσι φαίνεται να αντιλαμβάνονται την υπόθεση τόσο οι εγχώριοι ψιλικατζήδες της επιχειρηματικής αρπαχτής όσο και οι πολυεθνικοί δεινόσαυροι της αλγοριθμικής οικονομίας, τα θεριά -Google, Facebook, Microsoft και λοιπές- που έσπευσαν να εξορίσουν στα σπίτια τους την πλειονότητα των εργαζομένων, μετατρέποντας κρεβατοκάμαρες και σαλονάκια σε γραφεία ή εργαστήρια και τα ψηφιακά δίκτυα σε αλυσίδες παραγωγής. Ο κορονοϊούλης θεωρήθηκε ιδεώδης ευκαιρία για μια γρήγορη, βίαιη ανατροπή του μοντέλου εργασίας που βασίζεται στη φυσική παρουσία των ανθρώπων στον κοινό χώρο. Χωρίς παζάρια, συλλογικές ή ατομικές διαπραγματεύσεις, συνδικάτα, περιττές συναντήσεις και χάσιμο χρόνου, στο κυλικείο, στο μπαλκόνι για κάπνισμα ή γύρω από τον ψύκτη του νερού.

Η τηλεργασία νέο όπλο στα χέρια του κεφαλαίου

του Δημήτρη Σταμούλη

Από την εξ αποστάσεως εργασία το κεφάλαιο έχει μόνο να κερδίσει! Κερδίζει σε λειτουργικό κόστος, σε αποδοτικότητα εργαζομένων, σε ακόμα μεγαλύτερο έλεγχο της εργασίας, ακόμα και  της ίδιας της ζωής των υπαλλήλων του. Στην Ελλάδα εκτιμάται ότι περίπου ένας στους τρεις εργαζομένους  θα μπορούσε να εργάζεται από το σπίτι. Ο ΣΕΒ ήδη προετοιμάζει το έδαφος με τους δικούς του όρους.

Στο lockdown ένας στους δύο εργάστηκε από το σπίτι

Η εργασιακή πραγματικότητα άλλαξε άρδην εν μέσω πανδημίας κορονοϊού. Δεν είναι μόνο οι χιλιάδες απολύσεις και αναστολές συμβάσεων, αλλά και όλα όσα εξελίσσονται με φόντο μια νέα ανερχόμενη μορφή εργασίας, στην Ελλάδα και διεθνώς, την τηλεργασία. Στη χώρα μας, ένας στους δύο από όσους συνέχισαν να εργάζονται, αναγκάστηκε να εργαστεί από το σπίτι με τηλεργασία, ενώ προ κορονοϊού το ποσοστό αυτό ήταν μόλις 4,57%. Σχεδόν δύο στους τρεις από όσους εργάζονταν και πριν από τον κορονοϊό από το σπίτι, δηλώνει πως η τηλεργασία έχει αλλάξει σε σχέση με την προ πανδημίας εποχή. Οι περισσότεροι φοβούνται πως πρέπει να αποδεικνύουν περισσότερο ότι δουλεύουν από το σπίτι απ’ ό,τι στο γραφείο!

«Το μέλλον της εργασίας ξεκινά από το σπίτι σου»

Του Γιάννη Κιμπουρόπουλου

Η τηλεργασία είναι μεν ένα τεχνολογικό άλμα στο μέλλον, αλλά ταυτόχρονα επικαιροποιεί εργασιακές διεκδικήσεις και απαιτήσεις του παρελθόντος, σε συνθήκες εντελώς διαφορετικές από αυτές του βιομηχανικού καπιταλισμού.

«O μισθωτός θα διατηρεί τον διακριτό χώρο εργασίας στο σπίτι ήρεμο, τακτοποιημένο και χωρίς θορύβους. Ο μισθωτός συναινεί στην επιθεώρηση από τον εργοδότη κατά τη διάρκεια εργάσιμων ωρών, υπό την προϋπόθεση της έγκαιρης προειδοποίησης, του εξοπλισμού, της τήρησης των πολιτικών του εργοδότη και των διατάξεων υγιεινής και ασφάλειας…».

Αυτά προβλέπει μεταξύ πολλών άλλων η συμπληρωματική σύμβαση εργασίας που καλούνται να υπογράψουν οι εργαζόμενοι στην εταιρεία Teleperfomance που περνούν σε καθεστώς τηλεργασίας. Δεν αφορά 10-20 εργαζομένους, αλλά πάνω από 5.000 που έχουν ήδη βγει σε τηλεργασία, ίσως το μεγαλύτερο για τα ελληνικά δεδομένα αντίστοιχο εγχείρημα πέρα από τις τράπεζες στη διάρκεια του μεγάλου lockdown.

Μια αποκαλυπτική μελέτη για την τηλεργασία

Οπως πρόσφατα στην Ελλάδα ο ΣΕΒ ζήτησε «ρηξικέλευθες πολιτικές» για την «επανεκκίνηση της οικονομίας», έτσι και σε άλλες χώρες οι Ενώσεις των μεγαλοεργοδοτών στρώνουν το έδαφος για κλιμάκωση της αντεργατικής επίθεσης το επόμενο διάστημα, ενόψει και της νέας καπιταλιστικής κρίσης. Στη Γαλλία, για παράδειγμα, ο πρόεδρος της Ενωσης των μεγαλοβιομηχάνων (MEDEF) ξεκαθάρισε ότι «αργά ή γρήγορα θα χρειαστεί φυσικά να τεθεί το ερώτημα τι θα γίνει με το χρόνο εργασίας, τις μέρες των διακοπών και τις αμειβόμενες αργίες για να υποστηριχθεί η επανεκκίνηση και να διευκολυνθεί με λίγη παραπάνω δουλειά, με τη δημιουργία πρόσθετης ανάπτυξης».

Σ’ αυτό ακριβώς το πλαίσιο, της «επανεκκίνησης της οικονομίας», δυναμώνει και η συζήτηση για την επέκταση της τηλεργασίας, που δοκιμάστηκε σε διευρυμένη κλίμακα την περίοδο της πανδημίας. Δουλειά πιάνουν μια σειρά από «δεξαμενές σκέψης» και «εταιρείες συμβουλευτικής επιχειρήσεων», αστικά επιτελεία που αναλύουν τα οφέλη της τηλεργασίας για το κεφάλαιο και μεθοδεύουν την προώθηση των επόμενων αντεργατικών ανατροπών, με τρόπο που θα μειώσει κατά το δυνατόν τις αντιδράσεις.