Το φρόνημα θα βρεθεί σε Ναυαρίνο και Μεσολόγγι

Eugène Delacroix, La Grèce sur les ruines de Missolonghi. 1826. Musée des Beaux-Arts de Bordeaux

Σε αλλεπάλληλες συνομιλίες άκουσα αλλόκοτα τον εαυτό μου να αυτοσχεδιάζει γύρω από δύο μοτίβα: το φρόνημα στο παρόν, και ορόσημα του παρελθόντος.

Πρώτα, το φρόνημα. Η μακρά κρίση βιώνεται σαν χαμένος πόλεμος· αν εντοπίσουμε την πρώτη ρήξη στο 2010, από τότε ώς σήμερα το ρήγμα διαρκώς διευρύνεται, το σκάφος βουλιάζει όλο και πιο βαθιά, σε νερά ανεξερεύνητα, τέτοια που ουδέποτε είχαμε φανταστεί. Και για πολλούς είναι ήδη σαφές ότι δεν θα γυρίσουμε ποτέ στην προ ρήξης εποχή, δεν θα την πλησιάσουμε καν· απλούστατα, διότι έχει συντελεστεί ήδη μια ποιοτική μεταβολή. Ακόμη και αν ανακτηθούν εν μέρει οι ποσοτικές απώλειες ζωτικών δεικτών του κοινωνικού βίου, λ.χ. η τοξική ανεργία, η κοπιαστικά αποκτημένη νέα ισορροπία θα βρίσκεται σε εντελώς άλλη ιστορική πίστα, ο κοινωνικός σχηματισμός θα είναι διαφορετικός, είναι ήδη διαφορετικός.

Μια ευχή μέσα στη Μάχη των Λέξεων

Το 1870 , στα συγκινητικά πεζά Ποιήματα με τα οποία θέλησε ν’ αντικαταστήσει τη μελαγχολία με το θάρρος, την απελπισία με την ελπίδα και την κακία με την καλοσύνη, ο 24χρονος Ιζιντόρ Ντυκάς, γνωστός με το ψευδώνυμο «Λοτρεαμόν», σημείωνε πως το νόημα των λέξεων μετέχει στη βελτίωση των ιδεών και γι’ αυτό «η λογοκλοπή είναι αναγκαία»: «ακολουθεί από κοντά τη φράση ενός συγγραφέα, χρησιμοποιεί τις εκφράσεις του, σβήνει μια λαθεμένη ιδέα και την αντικαθιστά με τη σωστή» − κι αυτό έκανε, πράγματι, στο μεγαλύτερο μέρος των Ποιημάτων του.

Το 1894, στο άρθρο του Η γαλλική γλώσσα πριν και μετά την Επανάσταση, ο Πωλ Λαφάργκ εξηγούσε με ποιο τρόπο η γαλλική επανάσταση τροποποίησε άρδην τη γλώσσα, αντικαθιστώντας τα «κλασσικά» γαλλικά της αριστοκρατίας με τη «ρομαντική γλώσσα» της αστικής τάξης − έτσι που το 1831, μια ομάδα φιλόλογων εκπόνησε και κυκλοφόρησε ένα Συμπλήρωμα στο Λεξικό της Ακαδημίας, το οποίο περιέλαβε 11.000 επιπλέον λέξεις που διαμορφώθηκαν κατά την προεπαναστατική και μετεπαναστατική περίοδο. Με αυτό τον τρόπο, σημείωνε ο Λαφάργκ, η αστική τάξη διέδωσε τις ιδέες της και εδραίωσε την κυριαρχία της.