Όχι «παράδοση» στον πολιτισμό των ελίτ

Του Νίκου Σταθόπουλου

Χρειάζεται εκσυγχρονισμός της Παράδοσης και ποιοτική ανατροπή της κυρίαρχης πολιτικής κουλτούρας

Τα πρόσφατα τραγικά περιστατικά, σε Καλαμάτα και Θήβα, τις μέρες του Πάσχα, ανακίνησαν με ένταση το ζήτημα των «εθίμων» στην κοινωνία μας. Σχηματοποιήθηκαν, σχεδόν αυτοματικά και με δημοσιογραφική ταχύτητα, δυο «μερίδες», η μία με την αξίωση «να καταργηθούν τα βαρβαρικά έθιμα», και η άλλη με το αδιαπραγμάτευτο της «διατήρησης των εθίμων». Ωστόσο, η αντιδιαλεκτική εστίαση σε μια συγκεκριμένη όψη της «εθιμικής κουλτούρας» και τη βαθιά κατανόηση του σοβαρού θέματος περιορίζει αλλά και «παραθυράκια» ανοίγει για μια «εθιμολογία» αρκούντως βολική ευρύτερων σκοπιμοτήτων…

Η «εθιμικότητα», δηλαδή η πρόκριση του «άγραφου νόμου» έναντι της εξουσιαστικής άνωθεν αυθεντίας του «θετικού δικαίου», συμπυκνώνει μια σφαιρική κοσμαντίληψη. Είναι ένα περίπλοκο πλέγμα ρύθμισης των κοινωνικών σχέσεων που αντανακλά τις τοπικές ιδιομορφίες και θεμελιώνεται στην πιο ριζική λαϊκή συναίνεση. Είναι ένας «λαϊκός πολιτισμός βάσης», που, εν Ελλάδι, έλκει τα πρωταρχικά του από την αρχαιότητα και ήταν ο κύριος παράγοντας δυναμικής επιβίωσης του Ελληνισμού επί Τουρκοκρατίας.

Ο ύπνος της λογικής γεννάει τέρατα

Μέσα στη διάχυτη βουβαμάρα εγκλείεται φόβος. Φόβος για το παρόν, φόβος για το μέλλον. Οσα συμβαίνουν, κι όσα δεν συμβαίνουν, τροφοδοτούν διαρκώς αυτό τον φόβο του παρόντος, μια σταθερή δυσφορία, μια αίσθηση ανοικειότητας με την ίδια μας τη ζωή. Διότι απλούστατα δεν γνωρίζουμε πού μάς βγάζει ο δρόμος, δεν έχουμε καμία βεβαιότητα, αισθανόμαστε ανήμποροι να προγραμματίσουμε στοιχειωδώς τον βίο. Αισθανόμαστε να μας πλακώνει ένα ανοίκειο παρόν.

Ενώπιον της κορύφωσης του δράματος

Το βαρύ πυκνό καλοκαίρι του 2013, πολλοί άνθρωποι που συναντώ, πολύ διαφορετικοί μεταξύ τους, μεταφέρουν την ίδια αίσθηση: ότι εκμετράται ο χρόνος της παρούσας κρίσης, ότι βαδίζουμε προς μια κορύφωση. Η κορύφωση έχει ποικίλες καταλήξεις, αναλόγως του συνομιλητή, πάντως όλες είναι δραματικές, οδυνηρές και λυτρωτικές συνάμα.

Τριάμισι χρόνια μετά την κατάπληκτη ομολογία πτώχευσης, τριάμισι χρόνια αλεπάλληλων θυσιών των Ελλήνων της μείζονος πλειοψηφίας και αλλεπάλληλων σφαλμάτων και σφαγών, τριάμισι χρόνια συνεχούς καταβύθισης. Δεν πάει άλλο. Ας γίνει κάτι ριζικό, ας είναι επώδυνο, αρκεί να μη συνεχιστεί αυτή η βύθιση, άλλωστε δεν έχουμε πια και πολλά να χάσουμε. Το λένει άνθρωποι υψηλής μορφώσεως, νοικοκύρηδες έως πρόσφατα, που τώρα αγκομαχάνε να τα βγάλουν πέρα, γονατισμένοι από φόρους, περικοπές μισθών, εξανεμισμένα εισοδήματα, με άνεργους συζύγους και παιδιά, με δάνεια και με σχολάζοντα κληρονομικά ακίνητα που κουβαλάνε φόρους και χαράτσια.

Ελληνικότητα: Μας λείπει ή μας περισσεύει;

                                                                                                                                                                             

Το ερώτημα έχει επακριβώς τεθεί: “Πώς να πορευτούμε συλλογικά και υπεύθυνα ανάμεσα σε δύο ΄νοσηρότητες΄: αφενός του φανατικού ελληνοκεντρισμού με την ομφαλοσκοπική λογική που το διέπει και αφετέρου του εξίσου φανατικού και εθνικά επιβλαβούς αντιελληνοκεντρισμού που χαρακτηρίζει πολλούς από τους νεοφώτιστους πολιτικούς και διανοούμενους της εποχής μας.

Από την μια η ανέξοδη ΄υπέροχη εκδοχή του Έλληνα΄ και από την άλλη ο δήθεν εκσυγχρονισμός, που με την επίφαση κάποιας εξωστρέφειας μάς καθιστούν μετέωρους, πανομοιότυπα αντίτυπα ανθρωποειδή, περίπου σαν κλωσσόπουλα αναστημένα στην κλωσσομηχανή.

Ποιά είναι η ενδιάμεση συνθετική στρατηγική ικανή να εναρμονίσει δημιουργικά στοιχεία της παράδοσης  με τις νέες προκλήσεις  και δεδομένα, δίχως υποταγή και περιχαράκωση ούτε στο επείσακτο και καινοφανές αλλά ούτε και στο αυτόχθον και παλαιόθεν ισχύον”;

Πιστεύω ότι οι δέκα πέντε επισημάνσεις που ακολουθούν (κάποιες βιωματικής αφετηρίας, οι περισσότερες “λογοδοσία προσεκτικού αναγνώστη”) επιτείνουν το ερωτηματικό, σκιαγραφώντας, ένθεν κακείθεν, την εικόνα: