Πολιτισμός των ιδρυμάτων: η έννοια του συμφέροντος

Της Εφης Γιαννοπούλου & του  Θεόφιλου Τραμπούλη

Πίσω από το λόγο για την ηθική της φιλανθρωπίας, την καινοτομία και την αποτελεσματικότητα του ιδιωτικού έναντι του δημόσιου τομέα ή τις δίκαιες καταγγελίες της ανεπάρκειας και της αδιαφορίας του κράτους, συγκαλύπτεται μια νέα πραγματικότητα στο χώρο του πολιτισμού και συσκοτίζεται η ανάδυση νέων σχέσεων και συμφερόντων.

Αναφερθήκαμε στα προηγούμενα κείμενα για τον π0λιτισμό των ιδρυμάτων (εδώ και εδώ) στην ανάδειξη συγκεκριμένων ιδιωτικών ιδρυμάτων σε κεντρικούς παίκτες του πολιτιστικού πεδίου, εστιάζοντας στις παράλληλες παρεμβάσεις τους στον δημόσιο χώρο, που αλλάζουν τη γεωγραφία της πόλης προοικονομώντας ευρύτερες μεταβολές, στις ανισοβαρείς σχέσεις τους με τις δημόσιες πολιτικές ενός κράτους που, υπό το βάρος της δημοσιονομικής κρίσης (ή με πρόσχημα αυτήν), αποσύρεται ακόμα και από συμβατικές υποχρεώσεις του, καθώς και στο είδος των μορφών που προκρίνουν διαμορφώνοντας την ταυτότητά τους. Στο τρίτο αυτό κείμενο θα μας απασχολήσει ο τρόπος με τον οποίο παρουσιάζονται αυτές οι δράσεις και οι πρωτοβουλίες τους στον δημόσιο λόγο, τόσο από τους ίδιους τους φορείς όσο και από ποικίλους δημοσιολογούντες.

ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΙΔΡΥΜΑΤΩΝ: Η ΕΓΓΡΑΦΗ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ

Του Θεόφιλου Τραμπούλη και της Έφης Γιαννοπούλου

Καθώς η Αθήνα επεκτείνεται προς τη θάλασσα, τα ίχνη μιας παλιάς ιστορίας αναγγέλλουν την ανέγερση της καινούργιας αυτής πόλης κατά μήκος ενός κόμβου που την κόβει στη μέση.

Ισχυριστήκαμε στα «Πολιτισμένα» του UNFOLLOW 29 ότι η πολιτιστική γεωγραφία της Αθήνας έχει αρχίσει να μετατοπίζεται προς τον άξονα της λεωφόρου Συγγρού. Η ανάπτυξη αυτή σχετίζεται με τον έναν ή τον άλλο τρόπο με τη δραστηριότητα μεγάλων ιδιωτικών φορέων, κυρίως του Ιδρύματος Νιάρχου, του Ιδρύματος Ωνάση και του Οργανισμού ΝΕΟΝ, και δεν είναι ανεξάρτητη από ευρύτερες οικονομικές, πολεοδομικές, κοινωνικές και πολιτικές μεταβολές. Τις αποτυπώνει και τις προοικονομεί.

ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΙΔΡΥΜΑΤΩΝ: Ο ΑΞΟΝΑΣ ΤΗΣ ΛΕΩΦΟΡΟΥ ΣΥΓΓΡΟΥ

 

Του Θεόφιλου Τραμπούλη

Όταν το 1991, το Μέγαρο Μουσικής Αθηνών άνοιγε τις πύλες του μετά από μια εικοσαετία αναθέσεων, αναβολών και υπερβάσεων, συνόψιζε στην αρχιτεκτονική του τον τρόπο με τον οποίον η κάπως επαρχιακή εγχώρια θεσμική κουλτούρα αντιλαμβανόταν τις προδιαγραφές και τους όρους του υψηλού. Το μάρμαρο και η μοντερνιστική μεταγραφή της κλασικής αρχαίας δομής συνέθεταν ένα ιδανικό τέμενος για τη λατρευτική και στείρα αμηχανία μπροστά στη λόγια μουσική. Η χωροθέτησή του, αντίστοιχα, όριζε την γεωγραφία αυτού του υψηλού: στη Βασιλίσσης Σοφίας, ανάμεσα στην Αμερικανική Πρεσβεία και το Χίλτον, ήταν σαν να ολοκλήρωνε όχι μόνον μια μνημειακή τριλογία ανάλογη της τριλογίας της Πανεπιστημίου, αλλά και τη μεταπολεμική σύλληψη της πόλης, τους δρόμους, τα κτίρια και τον πολιτισμό που είχαν αναδυθεί από το Σχέδιο Μάρσαλ και οδηγούσαν κεντρομόλα στα Ανάκτορα και την Πλατεία Συντάγματος. Αν το Μέγαρο είναι το τελευταίο μεταπολεμικό κτίριο, δέκα χρόνια αργότερα, το νέο Μουσείο Μπενάκη, που εγκαινιάστηκε το 2003, ήταν το κατεξοχήν κτίριο της ακυρωμένης αισιοδοξίας του εκσυγχρονισμού, στη μέση της οδού Πειραιώς, εκεί που παλιά εκτεινόταν η βιομηχανική και βιοτεχνική ζώνη της πόλης, εγκαταλελειμμένη πια καθώς η οικονομία μεταλλασσόταν. Το εσωστρεφές κέλυφος φιλοδοξούσε να λειτουργήσει ως τοπόσημο στο κέντρο ενός καινούργιου δημόσιου χώρου στον οποίον η διασκέδαση και ο πολιτισμός για όλους θα ήταν συμπληρωματικά μεγέθη μιας σταθερής οικονομίας. Αναπόφευκτα, η οικονομία αυτή κατέρρευσε, οι δρόμοι γύρω από την Πειραιώς είναι ακόμη σκοτεινοί, γεμάτοι με εγκαταλειμμένες αποθήκες, και το μορφολογικό πρότυπο του Μουσείου Μπενάκη αναδιπλασιάστηκε στην πραγματικότητα από τα νυκτερινά κέντρα λίγο παρακάτω στον ίδιο δρόμο.