του Michael Cooper
Μετάφραση Αναστασία Κότσαλη
Το σενάριο έμοιαζε απρόσμενα οικείο: ο στυγνός πλουτοκράτης στον πιο ψηλό όροφο του Τrump Tower κατέχει τεράστια πολιτική δύναμη ενώ η υπάλληλός του ανησυχεί πως μπορεί να την κάνει ό,τι θέλει λόγω της περιουσίας και της θέσης του. Όχι, δεν είναι η σύνοψη καινούριου βιβλίου για τις πρόσφατες εκλογές στις ΗΠΑ, αλλά το περιεχόμενο μιας από τις πιο επιδραστικές οπερατικές παραγωγές των τελευταίων 50 ετών: Οι «Γάμοι του Φίγκαρο» του Μότσαρτ σε σκηνοθεσία Πίτερ Σέλαρς παρουσιάστηκαν το 1988 στον 52ο όροφο του Trump Tower. Αυτό το κατεξοχήν σύμβολο ισχύος, σπατάλης και πλούτου, επιλέχθηκε ως το ιδανικό σκηνικό για μια όπερα που ιχνηλατεί την ταξική ανισότητα.
Ο Τrump Tower έχει αποκτήσει, φυσικά , πολύ διαφορετικό νόημα το τελευταίο διάστημα: Από εκεί το 2015 ο Ντόναλντ Τραμπ καβάλησε το ασανσέρ που τον εκτόξευσε στην ανορθόδοξη προεδρική του νίκη. Απέξω έγιναν οι συγκεντρώσεις εναντία στην υποψηφιότητα του. Στα σαλόνια του εσχάτως συνωστίζονται πολιτικοί που ζητάνε μια θέση.
Πίτερ Σέλαρς
Στη συνέντευξή του στους Νew York Times και τον δημοσιογράφο Μάικλ Κούπερ, ο Πίτερ Σέλαρς μιλάει για την απόφασή του να τοποθετήσει τους «Γάμους» στον Trump Τower, μια κίνηση που σήμερα φαίνεται παράδοξα προφητική. Το λιμπρέτο των «Γάμων», βασισμένο σε θεατρικό έργο του Μπωμαρσέ, έχει ως αφετηρία την επιθυμία του Κόμη Αλμαβίβα να διεκδικήσει το φεουδαρχικό του δικαίωμα και να αναγκάσει την υπηρέτριά του να κάνουν έρωτα την πρώτη νύχτα του γάμου της. Παρακολουθώντας σε μαγνητοσκόπηση την παράσταση του ’88 μετά τα αποτελέσματα των εκλογών του 2016, είναι δύσκολο να μην σκεφτεί κανείς τα ηχητικά ντοκουμέντα του φετινού Οκτωβρίου, όπου ο Ντόναλντ Τραμπ κόμπαζε για τον χυδαίο τρόπο που προσεγγίζει ερωτικά τις γυναίκες και τις εξαναγκάζει να έχουν σεξουαλικές σχέσεις εξαιτίας της διασημότητας του — αλλά και για τις περιπτώσεις που έχει κατηγορηθεί για σεξουαλική παρενόχληση. (Ο ίδιος αργότερα αρνήθηκε τις κατηγορίες και απολογήθηκε για τα σχόλια του).
Μιλήστε μας για την απόφαση σας να τοποθετήσετε τους « Γάμους του Φίγκαρο» στον Trump Tower
Ο Trump Tower αποτελούσε και τότε, στα χρόνια του Ρήγκαν, το σύμβολο του νέου φεουδαλισμού. Ο Μότσαρτ θεωρεί πως ένα από τα σημαντικότερα στοιχεία αυτής της όπερας—που προμηνύει τη Γαλλική επανάσταση— είναι η πίστη στη δημοκρατία και στην ισονομία και η διεκδίκησή τους στην καθημερινή ζωή. Ο σύνθετης κάνει την γενναία και συγκλονιστική χειρονομία να χρησιμοποιήσει ως ίσους ανθρώπους όλων των τάξεων στα φωνητικά σύνολα του έργου (τρίο, κουαρτέτι, σεξτέτι κτλ), όπου η μουσική μοιράζεται ισότιμα σε άτομα διαφορετικής κοινωνικής προέλευσης. Η ανθρωπιά και η ποιότητά τους εκπροσωπείται ακριβοδίκαια – και, φυσικά, οι λάθος επιλογές δεν αποτελούν «προνόμιο» των πληβείων.
Το σκηνικό του Τrump Tower επιλέχθηκε προκειμένου να εστιαστεί το ενδιαφέρον στην οικονομική ανισότητα. Αλλά έτσι όπως εξελίχθηκε η καμπάνια του Τραμπ, με τη δημοσιοποίηση της κασέτας, ήταν σχεδόν σα να επανήλθε στη συζήτηση το φεουδαρχικό δικαίωμα για την πρώτη γαμήλια νύχτα.
Τι «σχεδόν», κανονικότατα επανήλθε στη συζήτηση. Αυτά που λέει ο Τραμπ και καταγράφηκαν στην κασέτα ήταν 100 % πάνω σε αυτή τη λογική. Αυτά τα πράγματα δεν είναι καινούρια. Γι’ αυτό μας συγκλονίζει όταν καθρεφτιζόμαστε σε μια μαγική στιγμή του 18ου αιώνα, όπου μεγαλοφυείς καλλιτέχνες είχαν τις υψηλότερες προσδοκίες από την κοινωνία και την ανθρωπότητα.
Στην εποχή του Μότσαρτ, ο πλούτος της αριστοκρατίας σήμαινε και τεράστια πολιτική δύναμη. Φανταζόσαστε ποτέ ότι ο Trump Tower θα γινόταν σύμβολο πολιτικής ισχύος;
Αν θέλει κανείς να δει το μέλλον, αρκεί να κοιτάξει το παρόν. Το μέλλον είναι οι σπόροι που φυτεύουμε αυτή τη στιγμή. Κι εκείνοι θα γίνουν δέντρα, με το κατάλληλο πότισμα και πολύ φως. Το θέμα είναι τί επιλέγουμε να ποτίσουμε, και η πραγματικότητα που ζούμε είναι οι σπόροι της περιόδου Ρηγκαν, κι αυτούς εξακολουθούμε να φροντίζουμε.
Η συγκεκριμένη όπερα δεν τελειώνει, παραδόξως, με μια μεγάλη ταξική σύγκρουση αλλά με μια απίστευτη χειρονομία συγχώρεσης. Το ίδιο το τέρας —στην περίπτωση των «Γάμων» ο Κόμης, που νιώθει ότι μπορεί να εκμεταλλεύεται τους πάντες και να παρενοχλεί τις γυναίκες χωρίς καμμιά αιδώ— όχι μόνο αλλάζει και συνειδητοποιεί τα λάθη του, αλλά εν τέλει συγχωρείται. Όλοι μεταμορφώνονται και ωριμάζουν, ξεπερνώντας την κοινωνική παράλυση που έφερε η πτώση του παλαιού καθεστώτος.
Ο Μότσαρτ ανοίγει το δρόμο του ουμανισμού, της ανοχής, της συγχώρεσης, μακριά από τη ρητορική της βίας, που παραμένει ακόμα κυρίαρχη για πολλές κοινωνικές ομάδες. Το έργο αποτελεί ένα απίστευτο τεκμήριο της ιστορίας της ανθρωπότητας. Μεσούσης της περιόδου Ρήγκαν, όταν η κοινωνική ανισότητα είχε πάρει δραματικές διαστάσεις, ήταν εξαιρετικά επείγον να χρησιμοποιήσουμε το διεισδυτικό βλέμμα και το όραμα του Μότσαρτ για να καταδείξουμε σε τι μπορεί να μεταλλαχθεί το άτομο και η κοινωνία.
Ελπίζετε σε συνειδητοποίηση, αλλαγή, συγχώρεση στην πραγματική ζωή;
Πιστεύω πως, όταν τα πράγματα φτάνουν στα άκρα, δεν μπορείς να τα εξωθείς άλλο σε αυτή την κατεύθυνση. Και ο Ντόναλντ Τραμπ δεν κέρδισε τα πάντα: η χώρα παραμένει βαθύτατα διασπασμένη. Πως ξεπερνάμε λοιπόν τη διάσπαση, χωρίς να δαιμονοποιούμε την άλλη πλευρά; Πόσο καθαρά ακούμε ότι τραγουδάμε σε ανσάμπλ και όχι σόλο; Αυτή την πανέμορφη και γενναιόδωρη σκέψη προσπάθησε να φωτίσει ο Μότσαρτ, σε μια στιγμή της ιστορίας που δεν υπήρχαν παραδείγματα δημοκρατικής διακυβέρνησης στην Ευρώπη. Προσπάθησε λοιπόν να τα κατασκευάσει σκηνικά, χρησιμοποιώντας μια μουσική γλώσσα που θα επέτρεπε στους ανθρώπους να ακούν ο ένας τον άλλον αλλά και να συνειδητοποιήσουν ότι πρέπει να τραγουδούν μαζί, σε αρμονία. Η αρμονία δεν επιτυγχάνεται παπαγαλίζοντας, διακόπτοντας η επαναλαμβάνοντας τις νότες του άλλου . Αντιθέτως, η μίξη διαφορετικών μουσικών φθόγγων δημιουργεί τη συγχορδία. Οπότε δεν χρειάζεται να τραγουδάμε όλοι το ίδιο, αλλά σε αρμονία, με τη διαφορετικότητα του καθενός ορατή και ανέπαφη.
Oι πρόσφατες εκλογές σας έδωσαν ιδέες για νέα έργα;
Θα τα δείτε όλα στη νέα όπερα του Τζον Ανταμς!
Πηγή: The New York Times
dimartblog
Ελεύθερη Λαική Αντιστασιακή Συσπείρωση 