Αναζητώντας την Αριστερά, μέρος Β

Του Κώστα Λαπαβίτσα

Οι κοινωνικές και ταξικές επιπτώσεις των επιλογών πολιτικής του ΣΥΡΙΖΑ ήταν εντονότατες και ερμηνεύουν την ήττα του, αλλά και την ικανότητά του να διατηρήσει σημαντική εκλογική στήριξη. Αυτά τα ζητήματα αναλύονται στο Δεύτερο Μέρος του άρθρου.

Συνοπτικά μιλώντας για την κατάσταση της Ελλάδας, δεν αποτελεί έκπληξη ότι ο τομέας με τη γρηγορότερη ανάπτυξη τα τελευταία χρόνια ήταν ο τουρισμός, με την εκτίναξη του Airbnb. Η χώρα έχει βαλτώσει. Ο τουρισμός είναι βέβαια ευπρόσδεκτος σε μια οικονομία που έχει τσακιστεί από την κρίση, αλλά αντιπροσωπεύει πλήρες αναπτυξιακό αδιέξοδο. Αυτή είναι η σκληρή πραγματικότητα της Ελλάδας και αυτή θα καθορίσει σε μεγάλο βαθμό τις εξελίξεις.

Δεύτερο μέρος

Η εκλογική αντοχή του ΣΥΡΙΖΑ

Η νέα ελληνική κανονικότητα

Του Κώστα Λαπαβίτσα

Επιστροφή στην κανονικότητα είναι το μήνυμα της κυβέρνησης και συμφωνεί και η αξιωματική αντιπολίτευση. Η οικονομία έχει σταθεροποιηθεί σε σχέση με τη περίοδο 2010-13 και πολιτικά η χώρα φαίνεται να επιστρέφει σε ένα είδος διπολισμού πλαισιωμένου απο μικρά και ακίνδυνα κόμματα.

Ήδη εμφανίστηκαν απόψεις που ισχυρίζονται ότι η Ελλάδα κατάφερε να ξεπεράσει την εποχή των οξυμένων αντιπαραθέσεων και άρα το ίδιο μπορεί να συμβεί και στην υπόλοιπη Ευρώπη που αντιμετωπίζει το φάσμα της Άκρας Δεξιάς. Οι λαοί της Ευρώπης, λένε, αφού φωνάξουν και διαμαρτυρηθούν, τελικά θα επιστρέψουν στη νεοφιλεύθερη τάξη και σταθερότητα.

Η αυταρχική στροφή του ΣΥΡΙΖΑ

Άρθρο των Στάθη Κουβελάκη και Κώστα Λαπαβίτσα στο περιοδικό Jacobin

Είναι πολλοί όσοι στην Αριστερά παγκοσμίως πιστεύουν πως τα πράγματα στην Ελλάδα σιγά-σιγά βελτιώνονται, και πως η κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ παραμένει μια αριστερή δύναμη που, παρά τις αντίξοες συνθήκες, προστατεύει τα συμφέροντα των εργαζόμενων και των φτωχών. Για όσους έχουν αυτή την άποψη, οι πρόσφατες εξελίξεις στη χώρα θα αποτελέσουν μια δυσάρεστη έκπληξη.

Η πικρή πραγματικότητα είναι ότι, αφού παραδόθηκαν στην Τρόικα των δανειστών τον Ιούλιο του 2015, ο Τσίπρας και η κυβέρνησή του ακολούθησαν τις ίδιες ακραίες νεοφιλελεύθερες πολιτικές που εφάρμοσαν όλες οι ελληνικές κυβερνήσεις από το 2010, όταν υπογράφηκε το πρώτο Μνημόνιο. Η κυβέρνηση Τσίπρα έχει προχωρήσει σε δραστικές περικοπές των δημοσίων δαπανών, σε περαιτέρω απορύθμιση της οικονομίας και των εργασιακών σχέσεω, σε εκτεταμένες ιδιωτικοποιήσεις. Ολα αυτά συνοδεύουνται με την σύνθλιψη των μισθών, των συντάξεων και των κοινωνικών επιδομάτων. Οι επενδύσεις έχουν αυξηθεί, ενώ η έμμεση και άμεση φορολογία έχει φθάσει σε επίπεδα ευρωπαϊκού ρεκόρ, χτυπώντας ανελέητα τα νοικοκυριά χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος.

Η εκτόξευση του δημόσιου χρέους

Tων Κώστα Λαπαβίτσα & Γιώργου Διαγουρτά

Ποσοτικό άλμα

Η σημαντικότερη οικονομική εξέλιξη των τελευταίων μηνών είναι ότι το δημόσιο χρέος της Ελλάδας εκτοξεύτηκε. Συγκεκριμένα, το χρέος της Κεντρικής Διοίκησης από 328,7 δις ευρώ στο τέλος του 2017, έφτασε στα 343,7 δις στο τέλος του πρώτου τριμήνου του 2018.

Το άλμα του χρέους οφείλεται σε δύο λόγους. Ο πρώτος είναι η πληρωμή  από τον ESM της δόσης των 5,5 δις του δανείου του Τρίτου Μνημονίου ως αποτέλεσμα της ολοκλήρωσης της τρίτης αξιολόγησης. Ο δεύτερος είναι η αύξηση του βραχυπρόθεσμου δανεισμού μέσω επαναγοράς έντοκων γραμματίων (repos).

Σκοπός της κυβέρνησης είναι να σχηματίσει ταμειακά διαθέσιμα που θα πλησιάζουν τα 20δις (το περιβόητο «μαξιλάρι») ελπίζοντας ότι έτσι θα μπορεί να δανειστεί με χαμηλότερα επιτόκια από τις αγορές, όταν ολοκληρωθεί το πρόγραμμα τον Αύγουστο του 2018. 

Το μέτρο της ελληνικής παρακμής

Του Κώστα Λαπαβίτσα

Η οικονομική προοπτική της Ελλάδας έχει γίνει πολύ καλύτερη μετά από δέκα χαμένα χρόνια, μας ανακοίνωσε η Γουόλ Στριτ Τζέρναλ σε εκτενές άρθρο της, στις 24 Απριλίου. Υπάρχει επιτέλους, μας λέει, προσδοκία ανάπτυξης για τη χώρα. Κι αυτό γιατί μια σειρά από αισιόδοξους Έλληνες επιχειρηματίες, μικρούς και μεγάλους, δήλωσαν στην έγκριτη εφημερίδα ότι τα πράγματα αλλάζουν και οι συνθήκες βελτιώνονται.

Αναρωτιέται κανείς, διαβάζουν τα ίδια τους άρθρα; Γιατί στο άρθρο υπάρχει και το παρακάτω διάγραμμα που λέει ακριβώς το αντίθετο. Και είναι πολύ ακριβέστερο από τις εντυπώσεις μερικών επιχειρηματιών από το χώρο δουλειάς τους.

Ο χρόνος αναμονής για την κυβέρνηση τελείωσε

Tου Κώστα Λαπαβίτσα

Ο πολιτικός υπολογισμός του Αλέξη Τσίπρα όταν υπέγραψε το τρίτο μνημόνιο ήταν να παραμείνει στην εξουσία όσο πιο πολύ μπορούσε, προσδοκώντας ότι θα υπάρξει αισθητή οικονομική ανάκαμψη. Ετσι θα είχε την άνεση να πει στις επόμενες εκλογές ότι ναι μεν δεν έκανε ό,τι είχε υποσχεθεί, αλλά τουλάχιστον έβγαλε τη χώρα από την κρίση «με την κοινωνία όρθια».

Η ανάπτυξη ήρθε, αλλά είναι τόσο αδύναμη που ο ΣΥΡΙΖΑ δεν θα μπορέσει να πει αυτό που υπολόγιζε. Το 2017 η ανάπτυξη ήταν μόλις 1,4%. Συγκεκριμένα, η κατανάλωση έπεσε, οι επενδύσεις ήταν αδύναμες, οι εξαγωγές αυξήθηκαν λίγο και οι εισαγωγές αυξήθηκαν περισσότερο. Στην πραγματικότητα η ελληνική οικονομία λιμνάζει.

Ο λόγος της οικονομικής δυστοκίας είναι η μνημονιακή πραγματικότητα. Χαμηλοί μισθοί, χαμηλές συντάξεις, βαριά φορολογία, περικοπές δαπανών του Δημοσίου γονάτισαν την κατανάλωση. Τα λαϊκά στρώματα έχουν γίνει πολύ φτωχότερα, με αποτέλεσμα να περιορίζουν πλέον ακόμη και τα είδη διατροφής. Οι πωλήσεις ζυμαρικών, για παράδειγμα, έπεσαν το 2017 πάνω από 10%, πράγμα πρωτοφανές στα χρόνια της κρίσης. Το χάσμα ανάμεσα στους πλούσιους και τους φτωχούς έχει γίνει τεράστιο.

Ο χρόνος αναμονής για την κυβέρνηση τελείωσε

Tου Κώστα Λαπαβίτσα

Μετά τις εκλογές του 2015 η στρατηγική του Αλέξη Τσίπρα ήταν να παρατείνει τον χρόνο του στην εξουσία αναμένοντας μια αισθητή οικονομική ανάκαμψη. Θα μπορούσε έτσι να πει στις επόμενες εκλογές ότι δεν έκανε ότι είχε υποσχεθεί, αλλά τουλάχιστον έβγαλε τη χώρα από τη κρίση «με την κοινωνία όρθια».

Η στρατηγική αυτή έφτασε στο τέλος της. Το αμέσως επόμενο διάστημα ο Αλέξης Τσίπρας θα πρέπει να λάβει πολύ δύσκολες αποφάσεις και τα πράγματα δεν εξελίσσονται όπως τα υπολόγιζε. Το κύριο πρόβλημα του είναι ότι πλέον δεν υπάρχει άλλος χρόνος αναμονής στην οικονομία. Το 2017 έκλεισε με ασθενική ανάπτυξη της τάξης του 1,4%, δηλαδή περίπου τη μισή από αυτή που αρχικά περίμενε ο ΣΥΡΙΖΑ. Το πλήγμα είναι πολύ μεγάλο για τους σχεδιασμούς της κυβέρνησης.

Η ζωή εν τάφω για την ελληνική οικονομία

του Κώστα Λαπαβίτσα

Οικονομική στασιμότητα, κοινωνική ανισότητα, πολιτική χρεοκοπία

Ο ακριβέστερος χαρακτηρισμός της κατάστασης της ελληνικής οικονομίας είναι η σταθερότητα του νεκροταφείου. Μόλις στις 20 Νοεμβρίου, για παράδειγμα, η ΕΛΣΤΑΤ ανακοίνωσε ότι ο κύκλος εργασιών της βιομηχανίας μειώθηκε κατά 0,8% τον Σεπτέμβριο. Ο δείκτης υποχωρεί εδώ και περίπου ένα εξάμηνο. Η πολυθρύλητη βιομηχανική ανάκαμψη, στην οποία τόσες κυβερνητικές ελπίδες ακούμπησαν στο τέλος του 2016 και τις αρχές του 2017, απλώς δεν υπάρχει.

Εύκολα θα μπορούσε κανείς να παραθέσει πλήθος άλλων δεικτών, όπως για τις λιανικές πωλήσεις, τις εξαγωγές και εισαγωγές, τις επενδύσεις, την κατανάλωση, και ούτω καθεξής, αλλά δεν συντρέχει λόγος. Η πραγματικότητα είναι προφανής και είναι αυτή ακριβώς που οποιοσδήποτε λογικός οικονομολόγος θα προέβλεπε ήδη από το 2013-14. Η ελληνική οικονομία έχει σταθεροποιηθεί σε σχέση με το 2009-10, χωρίς να διαφαίνεται καμία σημαντική δυναμική ανάπτυξης.

Μεγάλα κοινωνικά στρώματα έχουν εξουθενωθεί και αποδέχονται καρτερικά την κατάσταση. Η κωλοτούμπα του Αλέξη Τσίπρα το 2015 σκότωσε την ελπίδα για τα λαϊκά, τα εργατικά, τα αγροτικά και τα μικρομεσαία στρώματα. Με κανένα τρόπο όμως δεν συναινούν σε ό, τι συμβαίνει, όπως δείχνει η εξαιρετική τελυταία έρευνα της Public Issue. Αποδέχονται τη μνημονιακή πραγματικότητα χωρίς να αντιδρούν δυναμικά, αλλά δεν συναινούν και έχουν βουβή αποστροφή. Το παράδοξο αυτό έχει μεγάλη σημασία για τις πολιτικές εξελίξεις.

Η οικονομική πολιτική του δος ημίν σήμερον

του Κώστα Λαπαβίτσα

Το προσχέδιο προϋπολογισμού που μόλις κατέθεσε ο Ευκλείδης Τσακαλώτος περιέχει τα εξής στοιχεία για το Δημόσιο Χρέος:

 

Το Χρέος της Κεντρικής Διοίκησης – η σημαντικότερη μορφή του Δημοσίου Χρέους – αυξήθηκε από 321 δις το 2015 στα 326 δις το 2016 και προβλέπεται να φτάσει τα 335 δις το 2017 και τα 345 δις το 2018. Πρόκειται για άλμα 7,5%.

Ας αφήσουμε κατά μέρος την ιλαρή – και συνάμα τραγική – πλευρά του θέματος, δηλαδή ότι ο ΣΥΡΙΖΑ θα «διέγραφε» αυτό το χρέος τον καιρό της «ριζοσπαστικής» του επέλασης προς την εξουσία. Γιατί το διογκώνει εντυπωσιακά;  

Επαναπροσδιορίζοντας την κυριαρχία στην Καταλονία και την Ισπανία: Ένα καθήκον της Αριστεράς

Του Κώστα Λαπαβίτσα

Τα γεγονότα της Καταλονίας αποτελούν πρόκληση για την κυριαρχία του ισπανικού κράτους και ρίχνουν φως στο ζήτημα της κυριαρχίας στην ΕΕ. Αυτό που διακυβεύεται είναι ο επαναπροσδιορισμός της έννοιας και της πρακτικής της κυριαρχίας στην Ευρώπη και μεγάλο μέρος της ευθύνης γι’ αυτό πέφτει τόσο στην καταλανική όσο και στην ισπανική ριζοσπαστική Αριστερά.

Η πρόκληση για την ισπανική κυριαρχία

Ο αγώνας των Καταλανών για ανεξαρτησία μετατράπηκε σε μαζικό κίνημα κατά τη δεκαετία του 2010, εν μέρει ως αντίδραση στην εχθρότητα του ισπανικού κράτους. Η τρέχουσα πολιτική πραγματικότητα στην Ισπανία βασίζεται στον μετα-φρανκικό συνταγματικό συμβιβασμό του 1978, ο οποίος αναγνώρισε και χορήγησε σημαντική αυτονομία στους λαούς της Καταλονίας, της περιοχής των Βάσκων και της Γαλικίας. Το 2006, το Καταλανικό Καταστατικό Αυτονομίας ψηφίστηκε από το Κοινοβούλιο της Καταλονίας, επικυρώθηκε στη συνέχεια με μεγάλη πλειοψηφία σε ένα νόμιμο δημοψήφισμα, ενώ μια τροποποιημένη του μορφή έγινε επίσημα δεκτή από το ισπανικό κοινοβούλιο.

Αμέσως μετά τη ψήφιση του Καταστατικού, το δεξιό Λαϊκό Κόμμα (PP) προσέφυγε στο Συνταγματικό Δικαστήριο, το οποίο αποφάσισε, το 2010, ότι τα σημαντικά μέρη του ήταν αντισυνταγματικά, ειδικά εκείνα που αφορούσαν στην εθνική ταυτότητα και τα δικαιώματα της Καταλονίας. Το 2011 εξελέγη η κυβέρνηση του Λαϊκού Κόμματος του Μαριάνο Ραχόι, η οποία συνέχισε πεισματικά να υπονομεύει την καταλανική αυτονομία. Οι ενέργειές της προκάλεσαν περαιτέρω ταπείνωση στην Καταλονία, ενισχύοντας το κίνημα για ανεξαρτησία.

Τι δηλώνει η έξοδος στις αγορές;

Του Κώστα Λαπαβίτσα

Πανηγυρίζει η κυβέρνηση γιατί με την επιτυχημένη έκδοση του νέου πενταετούς ομολόγου επιστρέφουμε στην «κανονικότητα». Η αντιπολίτευση, κάνοντας άσφαιρη κριτική, διατείνεται ότι πρόκειται απλώς για επιστροφή στην εποχή Σαμαρά. Στην πραγματικότητα σύσσωμο το μνημονιακό στρατόπεδο πανηγυρίζει τον θρίαμβό του. Αλλά η «κανονικότητα» που ήδη διαμορφώνεται είναι πολύ σκληρή και καθόλου αυτό που οι πολιτικοί φαντάζονται.

Τα δεδομένα του ομολόγου, όπως τουλάχιστον έγιναν γνωστά, έχουν ως εξής. Η Ελλάδα άντλησε 3 δισ. ευρώ, με συνολικές προσφορές αγοράς πάνω από 6,5 δισ. και απόδοση για τους αγοραστές 4,625%. Από τα 3 δισ. που αντλήθηκαν, περίπου τα 1,6 δισ. ήταν σε ανταλλαγή ομολόγων που είχαν εκδοθεί από την κυβέρνηση Σαμαρά το 2014 με ημερομηνία λήξης το 2019. Τα υπόλοιπα 1,4 δισ. ήταν «νέο χρήμα».

Τρεις τράπεζες, δύο χώρες, μία Τραπεζική Οδηγία

Του Κώστα Λαπαβίτσα

Δύο ιταλικές τράπεζες, μια Τραπεζική Οδηγία

Στις 23 Ιουνίου 2017 η ΕΚΤ ανακοίνωσε ότι δύο ιταλικές τράπεζες, η Βένετο Μπάνκα και η Μπάνκα Ποπολάρε ντι Βιτσέντζα, ήταν στα πρόθυρα της κατάρρευσης λόγω κεφαλαιακής ανεπάρκειας. Το Ενιαίο Συμβούλιο Εξυγίανσης (ΕΣΕ), δηλαδή ο ευρωπαϊκός μηχανισμός εξυγίανσης τραπεζών που ιδρύθηκε μετά την κρίση της Ευρωζώνης, αποφάνθηκε ότι οι δυο τράπεζες δεν ικανοποιούν τους όρους «εξυγίανσης», όπως αυτοί ορίζονται από την Τραπεζική Οδηγία της ΕΕ του 2014, τον θεμέλιο λίθο της τραπεζικής ενοποίησης στην Ευρώπη.

Ο όρος που δεν ικανοποιούσαν οι δύο τράπεζες ήταν ότι δεν αποτελούσαν «συστημικό» κίνδυνο για τραπεζικό σύστημα. Εφόσον δεν υπήρχε τέτοιος κίνδυνος, το θέμα τους ανήκε στη δικαιοδοσία του ιταλικού κράτους και όχι του ΕΣΕ, όπως και πάλι προβλέπει η Οδηγία. Αυτό σημαίνει ότι θα γινόταν «εκκαθάριση» με βάση την ιταλική νομοθεσία και όχι «εξυγίανση».

Υπάρχουν φιλελεύθεροι στην Ελλάδα;

Του Κώστα Λαπαβίτσα

Το υπαρξιακό ερώτημα του τίτλου δεν αναφέρεται στους νεοφιλελεύθερους, δηλαδή τους φερόμενους ως λάτρεις της αγοράς, οι οποίοι κυριαρχούν παγκοσμίως. Το είδος αφθονεί και εν Ελλάδι. Στην πραγματικότητα οι νεοφιλελεύθεροι δεν είναι παρά μασκαρεμένοι κρατιστές που απλώς επιδιώκουν να χρησιμοποιήσουν το κράτος προς όφελός τους. Είναι στ’ αλήθεια φιλελεύθερες οι ελληνικές τράπεζες που επιβιώνουν (και αποσπούν μεγάλα κέρδη) καθαρά και μόνο χάρη στην κρατική στήριξη;

Ή μήπως είναι στ’ αλήθεια φιλελεύθερος ο κ. Μητσοτάκης; Από πότε; Δεν χρειάζεται καν να αναφερθούμε στον εδραιωμένο πελατειακό χαρακτήρα της ΝΔ και τις προσβάσεις της στο δημόσιο. Αρκεί να παρατηρήσουμε ότι ο κ. Μητσοτάκης ασπάζεται τις ίδιες μνημονιακές πολιτικές με τον κ. Τσίπρα. Προτείνει μόνο διαφορετική κατανομή των φορολογικών βαρών, μιλώντας κυρίως για απολύσεις μεγάλου αριθμού δημοσίων υπαλλήλων; Πέραν του ότι η πρόταση είναι πολιτικά αυτοκτονική, σε τι ακριβώς συνίσταται ο φιλελευθερισμός της; Παραδοσιακή ταξική πολιτική είναι που στοχεύει στη μετάθεση των βαρών των μνημονίων ανάμεσα στα κοινωνικά στρώματα.

Κοιτώντας νηφάλια το Γιούρογκρουπ

Του Κώστα Λαπαβίτσα

Η απόφαση του Γιούρογκρουπ στις 15 Ιουνίου ξεκινάει με έξι παραγράφους που καλωσορίζουν τα σκληρά επιπλέον μέτρα της ελληνικής κυβέρνησης ώστε να εξασφαλιστούν μεγάλα πρωτογενή πλεονάσματα. Το Γιούρογκρουπ δηλώνει πολύ ικανοποιημένο από τις «μεταρρυθμίσεις» που έχει ήδη κάνει η κυβέρνηση. Στο ίδιο πνεύμα κάνει παραινέσεις για αξιοποίηση των διαθέσιμων ευρωπαϊκών πόρων και διαμόρφωση αναπτυξιακής στρατηγικής.

Οι επόμενες εννέα παράγραφοι περνούν στο κυρίως θέμα, δηλαδή το χρέος. Το Γιούρογκρουπ καλωσορίζει τη δέσμευση της Ελλάδας να πετύχει πρωτογενή πλεονάσματα 3,5% μέχρι το 2022, και κατόπιν 2%, ή λίγο παραπάνω, μέχρι το 2060. Δηλώνει χωρίς περιστροφές ότι η βιωσιμότητα του χρέους θα επιτευχθεί στα πλαίσια της συμφωνίας του Μαΐου 2016, δηλαδή με μια σειρά από μετριοπαθή μεσοπρόθεσμα μέτρα, όπως η ευνοϊκή αξιοποίηση των κερδών από τα ελληνικά ομόλογα του 2014 και κυρίως η ευνοϊκή διαχείριση του επιτοκίου και της ωρίμανσης των χρεών της Ελλάδας προς τον EFSF.

Ο νικητής των βρετανικών εκλογών

Του Κώστα Λαπαβίτσα

Ο μέγας νικητής των βρετανικών εκλογών είναι το σοσιαλδημοκρατικό πρόγραμμα του Εργατικού Κόμματος που εκφράστηκε στο πρόσωπο του Τζέρεμι Κόρμπιν. Το πρόγραμμα περιλαμβάνει:

1.Δημόσιες επενδύσεις 250 δις σε υποδομές την επόμενη δεκαετία με χρηματοδότηση μέσω κρατικού δανεισμού και με δημιουργία επενδυτικής τράπεζας.
2.Κρατικοποίηση των σιδηροδρόμων και μεγάλου μέρους της παραγωγής ενέργειας.
3.Κατάργηση των διδάκτρων για την ανώτατη παιδεία.
4.Σημαντική αύξηση των δαπανών για το Εθνικό Σύστημα Υγείας.
5.Αύξηση του κατώτατου μισθού περίπου 40%.
6.Κατασκευή 1.000.000 κατοικιών.
7.Αύξηση της φορολογίας των πλουσίων (με εισόδημα άνω των 80000 λιρών) και των επιχειρήσεων.
8.Επιβολή φορολογίας στις χρηματοοικονομικές πράξεις.

Κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ: Το αποκορύφωμα της λιτότητας

Του Κώστα Λαπαβίτσα

Ανακοινώθηκαν τα δημοσιονομικά στοιχεία του 2013-2016 από την ΕΛΣΤΑΤ. Η εικόνα είναι καταλυτική για την «αντιμνημονιακή» κυβέρνηση που «θα κρατήσει την κοινωνία όρθια»

Δηλαδή:

Χώρα σε πλήρες αδιέξοδο

του Κώστα Λαπαβίτσα

Πολιτική απαξίωση

Τον Σεπτέμβριο του 2015 ο Αλέξης Τσίπρας κέρδισε για δεύτερη φορά τις εκλογές υποσχόμενος «παράλληλο πρόγραμμα» και «ισοδύναμα», αλλά έχοντας στην πραγματικότητα παραδοθεί άνευ όρων στους δανειστές. Οι πανηγυρισμοί του μνημονιακού στρατοπέδου ήταν μεγάλοι. Η Ελλάδα συνέχιζε στην πορεία των μνημονίων και το πολιτικό σύστημα είχε πλέον απαλλαγεί από τα εντός του ΣΥΡΙΖΑ «βαρίδια». Κανένα από τα κόμματα της νέας Βουλής δεν αποτελούσε κίνδυνο για την πολιτική και κοινωνική εξουσία στην Ελλάδα.

Η σύγκριση με τον Ιανουάριο του 2017 είναι καταλυτική. Ο μεν ΣΥΡΙΖΑ δεν υφίσταται ως αριστερό πολιτικό κόμμα και αγωνίζεται να μετατραπεί σε μηχανισμό νομής της εξουσίας. Ο Τσίπρας, το «γελαστό παιδί», είναι πιο συχνά ένας συνοφρυωμένος άνδρας, αντιπαθής πλέον σε ευρύτατα στρώματα της ελληνικής κοινωνίας. Η δε ΝΔ ανακάμπτει, αλλά χωρίς ορμή. Ο Κυριάκος Μητσοτάκης, όσο κι αν προσπαθούν να του φιλοτεχνήσουν την εικόνα οι επαγγελματίες της επικοινωνίας, είναι εμφανώς κάτω του μετρίου.

Από τη μια αυταπάτη στη μεγαλύτερη

Του Κώστα Λαπαβίτσα

Το καταστάλαγμα του δευτέρου συνεδρίου του ΣΥΡΙΖΑ, όπως το απέδωσε ο πρόεδρός του Αλέξης Τσίπρας, ήταν περίπου το εξής:

Ο ΣΥΡΙΖΑ κέρδισε τις εκλογές του 2015 υποσχόμενος άρση της λιτότητας, διαγραφή του χρέους και ριζοσπαστική αλλαγή της χώρας, πάντα εντός της ΟΝΕ. Στις διαπραγματεύσεις με τους δανειστές διαπίστωσε ότι αυτό ήταν ανέφικτο, μια «αυταπάτη».

Δεν θέλησε ωστόσο να προχωρήσει στην επιλογή της εξόδου γιατί, κατά την άποψή του, θα ήταν «πυρηνική καταστροφή», ιδίως για τις τραπεζικές καταθέσεις. Προτίμησε να υιοθετήσει το πρόγραμμα των δανειστών, δηλαδή του κ. Σόιμπλε.

Ελλάδα: «συμπιεσμένο ελατήριο» ή βυθισμένη στη στασιμότητα;

Του Κώστα Λαπαβίτσα

Ο χρόνος που ακολούθησε την υπογραφή του τρίτου μνημονίου από τον Αλέξη Τσίπρα διέλυσε και τις τελευταίες ψευδαισθήσεις όσων τον ψήφισαν τον Σεπτέμβριο του 2015. Ο ΣΥΡΙΖΑ είναι πλέον τελεσίδικα καθεστωτικός – αυξάνει φόρους, κόβει συντάξεις, κάνει συμφωνίες για την ιδιοκτησία των ΜΜΕ με ανθρώπους που όζουν, επιτρέπει τους πλειστηριασμούς πρώτης κατοικίας. Αντίστοιχη είναι και η ηθική και πολιτική του απαξίωση, όπως και η αίσθηση απελπισίας και αποχής από τα κοινά που καταγράφεται σε όλες τις δημοσκοπήσεις.

Θα περίμενε κανείς ότι η μνημονιακή πλευρά θα πανηγύριζε, αφού έχει νικήσει και επιβάλλει τη δικιά της άποψη για την πορεία της χώρας. Ωστόσο δεν θριαμβολογεί, αλλά ανησυχεί βαθιά. Γνωρίζει πολύ καλά ότι ο εξευτελισμός του Τσίπρα ήταν απλώς ένα απαραίτητο βήμα. Αυτό που πραγματικά θα κρίνει τα πράγματα είναι η πορεία της οικονομίας, η οποία δεν παρέχει καμία βεβαιότητα. Ακριβώς γι’ αυτό το Grexit επανέρχεται μόνιμα και πιεστικά, εκεί που το μνημονιακό κατεστημένο νόμιζε ότι το είχε ξορκίσει.

O άκρατος κυνισμός της «σκληρής διαπραγμάτευσης»

του Κώστα Λαπαβίτσα

Μετά από έξι χρόνια αποτυχίας, το ελληνικό πολιτικό σύστημα, αλλά και ο ΣΥΡΙΖΑ που άλλα έλεγε και άλλα κάνει, κρατάνε την Ελλάδα στο ίδιο αδιέξοδο. Η κυβέρνηση περιβάλλει τις «διαπραγματεύσεις» με σκοτάδι νομίζοντας ότι έτσι δεν θα διαφανεί η πραγματικότητα. Κάνει λάθος γιατί οι λόγοι της νέας «σκληρής διαπραγμάτευσης», που πλέον διαρκεί επτά μήνες, είναι ξεκάθαροι και επιβεβαιώνονται από την αποκάλυψη του ThePressProject.

Ο πρώτος είναι ότι το τρίτο μνημόνιο έχει ήδη αποτύχει. Κανένας όμως από αυτούς που το υπέγραψαν δεν μπορεί να το παραδεχθεί δημόσια – ούτε η κυβέρνηση, ούτε το ΔΝΤ, ούτε η ΕΕ. Παίζουν λοιπόν όλοι ένα κυνικό παιχνίδι με σκοπό να αποφύγουν το πολιτικό κόστος της αποτυχίας. Αυτό ακριβώς είναι το περιεχόμενο της «σκληρής διαπραγμάτευσης».

Να διασωθεί η Ελληνική Βιομηχανία Ζάχαρης

Του Κώστα Λαπαβίτσα

Κλείνει η Ελληνική Βιομηχανία Ζάχαρης; Εκεί φαίνεται να οδηγείται η επιχείρηση μετά την αποχώρηση τριών εκτελεστικών μελών του Διοικητικού Συμβουλίου, εν όψει του σχεδίου αναδιάρθρωσης που πρότεινε η Τράπεζα Πειραιώς, ο κύριος πιστωτής. Πολύ λογική η αποχώρηση, διότι το σχέδιο θα οδηγήσει την ΕΒΖ σε δραστική συρρίκνωση και ουσιαστικά θα φέρει το τέλος. Δυστυχώς άργησαν να καταλάβουν οι διευθύνοντες που θα πήγαιναν τα πράγματα από τη στιγμή που η Πειραιώς πήρε το πάνω χέρι.

Οι μεγάλες ευθύνες φυσικά ανήκουν στον Υπουργό Ανάπτυξης, Γιώργο Σταθάκη, και στον Πρωθυπουργό, Αλέξη Τσίπρα, γιατί έδωσαν στους τραπεζίτες τη δυνατότητα να αποφασίζουν για τον παραγωγικό τομέα. Ο πρώτος κανόνας για την αναδιάρθρωση του παραγωγικού ιστού είναι να κρατιούνται υπό αυστηρό έλεγχο οι τράπεζες. Μπορεί να μιλούν τεχνοκρατικά και να φορούν γραβάτα, αλλά το μόνο που πραγματικά ξέρουν να κάνουν είναι να φροντίζουν τα δάνειά τους.

Ο προκουράτωρ

Του Κώστα Λαπαβίτσα

Ένας παμπάλαιος θεσμός της Ρώμης ήταν ο προκουράτωρ, η δουλειά του οποίου ήταν να διαχειρίζεται την περιουσία πάμπλουτων Συγκλητικών και άλλων. Ο Οκταβιανός Αύγουστος του έδωσε πολιτικό χαρακτήρα διορίζοντας προκουράτορες για τη δική του τεράστια περιουσία και για τις αυτοκρατορικές επαρχίες. Μετά τον Αύγουστο, ο πολιτικός θεσμός γενικεύτηκε.

Τα πρώτα χρόνια οι πολιτικοί προκουράτορες συχνά ήταν απελεύθεροι δούλοι που γίνονταν ζάπλουτοι και πανίσχυροι. Μια τέτοια ιστορική μορφή ήταν ο ελληνικής καταγωγής Μάρκος Αντώνιος Πάλλας, απελεύθερος του Κλαύδιου και εραστής της Αγριππίνας. Σταδιακά μετεξελίχθηκαν σε έμμισθους αξιωματούχους, με αυστηρή διοικητική ιεραρχία. Ήταν κατά κανόνα ικανοί άνθρωποι, από σχετικά χαμηλή κοινωνική τάξη, που γίνονταν άριστοι φορείς της αυτοκρατορικής ισχύος. Διαχειρίζονταν κυρίως τα οικονομικά των επαρχιών, αλλά σταδιακά απόκτησαν και δικαστικές και εκτελεστικές εξουσίες.

Η ατέρμονη ελληνική συμφορά

Tου Κώστα Λαπαβίτσα

Είναι πλέον οκτώ χρόνια από τότε που Ελλάδα μπήκε σε ύφεση και έξι από τότε που υιοθέτησε τη στρατηγική «διάσωσης» σχεδιασμένη από το ΔΝΤ, την ΕΕ και την ΕΚΤ. Η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ, η οποία εξελέγη τον Ιανουάριο του 2015 με τη μεγάλη προσδοκία ότι θα απορρίψει τη λιτότητα, έχει συνθηκολογήσει και εφαρμόζει πιστά τις πολιτικές «διάσωσης». Η οικονομία δεν δείχνει σημάδια ανάκαμψης και μάλιστα επέστρεψε στην ύφεση το 2015.

Παράλληλα η κατάσταση της χώρας το 2016 έχει επιδεινωθεί δραματικά από ένα κύμα προσφύγων και μεταναστών. Η Ελλάδα είναι ουσιαστικά μια χώρα διέλευσης για ανθρώπους που έρχονται από την Τουρκία και επιδιώκουν να κινηθούν προς τη βόρεια Ευρώπη. Ίσως 800.000 πρόσφυγες και μετανάστες να πέρασαν το 2015. Τον Φεβρουάριο του 2016, μετά από πιέσεις της Αυστρίας και άλλων χωρών της ΕΕ, τα ελληνικά σύνορα ουσιαστικά σφραγίστηκαν και έχουν πλέον αρχίσει να εμφανίζονται καταυλισμοί απελπισμένων ανθρώπων. Αν δεν βρεθεί μια ανθρώπινη και λογική ευρωπαϊκή λύση μέσα στις επόμενες εβδομάδες, οι κοινωνικές, οικονομικές και πολιτικές πιέσεις στην εξαντλημένη Ελλάδα θα μπορούσαν να αποδειχθούν καταστροφικές, απειλώντας την ίδια τη σχέση της με την ΕΕ.

Η προσφυγική κρίση στην Ελλάδα απειλεί την ΕΕ

Του Κώστα Λαπαβίτσα

Το νέο κύμα προσφύγων στην Ελλάδα έχει δημιουργήσει συνθήκες ανθρωπιστικής κρίσης και αποτελεί άμεση απειλή για την Ευρωπαϊκή Ένωση. Σε συνδυασμό με την ατελείωτη κρίση της ευρωζώνης και το δημοψήφισμα για το Brexit, το προσφυγικό μπορεί να καταλήξει σε υπαρξιακή κρίση για την ΕΕ το 2016. Απαιτείται ηγεσία με όραμα, η οποία επί του παρόντος σπανίζει.

Σύμφωνα με την Ύπατη Αρμοστεία του Ο.Η.Ε. για τους Πρόσφυγες, το 2014 η Συρία ήταν η κύρια πηγή προσφυγικών ροών ανά τον κόσμο, και το 95% των Σύρων προσφύγων βρίσκονταν σε γειτονικές χώρες. Η Τουρκία φιλοξενούσε τον μεγαλύτερο αριθμό, περίπου 1,6 εκατομμύρια. Αξίζει να σημειωθεί ότι αναπτυσσόμενες χώρες υποδέχτηκαν το 86% των προσφύγων παγκοσμίως το 2014. Οι φτωχοί αποδείχθηκαν πιο φιλεύσπλαχνοι και γενναιόδωροι από τους πλούσιους για άλλη μια φορά.
Το 2015 η Ελλάδα έγινε το κύριο σημείο εισόδου στην ΕΕ των προσφύγων και των μεταναστών από την Τουρκία. Υπολογίζεται ότι 850.000 άνθρωποι επιχείρησαν την επικίνδυνη διάβαση του Αιγαίου. Τον Ιανουάριο και τον Φεβρουάριο του 2016 είχαν ήδη φτάσει πάνω από 120.000 – πολύ περισσότεροι από ότι την ίδια περίοδο πέρυσι. Με το ρυθμό αυτό, θα υπάρξουν εκατομμύρια άνδρες, γυναίκες και παιδιά που θα ρισκάρουν τη ζωή τους σε πρόχειρες φουσκωτές βάρκες ανάμεσα στην Τουρκία και την Ελλάδα το 2016. Έως και 90% είναι πιθανό να προέρχονται από τη Συρία, το Αφγανιστάν και το Ιράκ.

Η ορφανή ήττα

του Κώστα Λαπαβίτσα

Είναι γνωστό ότι η νίκη έχει πολλούς πατεράδες, αλλά η ήττα κανέναν. Μια από τις πιο χαρακτηριστικές πλευρές της πανωλεθρίας του ΣΥΡΙΖΑ είναι ότι η ομάδα που χάραξε την πολιτική του γραμμή μετά το 2010, οδηγώντας τον αρχικά στον εκλογικό θρίαμβο και κατόπι στη διαπραγματευτική συντριβή, αγωνίζεται τώρα να βρει επιχειρήματα για να αποποιηθεί τις ευθύνες της. Το τι λέει ο καθένας εξαρτάται από τη θέση που είχε, ή έχει, στο κόμμα και την κυβέρνηση.

Ο τωρινός στενός ηγετικός κύκλος, για παράδειγμα, μας λέει ότι δόθηκε μια ομηρική μάχη, αλλά ο εχθρός ήταν κατά πολύ υπέρτερος και ουκ ολίγον μπαμπέσης. Η δικιά μας πλευρά δεν είχε εκτιμήσει πόσο πολύ έχουν διαφθείρει την Ευρώπη οι δυνάμεις του σκότους. Δεχτήκαμε έναν κακό συμβιβασμό, αλλά θα βγάλουμε τη χώρα από την κρίση, με την κοινωνία όρθια. Η Αριστερά –και τα παλληκάρια– δεν εγκαταλείπουν τη μάχη.