Καταναλώνω άρα υπάρχω…

Κάποιοι ειρωνεύτηκαν τον πάπα γιατί μίλησε κατά τού καταναλωτισμού, του πάθους δηλαδή να αγοράζουμε όχι μόνο πράγματα που έχουμε υλική ή πνευματική ανάγκη, αλλά κι από τεχνητό ψυχαναγκασμό. Αυτοί οι κάποιοι που τον σάρκασαν είναι λογικό να ανήκουν στην κατηγορία εκείνων που ορκίζονται στον καπιταλισμό, αν και δεν είναι διατεθειμένοι να πεθάνουν γι’ αυτόν. Για την ακρίβεια, κανένας δεν είναι διατεθειμένος να θυσιάσει τη ζωή του για να μπορούν οι υπόλοιποι να αγοράζουν προϊόντα και υπηρεσίες, να παίζουν στο χρηματιστήριο ή να ανοίγουν τραπεζικούς λογαριασμούς.

Η μαζική κουλτούρα

Η Σχολή της Φρανκφούρτης (Χορκχάιμερ, Αντόρνο, Χάμπερμας και Άπελ), θεωρεί ότι κατά τις τελευταίες δεκαετίες ο δυτικός “πολιτισμένος” κόσμος, ο κόσμος της υλικής αφθονίας, χαρακτηρίζεται από την εμφάνιση της μαζικής κουλτούρας. Η μαζική κουλτούρα, που συμβαδίζει με την εξάλειψη του λαϊκού πολιτισμού της υπαίθρου και των παραδοσιακών πόλεων και έβαλε στο περιθώριο τη γνήσια, αυθεντική τέχνη, κατασκευάστηκε για να γεμίσει τον ελεύθερο χρόνο του σύγχρονου ανθρώπου. Ποιο ρόλο παίζει η μαζική κουλτούρα στη σημερινή κοινωνική οργάνωση και με ποιο τρόπο επιδρά στα άτομα-δέκτες; Ποια η διαφορά της από την αυθεντική τέχνη; Σ’ αυτά και σε άλλα ερωτήματα προσπαθεί να απαντήσει η Σχολή της Φρανκφούρτης, η οποία άνοιξε με την εμφάνισή της μια νέα περίοδο στη ριζοσπαστική σκέψη και στην κοινωνική κριτική του καιρού μας.

Καταναλώνω, άρα υπάρχω

Η εικόνα απ’ την καλτ ταινία του Τζον Κάρπεντερ «They live», 1988

Στο μουσικό ντοκιμαντέρ του Βιμ Βέντερς Buena Vista Social Club, παρακολουθούμε κάποιους σπουδαίους γερο-Κουβανούς μουσικούς να παίζουν μουσική, να μιλάνε για τη ζωή τους. Πέρα απ’ το ταλέντο τους αυτό που εντυπωσιάζει σίγουρα τον θεατή είναι πως αυτοί οι άνθρωποι μεγάλωσαν με τόσο λίγα πράγματα, τόσο φτωχικά, αλλά είναι τόσο κεφάτοι και αισιόδοξοι.

“Μήπως η ολιγάρκεια κάνει τον άνθρωπο πιο ευτυχισμένο;” σκεφτόμουν βλέποντας την ταινία.

Όταν όμως οι Κουβανοί μουσικοί βρίσκονται στη Νέα Υόρκη για κάποια συναυλία τους βλέπουμε να συναρπάζονται απ’ τις βιτρίνες των εμπορικών καταστημάτων, την αφθονία στα σούπερ μάρκετ, τα αυτοκίνητα και τα κτίρια.

Χαρτονόμισμα στον κήπο

του Γιάννη Μακριδάκη

Σήμερα καθώς έκανα μικρές δουλειές στο χωράφι, βρήκα ανάμεσα στα ανθισμένα μαϊντανά ένα διπλωμένο στα τρία δεκάευρο.

Στην αρχή δεν κατάλαβα τι ήταν αυτό το παράταιρο με την τριγύρω φύση, εμφανώς τεχνητό χρώμα και υλικό. Το έπιασα όμως και κατάλαβα παρότι ήταν κοκαλιασμένο όπως είναι τα τελείως ξεραμένα φύλλα και διάτρητο προφανώς από έντομα που το βρήκαν νόστιμο, ποιος ξέρει.

Η μαγική τράπεζα Πειραιώς

Του Δημήτρη Τρίμη

Μαγική τράπεζα η Πειραιώς. Τη μια μέρα μαθαίνουμε από το δήμαρχο Π. Φαλήρου Διονύση Χατζηδάκη και τη Ντόρα Μπακογιάννη (στη Βουλή) ότι προσφέρει απλόχερα αστρονομικά επιτόκια καταθέσεων ύψους 5,85% και σήμερα, πληροφορούμαστε, από δελτίο Τύπου που μοίρασε η ίδια η τράπεζα στα ΜΜΕ, πως δίνει «ανάσα σε δεκάδες χιλιάδες νοικοκυριά που αντιμετωπίζουν οικονομικά προβλήματα λόγω της κρίσης, καθώς διαγράφει τα χρέη τους σε καταναλωτικά δάνεια και πιστωτικές κάρτες, ενώ ταυτόχρονα «παγώνει» τα στεγαστικά τους δάνεια και διαγράφει τους τόκους τους».

Τις προάλλες γράψαμε πόσα άλλα εκατομμυριάκια προσφέρει για δημόσιες σχέσεις -στα χρόνια της οικονομικής κρίσης και της δικής της χρεοκοπίας. Και πριν λίγα χρόνια, το 2010, μας έχει μείνει αξέχαστη η προσφορά της στο έθνος με την αποστολή δεκάδων μεγαλοδημοσιογράφων στο Μουντιάλ της Ν. Αφρικής για να καλύψουν …δημοσιογραφικά την ποδοσφαιρική γιορτή (τους).

Η μαγική τράπεζα Πειραιώς

 

Του Δημήτρη Τρίμη

Μαγική τράπεζα η Πειραιώς. Τη μια μέρα μαθαίνουμε από το δήμαρχο Π. Φαλήρου Διονύση Χατζηδάκη και τη Ντόρα Μπακογιάννη (στη Βουλή) ότι προσφέρει απλόχερα αστρονομικά επιτόκια καταθέσεων ύψους 5,85% και σήμερα, πληροφορούμαστε, από δελτίο Τύπου που μοίρασε η ίδια η τράπεζα στα ΜΜΕ,  πως δίνει «ανάσα σε δεκάδες χιλιάδες νοικοκυριά που αντιμετωπίζουν οικονομικά προβλήματα λόγω της κρίσης, καθώς διαγράφει τα χρέη τους σε καταναλωτικά δάνεια και πιστωτικές κάρτες, ενώ ταυτόχρονα «παγώνει» τα στεγαστικά τους δάνεια και διαγράφει τους τόκους τους».

Επενδύσεις στις ανθρωποκτονίες

Του Περικλή Κοροβέση

Οι Ευρωπαίοι εταίροι μας, τον παλιό καλό καιρό που είχαν αποικίες, απαγόρευαν κάθε βιομηχανική ανάπτυξη. Επρεπε να πουληθούν τα δικά τους τα προϊόντα και όλη η γεωργική παραγωγή των αποικιών ήταν σχεδιασμένη για να καλύπτει τις ανάγκες της μητρόπολης, άσχετα αν αυτό προκαλούσε λιμό στους ιθαγενείς. Αποτέλεσμα αυτής της πολιτικής ήταν η δημιουργία ενός τεράστιου μεταναστευτικού κύματος που εφοδίαζε τους αποικιοκράτες με φτηνό εργατικό δυναμικό. Δηλαδή, έγδερναν το βόδι δυο φορές. Οι πρώην αποικίες, ο λεγόμενος Τρίτος Κόσμος, μετά υπανάπτυκτος και στη συνέχεια υπό ανάπτυξη, είχε ανάγκη από επενδύσεις. Και δυο ήταν τα ατού του: φτηνό εργατικό δυναμικό που θα έριχνε το κόστος του παραγόμενου προϊόντος και, το άλλο, η απόλυτη ελευθερία της επενδύτριας εταιρείας που λειτουργούσε με δικούς της νόμους και δεν είχε κανέναν έλεγχο από το κράτος. Και όλα αυτά πριν από την παγκοσμιοποίηση. Κριτήριο των επενδυτών ήταν το ύψος της αμοιβής της εργασίας.

Από τον καταναλωτισμό στην εγκράτεια

Θα ήταν 1985, λίγο πριν, λίγο μετά. Στο μπαρ Βιτόφσκι, στις παρυφές του λόφου Στρέφη, άκουσα μια κουβέντα: Προτιμώ έναν υγιή ηδονισμό από τη μίζερη άρνηση της υλικής ευημερίας. Τη θυμάμαι ακόμη αυτή την κουβέντα· ο άνθρωπος που την έλεγε ήταν διανοούμενος, αντικομφορμιστής, με συγκροτημένη σκέψη. Εξέφραζε με ενάργεια το πνεύμα της εποχής: οι Ελληνες έπλεεαν στην ευημερία και στην προσδοκία, στην ακλόνητη πίστη ότι όλα θα είναι διαρκώς καλύτερα, πίστευαν ότι τα φαντάσματα της φτώχειας χάνονταν μαζί με τις μνήμες της Κατοχής.

Για τα επόμενα πολλά χρόνια η εκτίμηση-προτίμηση του συνομιλητή μου εκπληρώθηκε. Η ελληνική κοινωνία βούτηξε στον ευδαιμονισμό, στην κατανάλωση, στον υλισμό, στην αυτοπραγμάτωση. Βούτηξε βαθιά. Τρεις δεκαετίες αργότερα, διαπίστωσε ότι είχε κολλήσει στον βούρκο του πυθμένα.

ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΙΑΤΙΚΟ ΚΛΙΜΑ

Σκέφτεσαι να μπεις στο μαγαζί να ψωνίσεις λόγω εορτών. Πρέπει να μπεις στο κλίμα με το ζόρι, στεκόμενος μπροστά από βιτρίνες και υποκύπτοντας στους πειρασμούς. Σε προβληματίζει βέβαια η τελευταία στάση στο ταμείο.

Σκέψου να μην χρειαζόταν να ξανακάνεις ψώνια. Και μόνο η σκέψη σε κάνει να δυσανασχετείς. Το μιμίδιο του καταναλωτισμού είναι μια νοητική νόσος που έπληξε τον άνθρωπο από την στιγμή που πίστεψε ότι έχει λύσει όλα τα προβλήματα της ζωής του. Βέβαια πάντα του προκαλεί συναισθήματα ικανοποίησης.

Καταναλώστε παρ-άλογα

Με ικανοποίηση ενημερωθήκαμε την Πέμπτη πως ο ΕΦΕΤ επέβαλε άλλα 450.000 ευρώ πρόστιμα σε επιχειρήσεις τροφίμων για παραβάσεις. Μπορεί οι εταιρείες τροφίμων που δρουν στην Ελλάδα να μην συμμορφώνονται με τίποτα με τους κανονισμούς, αλλά τουλάχιστον το Κράτος εισπράττει πρόστιμα, και γεμίζει το μαντηλάκι του Σαμαρά.

Μήνα με τον μήνα μαθαίνουμε πως στη διατροφή μας έχει προστεθεί όλο και πιο συχνά ακόμα μία τροφή, αυτή του αλόγου. Στην Ελλάδα, αλλά και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες, το άλογο δεν αποτελούσε ποτέ διαδεδομένη “τροφή”, αλλά οι εταιρείες τροφίμων είχαν άλλη άποψη.

Η βιώσιμη ανάπτυξη μέσα από τα «Πολιτικά» του Αριστοτέλη

Οι όροι Ανάπτυξη και Μεγέθυνση, σε επίπεδο υλοποίησης πολιτικών, συνήθως ταυτίζονται, αν και η επιστήμη διαφοροποιεί ξεκάθαρα την έννοια της Ανάπτυξης από την έννοια της Μεγέθυνσης.

Η ανάπτυξη, ως γνωστό, αποτελεί την ολιστική εκδοχή της εξέλιξης ενός οργανισμού και εμπεριέχει και την έννοια της αρμονίας. Η μη αρμονική σχέση ανάμεσα στα αναπτυσσόμενα μέλη ενός οργανισμού μπορεί να δημιουργήσει παθολογική κατάσταση, αν δεν χαρακτηρίζεται ήδη ως παθολογική, πχ η παχυσαρκία, ή η ατροφία κάποιου άκρου. Όμως και η κοινωνία είναι ένας οργανισμός και η Ανάπτυξη που την αφορά θα πρέπει να διέπεται από ανάλογες αρμονικές σχέσεις. Οι επιθετικοί προσδιορισμοί που αποτελούν και σημερινά ζητούμενα της Ανάπτυξης (πράσινη, βιώσιμη, αειφορική κ.ά.), ως ζητούμενα, δείχνουν ελλείψεις και δυσαρμονίες.

Προσφορές και πρόσφορα

Ο καταναλωτής ζει μιαν ανυποψίαστη σκλαβιά πολλές φορές τόσο εκλεπτυσμένη που τον μετατρέπει σε εχθρό, του ίδιου του εαυτού του.

Η μηχανή επιβάλει στους χειριστές της την έλλειψη κρίσης και συνείδησης που δεν διαθέτει, αλλά και τον επαναλαμβανόμενο υπνωτικό ρυθμό της λειτουργίας της.

Ο καταναλωτής χειραγωγείται απ’ τις αυξομειώσεις στις οποίες υπόκειται η διάθεσή του.

Η δουλειά και η σεξουαλικότητα είναι άκρως αυτοματοποιημένες διαδικασίες στο μυαλό του καταναλωτή.

Οι ιεραπόστολοι του «λιτού βίου»

ΤΟΥ ΚΩΣΤΑ ΛΑΠΑΒΙΤΣΑ

Διαβάζω τακτικά δηλώσεις «πνευματικών ανθρώπων», για την ανάγκη να γίνουμε πιο ολιγαρκείς, να καταλάβουμε ότι πέρασε ο καιρός των παχιών αγελάδων, να δεχτούμε ότι θα είμαστε όλοι φτωχότεροι. Συχνά συνοδεύονται από διάφορα δακρύβρεχτα για το τέρας του καταναλωτισμού, την αλλοτρίωση της σύγχρονης ζωής, τη χυδαιότητα της βουλιμίας. Είναι, λένε, προσωπική, οικογενειακή και εν τέλει εθνική ανάγκη να ξαναβρούμε το μετρημένο παρελθόν μας.

Μου θυμίζουν πολύ εκείνα που γράφονται στον επίσημο τύπο από περιώνυμους δημοσιογράφους και πολιτικούς. Ότι πρέπει να φτωχύνουμε για να μην πτωχεύσουμε. Ότι υπήρξε φούσκα στην Ελλάδα την προηγούμενη δεκαετία. Ότι ξεσαλώσαμε και τώρα πληρώνουμε τα επίχειρα. Ότι δεν μπορεί να υπάρχει ευμάρεια με δανεικά. Ότι, ακόμη, ο ‘λιτός βίος’ είναι πηγή ψυχικής ηρεμίας και αρετής.

Πως «ονειρεύονται» κάποιοι την κοινωνία…

Ενώ η ανθρωπότητα βυθίζεται όλο και περισσότερο σε μία περίοδο αναταραχών και συγκέντρωσης του πλούτου σε διεθνή κέντρα διαχείρισής, είναι άξιο απορίας, γιατί οι λαοί, που αποτελούν ομολογουμένως τα θύματα της παγκόσμιας διαπλοκής, δεν εξεγείρονται αυθόρμητα, προκειμένου να αντιδράσουν και να αντισταθούν.
Η στάση των περισσότερων ατόμων θυμίζει το γνωστό πλέον στους περισσότερους παράδειγμα με το βατραχάκι, που σιγοβράζει στην κατσαρόλα, μέχρι να καεί εντελώς…
Το κύριο χαρακτηριστικό καταρρεόντων πολιτισμών είναι ο υπερβολικός εφησυχασμός που γεννά ανυποψίαστα θύματα, τα οποία αδυνατούν να εντοπίσουν την επικείμενη τραγωδία λόγω της υπερβολικής αδράνειας και αδιαφορίας. Πολλοί είναι εκείνοι, που μόλις αντιληφθούν, έστω και σε μικρό ποσοστό, ότι κάτι δεν πάει καλά, αναρωτιούνται: «Καλά τόσο καιρό, ζούσαμε στο στρουμφοχωριό;»