Η.Π.Α.: Θες να σπουδάσεις; Πάρε δάνειο και… βλέπουμε!

Ολοκληρώνουμε σήμερα την ανά τον κόσμο περιπλάνησή μας στα -δημόσια και ιδιωτικά- μονοπάτια της πανεπιστημιακής εκπαίδευσης, επιστρέφοντας εκεί όπου αρχίσαμε, στις Ηνωμένες Πολιτείες. Τώρα που έχουμε δει τι συμβαίνει με τα φοιτητικά δάνεια στην Μεγάλη Βρεττανία (*), ας δούμε τα καθέκαστα και στην “χώρα των ευκαιριών”.

Για να καταλάβουμε καλύτερα τα παρακάτω, ας σημειώσουμε μια σημαντική λεπτομέρεια ευθύς εξ αρχής. Μετά από 35 -και πλέον- χρόνια νεοφιλελεύθερων πολιτικών επιλογών και πρακτικών, οι πολιτειακοί έχουν υιοθετήσει την αντίληψη ότι η παιδεία δεν είναι δικαίωμα. Η μόρφωση (της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης συμπεριλαμβανομένης) βοηθάει τον άνθρωπο να βελτιώσει την ζωή του, διευρύνοντας τις επαγγελματικές του επιλογές. Συνεπώς, η μόρφωση συνιστά επένδυση, από την οποία θα προκύψει ισόβιο όφελος. Κατ’ επέκταση, το κόστος αυτής της “επένδυσης” δεν επιτρέπεται να βαραίνει το κοινωνικό σύνολο, αφού έτσι θα υπήρχαν πολλοί που θα πλήρωναν για κάτι από το οποίο δεν θα είχαν οποιαδήποτε ωφέλεια. Επομένως: όποιος θέλει να μάθει γράμματα, ας πληρώσει να τα μάθει.

Βρεττανικά φοιτητικά δάνεια: αποπληρώστε μόνο αν μπορείτε

Τα κεντρικά γραφεία της SLC στην Γλασκώβη

Θα κλείσουμε τούτο το αφιέρωμα στα ιδιωτικά πανεπιστήμια μιλώντας για τα περίφημα φοιτητικά δάνεια. Λόγω της συζητούμενης συνταγματικής αναθεώρησης, έχουν ειπωθεί τόσο πολλά τις τελευταίες εβδομάδες ώστε η αλήθεια έχει χαθεί ανάμεσα σε πλήθος ανακριβειών. Εμείς θα κάνουμε αυτό που κάνουμε πάντα: θα παραθέσουμε πραγματικά δεδομένα και στοιχεία, αφήνοντας στον αναγνώστη την δυνατότητα -και την ευθύνη- να βγάλει τα συμπεράσματά του με υγιή σκέψη.

Κατ’ αρχάς, να ξεκαθαρίσουμε ότι τα φοιτητικά δάνεια δεν αφορούν μόνο τα ιδιωτικά πανεπιστήμια. Φοιτητικό δάνειο παίρνει και κάποιος που σπουδάζει σε δημόσιο πανεπιστήμιο, ακόμη κι αν το εν λόγω πανεπιστήμιο δεν χρεώνει δίδακτρα, όπως γίνεται στην Ελλάδα, για να καλύψει το κόστος διαβίωσής του ως φοιτητής. Σε ποιους νομίζετε ότι απευθύνονται τα τραπεζικά δάνεια “Σπουδάζω” της Εθνικής, “Γνώσεις και δεξιότητες” της Πειραιώς και “Αφετηρία” της Άλφα ή οι πιστωτικές κάρτες “Student”, “University” κλπ των ελληνικών τραπεζών;

Για να μιλάμε σοβαρά, ας δεχτούμε την πραγματικότητα ότι, στον καπιταλιστικό κόσμο που ζούμε, οι καλές πανεπιστημιακές σπουδές δεν είναι εύκολα προσιτές σε αδύναμα πορτοφόλια. Συνεπώς, οι τράπεζες κάθε χώρας διαθέτουν προϊόντα που απευθύνονται σε φοιτητές. Όμως, όταν μιλάμε για φοιτητικά δάνεια, πρέπει να κάνουμε ξεχωριστή αναφορά στην Μεγάλη Βρεττανία και στις Ηνωμένες Πολιτείες, μιας κι εκεί τα πράγματα διαφέρουν από τα συνηθισμένα. Πάμε, λοιπόν σήμερα στην Αλβιώνα και αύριο περνάμε στην απέναντι όχθη του Ατλαντικού.

Αποδόμηση των μύθων (ΙΙ)

(Γ) Αν δεν υπάρχουν καλά ιδιωτικά πανεπιστήμια, ας τα κλείσει όποιος τα επιβλέπει και τα ελέγχει. Αλλά δεν μπορούμε να απαγορεύουμε σε κάποιον την δυνατότητα να φτιάξει ένα καλό ιδιωτικό πανεπιστήμιο, έστω και κερδοσκοπικό.

Πολύ σωστά. Όπως δεν μπορούμε να στερούμε από κάποιον την δυνατότητα να φτιάξει ένα κανάλι για να ενημερώνει τον κόσμο ή μια τράπεζα για να διαχειρίζεται τα χρήματά του. Το ζήτημα είναι ποιος θα πληρώσει τα σπασμένα όταν αυτό το κανάλι φαληρίσει, αυτή η τράπεζα φάει τα λεφτά τού κοσμάκη ή αυτό το πανεπιστήμιο δεν κάνει καλά την δουλειά του, τρώγοντας κάμποσα χρήματα και κάμποσα χρόνια ζωής από τους φοιτητές του.

Παράλληλα, ας έχουμε κατά νου και μερικά ερωτήματα με δύσκολες απαντήσεις. Π.χ., η ύπαρξη πολλών καναλιών, σε τι ωφέλησε την πολυφωνία και την αδέσμευτη ενημέρωση; Ακόμη, η ύπαρξη πολλών τραπεζών σε τι ωφέλησε την ανάπτυξη ενός τόπου; Και κατά παρόμοιο τρόπο, η ύπαρξη ιδιωτικών κερδοσκοπικών πανεπιστημίων σε τι ωφέλησε την πρόοδο της έρευνας ή την ελευθερία τού λόγου; Και πάνω απ’ όλα: πόση ζημιά μπορεί να κάνει κάποιο ιδιωτικό πανεπιστήμιο ώσπου να αντιληφθούμε ότι είναι για πέταμα;

Αποδόμηση των μύθων (Ι)

Έχω την πεποίθηση ότι, με όσα καταγράψαμε στα προηγούμενα σημειώματα, φωτίσαμε μερικές άγνωστες στους πολλούς πτυχές των ιδιωτικών πανεπιστημίων και εντοπίσαμε μερικούς από τους πολλούς σχετικούς μύθους. Κι είναι αλήθεια ότι η παραγωγή αυτών των μύθων καλά κρατεί, χάρη στην πολιτική σπέκουλα γύρω από την ιδιωτική τριτοβάθμια εκπαίδευση, προεξάρχοντος του “αρίστου” προέδρου τής Νέας Δημοκρατίας.

Μακρά Παρένθεση. Αν νομίζετε ότι κάποιος ο οποίος παίρνει πρώτο πτυχίο π.χ. ως μαθηματικός και θέλει να συνεχίσει με μεταπτυχιακές σπουδές, είναι δεδομένο ότι το μάστερ και το διδακτορικό του θα έχουν σχέση με τα μαθηματικά, πλανάσθε πλάνην οικτράν. Είναι δικαίωμά του να κάνει μάστερ στην Ιστορία της Τέχνης και διδακτορικό στην Χημεία. Αν αυτό σας ακούγεται απίθανο, προσέξτε δυο χαρακτηριστικά παραδείγματα: 
– (Ι) Ο πρώην πρωθυπουργός και αρχιτραπεζίτης Λουκάς Παπαδήμος σπούδασε φυσική στο Τεχνολογικό Ινστιτούτο της Μασαχουσέτης (ΜΙΤ), απ’ όπου αποφοίτησε το 1970, ολοκλήρωσε μεταπτυχιακές σπουδές ως ηλεκτρολόγος μηχανικός (1972) και πραγματοποίησε διδακτορικό στην οικονομολογία (1978).
– (ΙΙ) Ο Κυριάκος Μητσοτάκης σπούδασε κοινωνικές επιστήμες στο Χάρβαρντ. Σύμφωνα με το βιογραφικό του, έκανε μεταπτυχιακά πάνω στην Ευρωπαϊκή Ενοποίηση στο Στάνφορντ και στην Διοίκηση Επιχειρήσεων στο Χάρβαρντ. Η αλήθεια είναι ότι πουθενά δεν μπόρεσα να βρω τι επιπέδου μεταπτυχιακά είναι αυτά αλλά, κατά πάσα πιθανότητα, δεν πρόκειται για διδακτορικά, εφ’ όσον ο Κυριάκος Μητσοτάκης στα 26 του βρίσκεται στην Ελλάδα ως σύμβουλος επενδύσεων σε θυγατρική τής Alpha Bank. Κλείνει η μακρά παρένθεση.

Ιδιωτικά πανεπιστήμια: μια γενική αξιολόγηση

Ας κάνουμε σήμερα μια προσπάθεια να προσεγγίσουμε το θέμα που εξετάζουμε, από μια άλλη οπτική γωνιά. Όλοι θέλουμε “καλά πανεπιστήμια”, καμμιά αντίρρηση. Όμως, πώς καταφέρνει ένα πανεπιστήμιο να γίνει καλό; Τί έκανε, ας πούμε, το Χάρβαρντ κι απέκτησε τέτοια φήμη; Η απάντηση είναι απλή και μπορεί να δοθεί με ελάχιστες λέξεις: είχε λεφτά και τα διέθεσε σωστά. Αναλυτικώτερα:

Κατ’ αρχάς, πρόσφερε υψηλές αμοιβές για να εξασφαλίσει την συνεργασία διακεκριμμένων καθηγητών και μεγάλου κύρους επιστημόνων. Η ύπαρξη τέτοιας ποιότητας εκπαιδευτικού προσωπικού έγινε πόλος έλξης πλήθους φοιτητών. Έτσι, το πανεπιστήμιο απέκτησε την δυνατότητα να επιλέγει από τον σωρό τους καλύτερους. Καθώς οι υψηλών προσόντων φοιτητές αξιοποιούσαν τα χαρίσματά τους, πάντα σε συνεργασία με τους άξιους εκπαιδευτικούς τους, παρήγαγαν αξιόλογο επιστημονικό έργο. Φυσικά, καθώς το έργο αυτό γινόταν ευρύτερα γνωστό, η φήμη τού πανεπιστημίου διογκωνόταν και μαζί της διογκώνονταν τόσο οι δωρεές και οι συνδρομές προς το ταμείο του όσο και η δίψα των υποψηφίων φοιτητών να σπουδάσουν σ’ αυτό. Το πανεπιστήμιο φρόντιζε να βελτιώνεται διαθέτοντας σωστά τα διαθέσιμά του και ο κύκλος επαναλαμβανόταν, ωθώντας την φήμη του ακόμη παραπέρα.

Η κερδοφορία των ιδιωτικών πανεπιστημίων

Αυστραλία, 11/2/2016: “Κατάρρευση ιδιωτικού κολλεγίου αποκαλύπτει αποτυχημένο σύστημα”

Από τα δυο προηγούμενα κείμενα, προκύπτει ένα πολύ σπουδαίο συμπέρασμα. Είναι έλασσον ζήτημα αν ένα πανεπιστήμιο είναι δημόσιο ή ιδιωτικό. Το μείζον είναι αν αυτό το πανεπιστήμιο είναι κερδοσκοπικό ή μη. Με άλλα λόγια, το βασικό δεν είναι αν το εν λόγω πανεπιστήμιο ζη χάρη στις κρατικές χορηγίες ή χάρη σε πόρους προερχόμενους από δωρεές, κληροδοτήματα, συνδρομές κλπ. Το βασικό είναι αν αυτά τα έσοδα επενδύονται εξ ολοκλήρου στην ανάπτυξη του πανεπιστημίου ή αν δημιουργούν κέρδη τα οποία καταλήγουν στις τσέπες των μετόχων.

Τον περασμένο Δεκέμβρη, σε μια ημερίδα του ινστιτούτου Νίκος Πουλαντζάς, ο υπουργός παιδείας Κώστας Γαβρογλου έκανε μια ενδιαφέρουσα παρατήρηση:

Όλα τα ιδιωτικά πανεπιστήμια είναι κερδοσκοπικά ιδρύματα, απλώς στην περίπτωση των “μη κερδοσκοπικών” δεν μοιράζουν κέρδη. Όλα θέλουν έσοδα για να μπορούν να συντηρηθούν. Και τίθεται, λοιπόν, το ερώτημα: γιατί τόσες δεκαετίες δεν έχει υπάρξει έστω μία έκθεση βιωσιμότητας, για να υπάρχει ένας υπολογισμός ως προς τα έξοδα που έχουν τέτοια ιδρύματα, ώστε να υπολογιστούν τα έσοδα που πρέπει να υπάρχουν; Οι δικές μας μελέτες καταλήγουν ότι ένα μικρό αλλά σοβαρό πανεπιστημιακό ίδρυμα θα πρέπει να χρεώνει τουλάχιστον 10.000 ευρώ δίδακτρα ανά φοιτητή ανά έτος, χωρίς να λαμβάνει κανένας υποτροφία, άρα υψηλότερα δίδακτρα σε περίπτωση υποτροφιών. Εδώ δεν συμπεριλαμβάνεται το κόστος των εγκαταστάσεων, υποδομών, εργαστηρίων και λοιπών που χρειάζεται ένα κεφάλαιο τουλάχιστον 50.000.000 ευρώ. Αν μιλάμε, λοιπόν, για ένα στοιχειωδώς αξιοπρεπές ιδιωτικό πανεπιστήμιο (χωρίς Ιατρική και Πολυτεχνική Σχολή!) τότε μιλάμε για τεράστιες επενδύσεις, χωρίς κέρδος.

Είναι το Harvard και για τους φτωχούς;

Υπολογισμός κόστους σπουδών στο Harvard

Σας έλεγα χτες ότι, κατά την προετοιμασία αυτών των κειμένων περί ιδιωτικών πανεπιστημίων, προσπάθησα να υπολογίσω το κόστος σπουδών σε δυο από τα πλέον διάσημα ιδιωτικά πανεπιστήμια των ΗΠΑ και του κόσμου, το Harvard και το Yale. Εκεί με περίμενε μια μεγάλη έκπληξη, την οποία θα την δείτε στις παρακάτω φωτογραφίες. Αλλά ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή.

Όσοι ακολούθησαν τους συνδέσμους που έδωσα στο χτεσινό κείμενο, θα είδαν ότι όλα τα πολιτειακά πανεπιστήμια υποχρεούνται από τον νόμο να περιλαμβάνουν στους ιστοτόπους τους ένα “fees and financial aid calculator”, δηλαδή ένα σύστημα υπολογισμού τού κόστους των σπουδών που προσφέρουν. Αυτοί οι “υπολογιστές” όλων των πανεπιστημίων είναι απ’ ευθείας προσβάσιμοι μέσω της κυβερνητικής ιστοσελίδας “College Affordability and Transparency Center“, η οποία προσφέρει επί πλέον πληροφορίες για κάθε πανεπιστήμιο. Το μόνο που πρέπει να κάνει ο κάθε ενδιαφερόμενος είναι να διαλέξει το πανεπιστήμιο της αρεσκείας του και αμέσως μεταφέρεται στον “υπολογιστή” αυτού του πανεπιστημίου.

Παράκαμψη του Συντάγματος υπέδειξε ο πρύτανης

Του Σπύρου Ραπανάκη

Παράκαμψη του Συντάγματος μέσω διασταλτικής εφαρμογής του πρότεινε χθες ο Θ. Φορτσάκης. Μιλώντας σε εκδήλωση για τη συνταγματική αναθεώρηση, της κίνησης “Ρεύμα σκέψης, κύκλος προβληματισμού” στο ΕΒΕΑ, με τη διακριτική παρουσία μιας διμοιρίας ΥΜΕΤ δίπλα από την είσοδο και αστυνομικών με πολιτικά εντός, ο πρύτανης του ΕΚΠΑ εισηγήθηκε τη δημιουργία “Νομικού Προσώπου Πανεπιστημιακού Δικαίου”, ώστε να μπορέσουν να ιδρυθούν ιδιωτικά πανεπιστήμια, υπό τον έλεγχο του κράτους, χωρίς αναθεώρηση του άρθρου 16. Μεταξύ άλλων, υποστήριξε τον περιορισμό της μονιμότητας των δημοσίων υπαλλήλων, στις υπηρεσίες που βρίσκονται στον στενό πυρήνα του κράτους. “Άλλο μονιμότητα, άλλο ισοβιότητα. Καιρός να βάλουμε τα πράγματα στη σωστή τους θέση”, είπε χαρακτηριστικά, έχοντας αναφέρει ότι το ισχύον Σύνταγμα λειτούργησε ως βάση του πελατειακού κράτους, ενώ εισηγήθηκε τη λειτουργία των ΟΤΑ ως φοροεισπρακτικών μηχανισμών.

Ο Λόβερφιλντ θα εξαφανίσει 180.000 φοιτητές

Έτοιμος να εξαφανίσει 180.000 φοιτητές από τους καταλόγους των σχολών τους είναι ο Ανδρέας Λοβέρδος. Μετά από την πετυχημένη διαγραφή της δωρεάν και δημόσιας Παιδείας, θα εξαφανίσει την όποια ελπίδα σχεδόν διακοσίων χιλιάδων ανθρώπων, στο μεγαλύτερο κόλπο της καριέρας του.

Μεγαλύτερη εξαφάνιση από αυτή των αιώνιων φοιτητών έχει επιχειρήσει και πετύχει μόνο ο Ντέιβιντ Κόπερφιλντ κατά το παρελθόν με το Άγαλμα της Ελευθερίας. Βέβαια, το άγαλμα το βρήκε αμέσως μετά ο Γιάννης Πουλόπουλος που είχε λίγο νωρίτερα μία μεγάλη ερωτική απογοήτευση, και αφού τα είπαν και του εσκούπησε τα δάκρυα, οι δρόμοι τους χωρίσαν και το άγαλμα το ξανασκέφτηκε και γύρισε στην Νέα Υόρκη.