Ερμηνείες των οικονομικών κρίσεων: Ένα μη νεοκλασικό και συστημικό πλαίσιο ανάλυσης

Του Θεόδωρου Μαριόλη

1.Εισαγωγή

Στα μέσα του 2007 έλαβαν χώρα δύο ιδιαίτερα σημαντικές εξελίξεις, ήτοι (i) η χρηματοπιστωτική αναταραχή, η οποία ξέσπασε στις ΗΠΑ και προκάλεσε περιορισμό της ρευστότητας, άνοδο των βραχυπρόθεσμων επιτοκίων, έντονες διακυμάνσεις των βασικότερων συναλλαγματικών ισοτιμιών και αβεβαιότητα σχετικά με τις προοπτικές ανάπτυξης της παγκόσμιας οικονομίας, και (ii) η μεγάλη αύξηση των διεθνών τιμών του πετρελαίου, των βασικών μετάλλων και των τροφίμων, η οποία δημιούργησε έντονες πιέσεις στο – άμεσο και έμμεσο – κόστος παραγωγής, πληθωριστικές προσδοκίες και αβεβαιότητα σχετικά με την εξέλιξη του επιπέδου των τιμών. Αυτές οι εξελίξεις είχαν ως συνέπεια, από τη μία πλευρά, τη μείωση του ρυθμού ανόδου της συνολικής ενεργού ζητήσεως, τόσο για κατανάλωση όσο και για επενδύσεις, και, από την άλλη πλευρά, τη χειροτέρευση των συνθηκών της προσφοράς.

Έτσι, το διεθνές σύστημα άρχισε να κινείται, έπειτα από μία περίοδο μάλλον επιταχυνόμενης μεγέθυνσης (2002-2006), προς την καθοδική φάση του οικονομικού «κύκλου»: Ο παγκόσμιος ρυθμός μεγέθυνσης έπεσε στο 1% το τελευταίο τετράμηνο του 2008, και ήταν ο χαμηλότερος μετά το 1982. Οι επακόλουθες μειώσεις των τιμών των βασικών εμπορευμάτων και η αποκλιμάκωση του πληθωρισμού, στα μέσα του 2008 (από 4.8% τον Ιούλιο σε 0.6% το Δεκέμβριο), ώθησαν τις μεγαλύτερες κεντρικές τράπεζες σε συντονισμένη αντιστροφή της πολιτικής που ακολούθησαν κατά την περίοδο 2006-2007, αλλά οι ισχυρές μειώσεις των βασικών επιτοκίων δεν αποδείχθηκαν ικανές να τονώσουν την ενεργό ζήτηση και, έτσι, να αποτρέψουν την είσοδο του συστήματος σε φάση παρατεταμένης ύφεσης.[1]

Η Θεωρία των Κατακερματισμένων Αγορών…Θεωρία;;;;

της Νούλας Χρυσοχοΐδου

Πρόκειται για κατακερματισμένη αγορά ή κατακερματισμένη κοινωνία (;)

Η Θεωρία αυτή γεννήθηκε διότι είναι λειτουργική, όμως δεν αποτελεί ρεαλιστική προσέγγιση για την ερμηνεία της καμπύλης των επιτοκίων.  Θα μπορούσε να ευδοκιμήσει σε χώρες μη αναπτυγμένες και με περιορισμένη έκδοση ομολόγων.  Η Θεωρία κατακερματισμένων αγορών είναι κατά συνέπεια αποτέλεσμα της διαδικασίας τμηματοποίησης των επιτοκίων δηλαδή αποτελείται από διαφορετικά τμήματα ανάλογα με τη διάρκεια στη λήξη.

Από την πολιτική στη δημοκρατική ανυπακοή

Tου Κώστα Δουζίνα*

«Η πολιτική ανυπακοή είναι ατομική, η δημοκρατική συλλογική. Μια κυβέρνηση που εγκαταλείπει τις προεκλογικές της δεσμεύσεις ή παραβιάζει βασικά δικαιώματα και προφανείς ανάγκες της συντριπτικής πλειονότητας, χάνει τη δημοκρατική της νομιμοποίηση. Η πολιτική ανυπακοή του πλήθους αποτελεί αυθεντική ηθική και δημοκρατία εν δράσει, σε αντίθεση με την ανομία της εξουσίας. Είναι αυτό που φοβάται κάθε εξουσία»

Η ανθρωπότητα γεννιέται με ανυπακοή. Ο Αδάμ και η Εύα παρακούν τον Θεό αφήνοντας τον Παράδεισο για τη Γη. Ο Προμηθέας κλέβει τη φωτιά από τους Θεούς και δημιουργεί τον ανθρώπινο πολιτισμό. Ο Σωκράτης παραβιάζει την ορθοδοξία της Αθήνας και πεθαίνοντας βάζει τον θεμέλιο λίθο της φιλοσοφίας.

Ο Άνταμ Σμιθ, ο καταμερισμός της εργασίας και τα σχετικά με τον πλούτο των εθνών

Του Θανάση Μπαντέ

Στο βιβλίο του Άνταμ Σμιθ «Έρευνα για τη φύση και τις αιτίες του πλούτου των εθνών», η σπουδαιότητα που έχει για τον πλούτο της κοινωνίας ο καταμερισμός της εργασίας τίθεται με τον πιο ξεκάθαρο τρόπο. Ο πλούτος της κοινωνίας δεν είναι τίποτε άλλο από την ταχύτητα και την έκταση της παραγωγής, αφού, αν η παραγωγή προσφέρει αφειδώς προϊόντα στην κοινωνία, δεν υπάρχει τίποτε πιο λογικό από το πέρασμα των προϊόντων αυτών στους πολίτες. Με άλλα λόγια, όσο μεγαλύτερος είναι ο όγκος των παραγόμενων προϊόντων, τόσο αυξημένος είναι και ο πλούτος της χώρας, άρα τόσο υψηλότερο και το βιοτικό επίπεδο των κατοίκων – καταναλωτών αυτών των προϊόντων. Υπό αυτή την έννοια, οτιδήποτε συμβάλλει στην αύξηση της παραγωγής (οι οικολογικές παρενέργειες δε λαμβάνονται υπόψη) είναι ευπρόσδεκτο, αφού θα δράσει οπωσδήποτε ευεργετικά. Εξάλλου, μόνο η ικανοποιητική παραγωγή θα ρίξει την τιμή κάθε προϊόντος, θα το κάνει δηλαδή προσιτό καταναλωτικά, αφού ο νόμος της προσφοράς και της ζήτησης είναι αμείλικτος. Όταν η ζήτηση ενός αγαθού δεν καλύπτεται από την προσφορά, οι τιμές αυξάνονται, καθώς οι καταναλωτές μπαίνουν σ’ ένα είδος άτυπου πλειστηριασμού προκειμένου να το αποκτήσουν, στον οποίο, αναγκαστικά, θα υπερισχύσουν αυτοί που δίνουν τα περισσότερα. Και βέβαια δε χρειάζονται ιδιαίτερες επεξηγήσεις για να γίνει αντιληπτό ότι η υπερπληθώρα ενός προϊόντος θα επιφέρει τα ακριβώς αντίθετα αποτελέσματα οδηγώντας την πώλησή του σε τιμές που καμιά φορά είναι χαμηλότερες από το ίδιο το κόστος. Το βέβαιο είναι ότι τα προϊόντα πρέπει να πωλούνται στις κανονικές τους τιμές, γεγονός που εξασφαλίζεται μόνο από την πετυχημένη ισορροπία ανάμεσα στην προσφορά και τη ζήτηση, ισορροπία, που, κατά το Σμιθ, μόνο η ελεύθερη λειτουργία της αγοράς μπορεί να εξασφαλίσει.

Ο Αντόνιο Γκράμσι, η ανάπτυξη της προσωπικότητας και η κουλτούρα

Ο Αντόνιο Γκράμσι θεωρεί ότι η εκπαίδευση έχει να κάνει μ’ έναν μηχανισμό κουλτούρας μέσα από τον οποίο η παλιά γενιά δίνει στη νέα γενιά όλη την εμπειρία του παρελθόντος, προκαθορισμένες κλίσεις και συνήθειες

Η εκπαίδευση 

Κείμενο: ομάδα εργασίας*

Ο Αντόνιο Γκράμσι θεωρεί ότι η εκπαίδευση έχει να κάνει μ’ έναν μηχανισμό κουλτούρας μέσα από τον οποίο η παλιά γενιά δίνει στη νέα γενιά όλη την εμπειρία του παρελθόντος, προκαθορισμένες κλίσεις και συνήθειες. Ο ιταλός στοχαστής εξετάζει τον άνθρωπο, συνεπώς και το μαθητή, ως δημιούργημά ιστορικό. Όπως αναφέρθηκε και προηγουμένως, δεν μπορούμε με κανένα τρόπο να μιλήσουμε για μια a priori φύση του παιδιού, και του ανθρώπου γενικά, που προϋπάρχει και η οποία μένει μόνο να εκδηλωθεί. Κατακρίνει μάλιστα  εκείνη την παιδαγωγική η οποία θεωρεί την εκπαίδευση σαν το «ξεκουβάριασμα» κάποιου πράγματος, το οποίο ήδη υπάρχει υπό μορφή λανθάνουσας και πρωτότυπης «δύναμης». Η «δύναμη» αυτή δεν είναι παρά ένα ασαφές και άμορφο σύνολο αισθήσεων και εικόνων που συλλαμβάνεται από το παιδί  στις πρώτες μέρες της ζωής του.

Η ανυπόφορη μυωπία του “λεφτόδουλου”

του Γ. Γραμματικόπουλου

 Σε μια πρόσφατη εκδήλωση για τον πολιτισμό, ο Υπουργός Πολιτισμού ξεκίνησε την ομιλία του με αναφορές στην “παραγωγικότητα” της Κίνας, στην ανταγωνιστικότητα, στην φθηνή παραγωγή, στο προϊόν… Τελικώς “εκδιώχθηκε” εν μέσω γέλιων, τραγουδιών και ειρωνικών επευφημιών – το ζήτημα όμως παραμένει. Πώς γίνεται να αντιμετωπίζεις τον πολιτισμό με όρους βιομηχανικούς και εμπορικούς;! Πώς γίνεται να αντιμετωπίζεις την Υγεία με όρους οικονομικού ισοζυγίου;! Πώς γίνεται να αντιμετωπίζεις την Παιδεία με όρους εμπορικής χρησιμότητας;! Πώς φτάσαμε σαν κοινωνία να αποδεχόμαστε (ή έστω να ανεχόμαστε τη πράξει) την λογική πως “όλα είναι φράγκα”; Γιατί γίναμε “λεφτόδουλοι”; Πόσο βλακώδες και καταστροφικό είναι εν τέλει αυτό;

Η θεωρία των δύο κάμψεων της μέσης

 

Tου Marx Factor

Η θεωρία αυτή είναι θεωρία σαν την θεωρία των δύο άκρων. Με μια διαφορά όμως που θα την εξηγήσω αμέσως. Εδώ θα δώσω πραγματικά παραδείγματα για την θεωρία της μέσης και θα περιμένω πραγματικά παραδείγματα για την θεωρία των δύο άκρων γιατί τα υπάρχοντα είναι για γέλια.

Η θεωρία της μέσης θεωρεί ότι ζούμε σε διαρκή συμπλοκή και ποτέ σε ειρήνη, όσο υπάρχουν τάξεις και επικράτηση μιας πάνω στις άλλες. Αυτό είναι θεωρία και ξέρω πως δεν πείθει πολλούς αλλά είπαμε θεωρία είναι και η άλλη. Η θεωρία της μέσης θεωρεί ότι εφόσον υπάρχει «κράτος» δηλαδή κάποια ομάδα όσο μεγάλη και αν διακηρύσσει ότι είναι ή όσο ισχυρή αν πραγματικά είναι επικρατεί στις άλλες, τότε αυτόματα η ζωή όλων των εμπλεκόμενων ακόμα και στη διάρκεια της «επικράτειας» είναι μια καθημερινή συμπλοκή. Σε αυτή τη συμπλοκή υπάρχει ο «κρατών» ο αντιστεκόμενος και αυτοί που έχουν υποταχτεί και κοιτάν τη δαυλιά τους. Αυτοί ΔΕΝ είναι στη μέση, αυτοί είναι η ΒΑΣΗ του άκρου που επικρατεί.

Η ποινικοποίηση της σκέψης στη σύγχρονη αστική δημοκρατία

Του Δημ. Καλτσώνη

Οι αστικές δημοκρατίες, ιδίως αυτές της Δυτικής Ευρώπης μετά το 1945 προβάλλουν με έμφαση το επιχείρημα ότι στα κράτη αυτά δεν επιτρέπεται η δίωξη των ιδεών. Ακόμη περισσότερο υποστηρίζεται ότι οι σκέψεις, τα φρονήματα βρίσκονται ολοκληρωτικά εκτός πεδίου του ποινικού δικαίου(1).

Μορφές ποινικοποίησης των ιδεών

Η πραγματικότητα όμως διαψεύδει την απολυτότητα του συγκεκριμένου ισχυρισμού. Η ιστορία των αστικών δημοκρατιών βρίθει αντίθετων παραδειγμάτων. Η κάμψη της διακηρυσσόμενης αρχής ότι δεν διώκονται ιδέες και φρονήματα αλλά μόνο πράξεις παρατηρείται ήδη από την επικράτηση των καπιταλιστικών σχέσεων ως κατάλοιπο της φεουδαρχίας και στη συνέχεια ως μέσο καταπολέμησης της ανερχόμενης εργατικής τάξης και του κινήματός της. Ενίοτε, η απομάκρυνση από την εξαγγελλόμενη θεωρητική αρχή αξιοποιήθηκε και για την επίλυση των ενδοαστικών διαφορών και συγκρούσεων.

Όταν το χρήμα αγοράζει τα πάντα

Της Μαριάννας Τζιαντζή

Όταν λέμε ότι «πωλούνται όλα», εννοούμε όλα. Με αυτές τις επτά λέξεις μπορούμε να περιγράψουμε το Τι δεν μπορεί να αγοράσει το χρήμα (WhatMoney Can’t Buy) του πολιτικού φιλοσόφου Μάικλ Σαντέλ, μια μελέτη για τα «ηθικά όρια των αγορών», που φαίνεται ότι θα γίνει ένα από πιο πολυσυζητημένα βιβλία της χρονιάς. Μόνο που ο καθηγητής του Χάρβαρντ υποστηρίζει ότι δεν θα έπρεπε να είναι όλα για πούλημα, ότι υπάρχουν πράγματα που θα έπρεπε να βρίσκονται εκτός αγοράς ώστε να μην ξεχαρβαλωθεί εντελώς η ανθρώπινη κοινωνία.