200 χρόνια χρέος και βλέπουμε …

Το άρθρο αυτό δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα indicator.gr στις 30-1-2016 με τίτλο 200 χρόνια χρέος και βλέπουμε …

Η ιστορία της νεότερης Ελλάδος είναι μια ιστορία δανείων και χρέους. Αμέσως μετά την επανάσταση του 1821 η Ελλάδα αναγκάστηκε να καταφύγει σε εξωτερικό δανεισμό το 1824 και το 1825 (με τα λεγόμενα δάνεια της ανεξαρτησίας). Από τα χρήματα των δανείων αυτών πολύ μικρό ποσοστό έφτασε τελικά στην Ελλάδα. Το γεγονός αυτό σε συνδυασμό με τις ανάγκες του αγώνα οδήγησε στην παύση εξυπηρέτησης τοκοχρεολυσίων και στην πτώχευση του 1827, δηλαδή πριν την πρώτη επίσημη διεθνή αναγνώριση της ανεξαρτησίας του ελληνικού κράτους το 1830. Για να το πούμε απλά πριν αναγνωριστούμε ως κράτος σε διενθές επίπεδο ήμασταν ήδη με μια πτώχευση στη πλάτη μας. Τα δάνεια αυτά θα αφήσουν την Ελλάδα εκτός διεθνών χρηματιστηρίων ή αγορών όπως θα λέγαμε σήμερα για πάνω από μισό αιώνα μέχρι την τελική ρύθμιση τους το 1878-1880.

Ποσοτική θεωρία και κατοχικός υπερπληθωρισμός (Α’ Μέρος)

Η ποσοτική θεωρία του χρήματος επιχειρεί να διατυπώσει σχέσεις μεταξύ της νομισματικής κυκλοφορίας και του επιπέδου τιμών, προσπαθώντας να προβλέψει πώς η μεταβολή στην πρώτη παράμετρο διαφοροποιεί την δεύτερη. Πρώτο έναυσμα για μια τέτοια συζήτηση αποτέλεσαν οι πρακτικές ανησυχίες των Άγγλων μερκαντιλιστών του 16^ου και 17^ου αιώνα, οι οποίοι επείγοντο να προσδιορίσουν τις πολιτικές που θα επέτρεπαν στην Αγγλία να αποκτήσει και να διατηρήσει το προβάδισμα στο εμπορικό της πλεόνασμα.

Σταδιακά στην συζήτηση αυτή κυριάρχησαν επίδοξοι μαθηματικοί που, εποφθαλμιώντας το κύρος που είχε αποκτήσει η φυσική με την χρήση των μαθηματικών, προσπάθησαν να μεταφράσουν τις συζητήσεις αυτές σε εξισώσεις, εν πολλοίς αντιγράφοντας την καταστατική εξίσωση των ιδανικών αερίων – η θερμοδυναμική αποτέλεσε ιδιαιτέρως ελκυστικό αντικείμενο μεθοδολογικής λογοκλοπής.

200 χρόνια χρέος και βλέπουμε …

Το άρθρο αυτό δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα indicator.gr στις 30-1-2016 με τίτλο 200 χρόνια χρέος και βλέπουμε …

Η ιστορία της νεότερης Ελλάδος είναι μια ιστορία δανείων και χρέους. Αμέσως μετά την επανάσταση του 1821 η Ελλάδα αναγκάστηκε να καταφύγει σε εξωτερικό δανεισμό το 1824 και το 1825 (με τα λεγόμενα δάνεια της ανεξαρτησίας). Από τα χρήματα των δανείων αυτών πολύ μικρό ποσοστό έφτασε τελικά στην Ελλάδα. Το γεγονός αυτό σε συνδυασμό με τις ανάγκες του αγώνα οδήγησε στην παύση εξυπηρέτησης τοκοχρεολυσίων και στην πτώχευση του 1827, δηλαδή πριν την πρώτη επίσημη διεθνή αναγνώριση του ελληνικού κράτους το 1830. Για να το πούμε απλά πριν αναγνωριστούμε ως κράτος σε διενθές επίπεδο ήμασταν ήδη με μια πτώχευση στη πλάτη μας. Τα δάνεια αυτά θα αφήσουν την Ελλάδα εκτός διεθνών χρηματιστηρίων ή αγορών όπως θα λέγαμε σήμερα για πάνω από μισό αιώνα μέχρι την τελική ρύθμιση τους το 1878-1880.

Πόσα είναι και που πάνε τα έσοδα των αποκρατικοποιήσεων 2011-2016

Έρευνα: Σταύρος Β. Τσίπρας – Δικηγόρος

Το θέμα των πωλήσεων περιουσιακών στοιχείων του Δημοσίου είχε τεθεί εξαρχής από τους δανειστές της Ελλάδας ως σημαντικό για την διαχείριση του δημοσίου χρέους ήδη με το λεγόμενο πρώτο μνημόνιο [1]. Στην αρχή (το 2010) ο στόχος που τέθηκε ήταν ένα (1) δισεκατομμύριο ευρώ/ανά έτος για την περίοδο 2013-2015. Στο πλαίσιο αυτό ιδρύθηκε το Ταμείο Αξιοποίησης Ιδιωτικής Περιουσίας του Δημοσίου (Τ.Α.Ι.ΠΕ.Δ.) το καλοκαίρι του 2011. Στην ίδρυση και τα βασικά χαρακτηριστικά του ΤΑΙΠΕΔ είχαμε αναφερθεί σε προηγούμενη ανάρτηση μας [2].

Κατόπιν το 2011 σύμφωνα και με την αιτιολογική έκθεση του λεγόμενου μεσοπρόθεσμου του 2011 [3], ο στόχος αυτός ανέβηκε στα 50 δις ευρώ για τα έτη 2011-2015 (ο οποίος δεν έχει ούτε κατά προσέγγιση πραγματοποιηθεί). Ειδικότερα υπήρχε δέσμευση εκ μέρους της τότε κυβέρνησης για τη συγκέντρωση εσόδων από αποκρατικοποιήσεις ύψους:

Εξοφλήσεις Βραχυπρόθεσμου Χρέους 2007 – 2015

Στην προηγούμενη ανάρτηση μας παρουσιάσαμε τις δαπάνες εξυπηρέτησης χρέους της Κεντρικής Διοίκησης την περίοδο 1994-2015 [1] σύμφωνα με την εισηγητική έκθεση του προϋπολογισμού του 2016 [2]. Το πρώτο σημείο που παρατηρείται είναι ότι δεν είναι σταθερό τι αναφέρεται ως βραχυπρόθεσμο χρέος κατά τη διάρκεια των ετών που βλέπουμε στον πίνακα. Γεγονός που όπως θα δούμε και μελλοντικά συμβαίνει γενικότερα και σε επίπεδο μέτρησης του χρέους, του ΑΕΠ κτλ. Έχοντας αυτό κατά νου παρατηρούμε, ότι ο πίνακας αυτός  αναφέρεται στις εξοφλήσεις βραχυπρόθεσμου χρέους τη χρονική περίοδο 2007 – 2015.

Σε αυτά περιλαμβάνονται σύμφωνα με την ίδια έκθεση βραχυπρόθεσμα δάνεια, έντοκα γραμμάτια, ταμειακές διευκολύνσεις, European Commercial Paper και repos [3]. Σίγουρα βέβαια το ποσό που κλέβει τη παράσταση είναι τα 740 δισεκατομμύρια ευρώ του 2015. Η εισηγητική έκθεση δεν μας δίνει πολλές λεπτομέρειες ως προς αυτό. Αναφέρει μόνο ότι από το 2011 μέχρι και το 2013 περιλαμβάνονται μόνο έντοκα γραμμάτια, ενώ από το 2014 και repos. Επιπρόσθετα οι δαπάνες εξόφλησης εντόκων γραμματίων και repos αφορούν τις συνολικές ετήσιες εξοφλήσεις οι οποίες αναχρηματοδοτούνται με νέες αντίστοιχες εκδόσεις. Σύμφωνα με αυτά τα δεδομένα το συνολικό ύψος των εντόκων γραμματίων δεν ξεπερνά τα 15 δισεκατομμύρια ευρώ και το υφιστάμενο υπόλοιπο των repos δεν υπερβαίνει τα 10 δισεκατομμύρια ευρώ. Στα θέματα αυτά θα επανέλθουμε σύντομα.

Δαπάνες Εξυπηρέτησης Χρέους Κεντρικής Διοίκησης 1994 – 2015

Σύμφωνα με την  εισηγητική έκθεση του προϋπολογισμού του 2016 [1] το χρέος της Κεντρικής Διοίκησης αυξήθηκε από το 2014 στο 2015 και προβλέπεται η ίδια αυξητική πορεία με ακόμα μεγαλύτερη ένταση και για το 2016, όπου το χρέος θα ανέβει κατά 11,1 δισεκατομμύρια ευρώ. Συγκεκριμένα:

• 2014: 324, 1 δισεκατομμύρια ευρώ και 182,5% του ΑΕΠ (με ΑΕΠ: 177,5 δισεκατομμύρια ευρώ)
• 2015: 326, 5 δισεκατομμύρια ευρώ και 185,9% του ΑΕΠ (με ΑΕΠ: 175,6 δισεκατομμύρια ευρώ)
• 2016: 337, 6 δισεκατομμύρια ευρώ και 193,5% του ΑΕΠ (με ΑΕΠ: 174,4 δισεκατομμύρια ευρώ)

Ο Διεθνής Οικονομικός Έλεγχος του 1898 – Γ’ μέρος

Ο Διεθνής Οικονομικός Έλεγχος (Δ.Ο.Ε.) του 1898 όπως είδαμε ήδη στο Α΄ μέρος του άρθρου [1] δεν ήταν κάτι που συνέβαινε για πρώτη φορά. Η εφαρμογή του Διεθνούς Ελέγχου την περίοδο 1857-1859 στην Ελλάδα, αλλά και σε διεθνές επίπεδο οι περιπτώσεις της Αιγύπτου, της Σερβίας, της Βουλγαρίας, της Τουρκίας, πολλών κρατών της Λατινικής Αμερικής σκιαγραφούν την ένταση του φαινομένου.

Στην περίπτωση του ΔΟΕ του 1898 στην Ελλάδα ο έλεγχος ήταν και διπλωματικός. Δεδομένου ότι τους αντιπροσώπους της επιτροπής ελέγχου τους διόριζαν οι αντιπρόσωποι των Μεγάλων Δυνάμεων [2] και όχι οι ομολογιούχοι. Οι απεσταλμένοι των Δυνάμεων έφτασαν τον Οκτώβρη του 1897 για τη σύνταξη του νόμου βάσει του οποίου θα συστηνόταν και θα λειτουργούσε ο έλεγχος. Οι εργασίες της επιτροπής διήρκησαν τρεις μήνες έως την 21 Ιανουαρίου 1898. Ο σχετικός Νόμος δημοσιεύτηκε στις 26 Φεβρουαρίου 1898 και η επιτροπή άρχισε να λειτουργεί στις 28 Απριλίου 1898.

Χρέος Γενικής Κυβέρνησης 2015-2016

Σύμφωνα με την  εισηγητική έκθεση του προϋπολογισμού του 2016 [1] το χρέος της Γενικής Κυβέρνησης από 31 Δεκεμβρίου 2015 μέχρι 31 Δεκεμβρίου 2016 προβλέπεται ότι θα αυξηθεί κατά 11,1 δισεκατομμύρια ευρώ. Φθάνοντας τα 327,6 δισεκατομμύρια. Ως ποσοστό του ΑΕΠ θα αυξηθεί επίσης 7,6 τοις εκατό φθάνοντας το 187,6% του ΑΕΠ. Κατά την ίδια έκθεση αυτό οφείλεται κυρίως στην κάλυψη των ελλειμμάτων του προϋπολογισμού και τη χρηματοδότηση ληξιπρόθεσμων υποχρεώσεων.

Σύμφωνα με το νόμο 4270 του 2014  [2] ο όρος Γενική Κυβέρνηση περιλαμβάνει τρία υποσύνολα-υποτομείς:

Ο Διεθνής Οικονομικός Έλεγχος του 1898 – Β’ μέρος

Ο Διεθνής Οικονομικός Έλεγχος διατρέχει 81 χρόνια ιστορίας του ελληνικού κράτους από το 1898 μέχρι τη τυπική κατάργηση του το 1979, όπως αναφέρθηκε στο Α΄ μέρος του άρθρου. Στο τέλος του 1893 η Ελλάδα περιόρισε την εξυπηρέτηση μέρους των τόκων των ληξιπρόθεσμων εξωτερικών δανείων και ανέστειλε προσωρινά την πληρωμή των χρεολυσίων του εξωτερικού χρέους. Τα μέτρα αυτά ήταν προσωρινά, ενώ συνεχίζονταν οι διαπραγματεύσεις με τους διεθνείς δανειστές της Ελλάδος μέχρι την έναρξη του σύντομου ελληνοτουρκικού πολέμου του 1897, όπου διεκόπησαν. Για την υπογραφή των προκαταρκτικών όρων ειρήνης μεταξύ της Ελλάδος και της Τουρκίας υπήρξε η επέμβαση των Μεγάλων Δυνάμεων με τον ορισμό αποζημίωσης στη Τουρκία εκ μέρους της Ελλάδας ύψους 4.000.000 τούρκικων λιρών. Και αποτέλεσμα του πολέμου αυτού υπήρξε και η επιβολή στην Ελλάδα Διεθνούς Οικονομικού Ελέγχου.

Είδη και Ποσότητα Χρήματος στη Ζώνη του Ευρώ: Η Ελληνική Συμβολή

Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) κατηγοριοποιεί το χρήμα, ή τα νομισματικά μεγέθη (monetary aggregates) όπως τα ονομάζει η Τράπεζα της Ελλάδας (ΤτΕ), σε τρεις γενικές κατηγορίες. Τις ονομάζει στενό χρήμα (narrow money), «ενδιάμεσο» χρήμα («intermediate» money) και ευρύ χρήμα (broad money), ή M1, M2 και M3, αντίστοιχα.

Στο στενό χρήμα (M1) περιλαμβάνονται το νόμισμα (currency) — δηλαδή κέρματα και χαρτονομίσματα (ή τραπεζογραμμάτια, όπως τα αποκαλεί η Τράπεζα της Ελλάδος) — και οι καταθέσεις που είναι άμεσα μετατρέψιμες σε νόμισμα και μπορούν να χρησιμοποιηθούν για πληρωμές χωρίς μετρητά (overnight deposits).

Πρόγραμμα αποπληρωμής Ελλάδας προς τον ESM 2034-2059 – No 2

Ο πίνακας που βλέπουμε αφορά το πρόγραμμα αποπληρωμής της πρώτης υπο-δόσης ύψους 2 δισ. ευρώ που αποτελεί τμήμα της δεύτερης δόσης (συνολικού ύψους 15 δισ. ευρώ) της Ελλάδας προς τον ESM. Το χρονικό πλαίσιο αρχίζει το 2034 και φτάνει μέχρι το 2059. Η αποπληρωμή αυτή εντάσσεται στο συνολικό πακέτο ύψους μέχρι και 86 δισεκατομμύρια ευρώ που συμφωνήθηκε από την Κυβέρνηση και τους δανειστές με το λεγόμενο μνημόνιο 3 (νόμος 4336/2015). 

O European Stability Mechanism (ESM) που στα ελληνικά αποδίδεται ως Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθερότητας (ΕΜΣ), είναι ο μόνιμος μηχανισμός αντιμετώπισης οικονομικών κρίσεων στα πλαίσια της χρηματοοικονομικής σταθερότητας της ευρωζώνης. Στην Ελλάδα ο ESM κυρώθηκε με το νόμο 4063/2012. (Λόγω σημασίας θα υπάρξουν ειδικές αναρτήσεις για τον ESM και την ευρωπαϊκή οικονομική αρχιτεκτονική). 

Ο Διεθνής Οικονομικός Έλεγχος του 1898 – Α’ μέρος

Η σύσταση του λεγομένου όπως έχει μείνει στην ιστορία «Διεθνούς Οικονομικού Ελέγχου» (ΔΟΕ) είναι ένα γεγονός που διατρέχει 81 χρόνια ιστορίας του σύγχρονου ελληνικού κράτους. Όπως θα δούμε και με το ΦΕΚ κατάργησής του, διήρκεσε από το 1898 έως το 1979, αν και οι συζητήσεις με τους Βρετανούς και τους Γάλλους για την κατάργηση του ΔΟΕ είχαν ξεκινήσει από το 1948.

–  Η Διεθνής Επιτροπή του 1857:

Η εμπειρία του Διεθνούς Ελέγχου του 1898, δεν ήταν κάτι καινούργιο ή πρωτόγνωρο για την τότε Ελλάδα. Ήδη υπήρχε η εμπειρία από την Διεθνή Επιτροπή του 1857 (θα υπάρξει ειδική ανάρτηση μελλοντικά για τα γεγονότα αυτά). Η επιτροπή αυτή συγκροτήθηκε στις αρχές του 1857 και απαρτίζονταν από τους αντιπροσώπους των «προστάτιδων» δυνάμεων για να εξετάσει τη δημοσιονομική κατάσταση της Ελλάδος. Σκοπός ήταν να διαπιστωθεί ο βαθμός δυνατότητας του Ελληνικού Δημοσίου να εξυπηρετήσει τα τοκοχρεολύσια του δανείου των 60.000.000 φράγκων του 1832.

Πίκρα και νοσταλγία στις όχθες του ρήγματος

Νίκη Καραγάτση, Το καραβάκι για την Αίγινα

Θέλω να φύγω από αυτή τη μαύρη τρύπα… Εννοούσε την Ελλάδα. Εξήγησε: όχι τη γλώσσα, τον πολιτισμό, το περιβάλλον· δεν θέλω να έχω σχέση με το ελληνικό κράτος, προτιμώ να γίνει μια πολιτεία της Ευρώπης, της Γερμανίας, οτιδήποτε, αρκεί να μην κυβερνούν την Ελλάδα Ελληνες.

Μορφωμένος άνθρωπος, έχει καλή δουλειά και εισόδημα. Εχει ένα σκεπτικό, αλλά η κατάληξή του είναι σκοτεινή, μηδενιστική, σαν να ακούς λόγια ενός μακροχρόνιου άνεργου, ενός απελπισμένου νεοπληβείου. Και καλά, να κατανοήσουμε τη μαυρίλα του χτυπημένου απ’ την κρίση, αλλά δυσκολευόμαστε να συμμεριστούμε τον μηδενισμό του σωσμένου. Σε πρώτη ανάγνωση.

Το πορτέλλο

Τρέμοντας ανέκαθεν μπροστά στην ιδέα του τι συνεπάγεται για τον πολίτη ένα καλά οργανωμένο κράτος, έτεινα πάντα να βλέπω με καλύτερο μάτι το ελληνικό, με όλα τα στραβά του. Ακριβώς επειδή κατά κοινή ομολογία ήταν ένα πορτέλλο, σαν τις μικρές πλαϊνές εισόδους κτιρίων που έχω δει σε κάτι παλαιές Ενετικές και Γενουάτικες πόλεις, και κατάλαβα ότι δεν μου χρειάζεται ούτε η σχετική μονογραφία του Ηλία Πετρόπουλου, ούτε κοτζάμ Μπαμπινιώτης, για να βρω από πού προέρχεται η λέξη. Υποτίθεται ότι την πάτησα. Διότι να που μας οδήγησε το πορτέλλο. Και τώρα το φτιάχνουμε το πορτέλλο, για να πάψει αυτό να είναι πια πορτέλλο, να πάψουμε κι εμείς…

Τι το έκανε πορτέλλο το ελληνικό κράτος; Οι δημόσιοι υπάλληλοι που πληρώνουν τη νύφη; Όχι. Τους έχω βγάλει λάδι επανειλημμένως από το sotosblog. Διακινδυνεύοντας μάλιστα την αναγνωσιμότητά του, δεδομένου ότι όλη η Ελλάδα, θεωρεί αυτονόητο ότι ασυζητητί φταίνε οι δημόσιοι υπάλληλοι. Όλοι να δείχνουν με το δάχτυλο τους δημοσίους υπαλλήλους, κι άντε μετά εσύ να λες τ’ ανάποδα, και να περιμένεις να σε διαβάζουν κιόλας.

Η μούργα της Ελλάδας

Το να είσαι όλη μέρα μες στη φύση, να δουλεύεις από το ξημέρωμα μέχρι το τελευταίο φως κι όταν γυρίζεις σπίτι να πέφτεις πάνω στο κατακάθι της ελληνικής κοινωνίας που είναι ακόμα στον αφρό και πολιτικολογεί περί του μέλλοντός της, είναι αβάσταχτο.

Η Ελλάδα είναι σαν το λάδι, έχουν και προφανή ηχητική συγγένεια οι δυο λέξεις. Σαν το λάδι που μόλις βγήκε από το ελαιοτριβείο κι έχει μέσα την μούργα του ανακατεμένη παντού. Χρειάζεται κάμποσος καιρός για να κατακάτσει στον πάτο του δοχείου, εκεί που είναι η θέση της και ύστερα να αφαιρεθεί. Το καθαρό λάδι, όχι το κατακάθι.