Οι μετασχηματισμοί της δημοκρατίας και η κρατικοποίηση της πολιτικής

Του Αλεξ Κάντζιας – Ρόντε

Είναι αναμφίβολο πως τις τελευταίες δεκαετίες το πολιτικό τοπίο στις χώρες του λεγόμενου «δυτικού κόσμου» έχει γνωρίσει σημαντικές μεταβολές. Το φαινόμενο δεν αφορά μόνο την υποχώρηση ή και εξάχνωση των σοσιαλδημοκρατικών και κομμουνιστικών κομμάτων αλλά μια γενικότερη κρίση της μορφής του μαζικού κόμματος, το οποίο στηρίζονταν στην κινητοποίηση των μελών του και το οποίο μπορούσε να βασιστεί στην σταθερή υποστήριξη μιας πλατιάς εκλογικής βάσης. Πλέον όμως όλο και λιγότεροι δείχνουν διατεθειμένοι να ενταχθούν σε κάποιο κόμμα και ακόμα και αυτοί που εντάσσονται δυσκολότερα εμπλέκονται στις δράσεις του.

Αυτές οι αλλαγές δεν έχουν τις ρίζες τους μόνο στις τεράστιες γεωπολιτικές ανατροπές των τελευταίων τριάντα χρόνων αλλά και στους σημαντικούς μετασχηματισμούς που γνώρισε το δυτικό μοντέλο αστικού κράτους μετά τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο. Μεταρρυθμίσεις όπως η επέκταση του κοινωνικού κράτους μπορεί να ήταν κατάκτηση των εργαζομένων, ταυτόχρονα όμως  επέκτειναν και τον έλεγχο του κράτους πάνω στους πολίτες και έπληξαν την κοινωνική συνοχή και αλληλεγγύη των εργατικών κοινοτήτων. Παράλληλα προσανατόλισαν τις λαϊκές διεκδικήσεις και την στρατηγική των κομμάτων σε ζητήματα που μπορούσαν να γίνουν αντικείμενο κρατικών πολιτικών.

Περί «στεγανής Δικαιοσύνης»

Της Σοφίας Χουδαλάκη

Η Δημοκρατία δεν είναι μόνο δικαίωμα, είναι και υποχρέωση· δεν είναι μόνο προς τέρψη, είναι και προς υπεράσπιση. Ένας από τους πλέον θεμελιώδεις πυλώνες αυτής της Δημοκρατίας είναι η Δικαιοσύνη. Ο θεσμός της Δικαιοσύνης λειτουργεί εντός συγκεκριμένου νομικού πλαισίου, το οποίο αρθρώνεται στο γράμμα του Νόμου, αλλά οφείλει να συμπεριλαμβάνει και το πνεύμα της κοινωνίας.

Για παράδειγμα, η κλοπή διαχρονικά ήταν αδίκημα, ωστόσο διαφορετική ποινή επίσειε στην Αγγλία του 18^ου αιώνα, διαφορετική στην Ελλάδα του σήμερα, διαφορετική σε χώρες της Μέσης Ανατολής. Όπως, λοιπόν, είναι υποχρέωση κάθε πολίτη να προστατεύει τους δημοκρατικούς θεσμούς, έτσι είναι υποχρέωσή του να αναλογίζεται και να κρίνει τα της Δικαιοσύνης, όχι σαν ειδικός, όχι σαν νομικός, όχι σαν δικαστής, αλλά ως πολίτης. Δηλαδή, ως εκείνος που περιμένει το πνεύμα του Νόμου να κανονικοποιείται, να συστηματοποιείται και να εκφράζεται μέσα από το γράμμα του Νόμου.

Πού στοχεύει το νομοσχέδιο για τις διαδηλώσεις;

Tο νομοσχέδιο του υπουργείου Δημόσιας Τάξης για τις «Δημόσιες Υπαίθριες Συναθροίσεις», δηλαδή τις πορείες και τις συγκεντρώσεις διαμαρτυρίας βρισκόταν στην προεκλογική ατζέντα της Κυβέρνηση και υπέρ αυτού τάχθηκαν οι βουλευτές της ΝΔ, κατά οι βουλευτές του ΣΥΡΙΖΑ, του ΚΚΕ και του ΜέΡΑ25, ενώ επιφυλάχθηκαν οι βουλευτές του Κινήματος Αλλαγής και της Ελληνικής Λύσης. Το νομοσχέδιο προγραμματίζεται να εισαχθεί για συζήτηση στην Ολομέλεια της Βουλής την Τετάρτη 8 Ιουλίου, και να τεθεί προς ψήφιση την Πέμπτη 9 Ιουλίου. Διακηρυγμένοι σκοποί του νομοσχεδίου είναι δύο: ο πρώτος είναι ο περιορισμός της «όχλησης» που προκαλούν οι μικρές σε συμμετοχή συγκεντρώσεις, καθώς «δεν μπορεί να κλείνει ο δρόμος για 50 άτομα» (βλ. σχετικές δηλώσεις του Κυριάκου Μητσοτάκη στο Υπουργικό Συμβούλιο της 23-12-2019). Δεύτερος διακηρυγμένος σκοπός του νομοσχεδίου (βλ. σχετική αιτιολογική έκθεση) είναι να εκμεταλλευτεί η Κυβέρνηση την «ειδική επιφύλαξη του νόμου» που υπάρχει στο άρθρο 11 παρ. 2 του Συντάγματος, αφού από το Σύνταγμα καταλείπονται στον κοινό νομοθέτη στενά περιθώρια για ρύθμιση της άσκησης του συγκεκριμένου δικαιώματος και για τον περιορισμό του. Επιχειρείται, λοιπόν, να περισταλεί το δικαίωμα του συνέρχεσθαι που προβλέπεται στο άρθρο 11 του Συντάγματος.

Η κοινωνία δεν έδωσε λευκή επιταγή σε κανέναν, για κανέναν πραξικοπηματισμό

Των Ειρήνη Τσαλουχίδου, Δημήτρη Πλακογιάννη

Η επιλογή της κυβέρνησης Μητσοτάκη να καταθέσει εν μέσω πανδημίας και απαγόρευσης κυκλοφορίας δύο νομοσχέδια που φέρνουν ριζικές αλλαγές στην εκπαίδευση και στην περιβαλλοντική νομοθεσία αποτελεί νέο ρεκόρ αντιδημοκρατικής μεθόδευσης. Έχουμε δει και στο παρελθόν, ιδίως κατά τη δεκαετία της μνημονιακής λαίλαπας, τις σοβαρές επιπτώσεις που έχει στο δημοκρατικό διάλογο και τον κοινοβουλευτισμό η μανία του νεοφιλελευθερισμού: από τα «κατεπείγοντα» μνημόνια, που δεν διαβάζονταν ούτε από τους ίδιους τους βουλευτές μέχρι τα ανοιγμένα κεφάλια των διαδηλωτών, τα πάντα δικαιολογούνταν προκειμένου να ξεπουληθεί φτηνά αυτή η χώρα και να πληγούν τα εργασιακά δικαιώματα. Όμως η σημερινή επιλογή της κυβέρνησης εγκαινιάζει μία νέα φάση στην αντιδημοκρατική κατρακύλα. Αυτή τη φορά η υγεινομική κρίση έχει περιορίσει το δικαίωμα στη συνάθροιση, τη διαμαρτυρία, την απεργία. Και η κυβέρνηση είναι έκθετη γιατί επιλέγει σε μια περίοδο περιορισμού αυτών των δικαιωμάτων να φέρνει προς ψήφιση αυτά τα δύο νομοσχέδια που προκαλούν αντιδράσεις και απαιτούν –τουλάχιστον σε μια δημοκρατική χώρα- ομαλούς όρους διεξαγωγής του διαλόγου και της αντιπαράθεσης.

Για μία τριλογία της Δημοκρατίας

του Ηλία Φιλιππίδη

1. Τα δεδομένα της εποχής μας

Με την κοινωνιολογική μας πείρα έχουμε καταλήξει στο συμπέρασμα, ότι τα δεδομένα που αφορούν τον Ελληνισμό, είναι:

1.1 Η Ελλάδα έχει εισέλθει σε μία εσχατολογική φάση γενικευμένης παρακμής, οικονομικής, πολιτικής, κοινωνικής και αξιακής, με λογικό επακόλουθο τον υποβιβασμό της χώρας μας σε αναλώσιμο χώρο, με ό,τι αυτό συνεπάγεται.

1.2 Στον διεθνή χώρο επικρατεί ο απόλυτος ανταγωνισμός, όλοι εναντίον όλων. Στην Ε.Ε. επικρατεί σύγχυση και ένταση σε δύο άξονες: α) μεταξύ χωρών του Βορρά και του Νότου και β) μεταξύ των δυνάμεων της παγκοσμιοποιήσεως και του εθνοκεντρισμού. Δεν υπάρχουν συμμαχίες, υπάρχουν μόνο συμφέροντα. Εξάλλου το ΝΑΤΟ ουδέποτε πήρε το μέρος της Ελλάδας, πάντα λειτουργούσε ως σύμμαχος της Τουρκίας εις βάρος της Ελλάδας.

Η αλήθεια ως ποινικό αδίκημα

του Περικλή Κοροβέση

Το ψέμα, ισχυρισμός εσκεμμένα αναληθής με σκοπό την απόκρυψη ή παραποίηση της αλήθειας, είναι πιο ισχυρό από την ίδια την αλήθεια. Ενα ψέμα μπορεί να διαρκέσει αιώνες και να γίνει αιώνια αλήθεια. Ορισμένοι εντάσσουν και τις θρησκείες στα μεγάλα ψέματα, μια που αυτά που ισχυρίζονται ως δογματικές αλήθειες δεν μπορούν να αποδειχτούν.

Αυτό είναι χοντρό λάθος. Το ψέμα προϋποθέτει μια εσκεμμένη πράξη και επιδιώκει ένα σκοπό ή ένα κέρδος προς όφελος αυτού που το επινοεί και το διακινεί. Τι υλικό όφελος είχαν οι θεμελιωτές π.χ. του Βουδισμού, του Χριστιανισμού ή του Μωαμεθανισμού; Ειδικά ο Χριστός βασανίστηκε χειρότερα -αν υπάρχει φυσικά τέτοια σύγκριση- από τους κομμουνιστές στα χέρια των ναζί.

Πόλη, Δημοκρατία, Πολιτισμός

Της Πέπης Ρηγοπούλου

Ας σκεφτούμε τον τίτλο της εκδήλωσης, ξεκινώντας από την λέξη πολιτισμός, μια λέξη που μαζί με αυτήν της κουλτούρας (αλλά και της αισθητικής και της ιδεολογίας) εμφανίζεται τον 18ο αιώνα στην γαλλική και σε άλλες ευρωπαϊκές γλώσσες ως παράγωγο της λατινικής civilitas που σημαίνει την πολιτική επιστήμη, την ευγένεια, το ήθος κ.λπ. (και όχι την civitas που σημαίνει την πολιτεία, αλλά που ωστόσο την περιέχει). Δεν θα αναφερθώ εδώ αναλυτικά στις διάφορες πτυχές του πολιτισμού, που η σύνδεση τους μοιάζει όλο και πιο απαγορευμένη στις μέρες μας. Προτείνω μία αναφορά στην καταγωγή της έννοιας αυτής στην μνήμη της Ελλάδας και της Ευρώπης. Κάτι που βρίσκει, εκτός από τις στερεοτυπικές επαναλήψεις ενός ασώματου λόγου στις διάφορες επετείους, εντελώς αντίθετες τις κυβερνητικές πολιτικές που έχουν να κάνουν με την παιδεία, τα πολιτιστικά, την επικοινωνία, αλλά και τις διεθνείς σχέσεις.

Η λέξη πολιτισμός απουσιάζει από την αρχαία ελληνική γλώσσα. Δύο άλλες λέξεις καλύπτουν τις βασικές πτυχές του: Η λέξη παιδεία, που συμπυκνώνει ένα σύνολο που αφορά στις τέχνες και τις τεχνικές, την γλώσσα και τα γράμματα, την ταυτότητα και την μνήμη, τις θρησκείες και τις δοξασίες, κ.λπ., και η λέξη πόλις, που αποτελεί τον κορμό τόσο του πολιτικού όσο και των πολιτιστικών πραγμάτων (δηλαδή των πολλαπλών εκδηλώσεων της καλλιτεχνικής δημιουργίας). Θυμίζω ότι η λέξη πόλις (και civitas) έχει δύο σημασίες στην αρχαία ελληνική και την αντίστοιχη λατινική γλώσσα: αφορά στον πολεοδομικό ιστό, στον χώρο που κινούνται το σώμα και το πνεύμα του ανθρώπου (άστυ και urbs) και στα πολιτικά πράγματα, ανάμεσα τους στο πολίτευμα, την δημοκρατία (πολιτεία, civitas).

Ευρωπαϊκή υποχώρηση: Ούτε άμεση ούτε αντιπροσωπευτική δημοκρατία

Του Στέλιου Ελληνιάδη

Πώς θα επιλυθεί αυτή η αντίθεση κανένας δεν φαίνεται να ξέρει. Οι καθιερωμένες επί δεκαετίες πολιτικές ελίτ, με διαβαθμίσεις ανάλογα με τις τοπικές ιδιαιτερότητες, δεν εκπροσωπούν, ή εκπροσωπούν μόνο κατά τι, την κοινωνική βάση των χωρών-μελών και συνοδοιπόρων της Ευρώπης. Η διάρρηξη των σχέσεων ελίτ και βάσης βαθαίνει και εμπεδώνεται. Η αστική δημοκρατία όχι μόνο δεν κατάφερε να γίνει πιο αμεσοδημοκρατική, πιο συμμετοχική όπως αυτάρεσκα και αυθαίρετα υπερβάλανε οι πιο ένθερμοι θιασώτες της, αλλά χάνει ραγδαία και τον αντιπροσωπευτικό της χαρακτήρα.

Οι νέοι ταξικοί αγώνες στη Γαλλία

Του Περικλή Κοροβέση

Το κίνημα των «κίτρινων γιλέκων» στη Γαλλία θα μπορούσε να είναι και ένα βαρόμετρο για την κατάσταση του δημοκρατικού κινήματος στην Ε.Ε. Παράλληλα, θέτει το ερώτημα κατά πόσο οι ευρωπαϊκοί θεσμοί λειτουργούν δημοκρατικά και σύμφωνα με τις ιδρυτικές διακηρύξεις τους. Σύμφωνα με όλα τα ευρωπαϊκά Συντάγματα, όλες οι εξουσίες προέρχονται από τον λαό, ο οποίος είναι ο απόλυτος εγγυητής της Δημοκρατίας και του Συντάγματος.

Πώς όμως να παίξει έναν τέτοιο ρόλο όταν έχει παραχωρήσει όλα του τα δικαιώματα στους αντιπροσώπους του; Ο ίδιος ο λαός για τέσσερα χρόνια μένει άλαλος και άπραγος. Εντούτοις, κρατάει πάντα ένα αναλλοίωτο δικαίωμα: αυτό του «συνέρχεσθαι ησύχως και αόπλως». Και φυσικά αυτό «του συνεταιρίζεσθαι».

Τα Συντάγματα της Αμερικανικής και της Γαλλικής Επανάστασης προέβλεπαν ένοπλη υπεράσπιση της νομιμότητας. Στην αρχαία Αθήνα η επανάσταση ήταν νόμιμη. Ο πολίτης ήταν υποχρεωμένος να λάβει μέρος με τη μία ή την άλλη πλευρά. Οποιος ιδιώτευε ήταν ηλίθιος (αγγλικά idiot).

Οι «φίλοι» της δημοκρατίας

Του Κώστα Τρακοσά

Οι πρόσφατες εξελίξεις στη Βενεζουέλα ανέδειξαν πως ο μεγαλύτερος κίνδυνος που αντιμετωπίζει η δημοκρατία σήμερα προέρχεται από τους ίδιους τους υποτιθέμενους υπερασπιστές της. Ο νόμιμα εκλεγμένος πρόεδρος της χώρας αμφισβητείται από έναν αυτοανακηρυγμένο «πρόεδρο», στο όνομα της υπεράσπισης της δημοκρατίας. Οι ΗΠΑ, οι υποτιθέμενοι παγκόσμιοι υπερασπιστές της δημοκρατίας, όχι μόνο τον αναγνώρισαν τάχιστα ως πρόεδρο της Βενεζουέλας, αλλά, ταυτόχρονα, κατηγορούν τον εκλεγμένο πρόεδρο ότι δεν έχει την απαιτούμενη νομιμοποίηση. Την ίδια στιγμή, απειλούν με επέμβαση στη χώρα, ενώ δεν κρύβουν ότι το όλο θέμα, τελικά, είναι τα αποθέματα πετρελαίου της Βενεζουέλας.

Αν και υποτίθεται ότι οι παραπάνω ενέργειες έγιναν στο όνομα της δημοκρατίας, στην πράξη αμφισβητούν τον ίδιο τον πυρήνα της. Και, μάλιστα, τον πυρήνα της αστικής δημοκρατίας: την εκλογική διαδικασία. Έστω, λοιπόν, ότι η εκλογική διαδικασία αποτελεί μέρος της δυνατότητας των πολιτών ενός δεδομένου έθνους-κράτους να εκφράζονται και να επιλέγουν ανά τακτά διαστήματα την πολιτειακή τους ηγεσία. Τότε, σε αυτήν τη βάση, αυτός που έχει δικαίωμα να ανατρέψει μια νόμιμα εκλεγμένη κυβέρνηση είναι ο ίδιος ο λαός της εν λόγω χώρας.

Αυτοί είναι η μεγαλύτερη απειλή για τη δημοκρατία

Του Ερρίκου Φινάλη

Υπηρετούν τις ελίτ – Εκπροσωπούν μειοψηφίες – Βγάζουν γλώσσα στους λαούς

Η στιχομυθία Τσίπρα-Μακρόν στο περιθώριο της συνόδου των χωρών του ευρωπαϊκού Νότου στην Κύπρο θα μείνει στην ιστορία ως μνημείο συκοφαντίας, ψεύδους και, κυρίως, αποκάλυψης της κυνικής περιφρόνησης των λαών από τους «ηγέτες» τους. Αλλά πριν προχωρήσουμε, ας δούμε τη συγκεκριμένη συνομιλία, που έχει καταγραφεί σε κάμερα από τη στιγμή που ο Μακρόν ρωτά τον Τσίπρα για τις λαϊκές αντιδράσεις στη συμφωνία των Πρεσπών:

Τσίπρας: Ήταν δύσκολα. Υπήρξαν διαδηλώσεις ακροδεξιών λαϊκιστών κατά της συμφωνίας.
Μακρόν: Πόσοι συμμετείχαν;
Τσίπρας: Στις τελευταίες διαδηλώσεις ήταν περίπου 70.000. Δεν ήταν τόσο ογκώδεις.
Μακρόν: Η πλειοψηφία των ανθρώπων ήταν υπέρ;
Τσίπρας: Ναι, νομίζω. Η πλειοψηφία των ανθρώπων που μπορούν να σκέπτονται και να ασκούν κριτική με το μυαλό τους.

Ο Αναρχος Θεός των Εξαρχείων

του Περικλή Κοροβέση

Στην Ορθόδοξη Εκκλησία ο Θεός είναι Αναρχος. Ως εκ τούτου το βασίλειό του θα έπρεπε να ονομάζεται Αναρχία. Δεν ξέρω αν αυτό ισχύει στο ουράνιο βασίλειο. Αυτό που γνωρίζω από πρώτο χέρι είναι: Οταν κάποιος δηλώνει επισήμως πως είναι αναρχικός, δηλαδή θεωρεί την αναρχία βασίλειό του, κινδυνεύει να πάει φυλακή, ακόμα και όταν δεν έχει εκτελέσει καμία αξιόποινη πράξη.

Οι διωκτικές αρχές θα φροντίσουν να αποκτήσει κάποια της αρεσκείας τους (ας θυμηθούμε πόσοι αναρχικοί φυλακίστηκαν για το τίποτα και τελικά αθωώθηκαν). Και εδώ μπορούμε να κάνουμε διάφορες υποθέσεις για να εξηγήσουμε αυτό το φαινόμενο.

Η σήψη της μεταδημοκρατίας

Του Γιάννη Δουλφή

Η Νεωτερική Δύση: Από τον κοινοβουλευτισμό στη νεοφιλελεύθερη αναίρεσή του

Ο κομματικός κοινοβουλευτισμός –που είναι η ενσάρκωση του ιδεότυπου της «δημοκρατίας» του νεωτερικού κόσμου– ουδέποτε υπήρξε αυθεντική εκπροσώπηση της λαϊκής βούλησης αλλά μέσω του δικαιώματος της ψήφου ήταν η επιλογή των κυβερνώντων και των νομοθετών, που αντικατέστησαν ή συμπλήρωσαν τον μονάρχη. Έλκει την καταγωγή της από το ρωμαϊκό πολίτευμα της Res publica και ουδεμία έχει σχέση με τη δημοκρατία, όπως πρωτοεμφανίστηκε στην Αρχαία Αθήνα.

Η ρουσσωϊκή (1) γενική βούληση δεν μπορεί να υποστηριχθεί ότι εκφράζεται από τον κοινοβουλευτισμό, ιδιαίτερα όταν γίνεται εμφανές ότι οι αποφάσεις της πολιτικής εξουσίας βρίσκονται σε κατάφωρη αντίθεση με τις εκδηλώσεις και τις διαθέσεις του κοινωνικού σώματος, όπως ανιχνεύονται πέραν του κοινοβουλίου, και της εκτελεστικής εξουσίας που νομιμοποιείται από την πλειοψηφία του και διαμορφώθηκε σε μια μόνο δεδομένη στιγμή, κάτω από πολύ συγκεκριμένες συνθήκες, που δεν μπορούν να χαρακτηρισθούν εκδηλώσεις ελεύθερης βούλησης.

H Μακεδονία είναι η αρχή… (έπονται Κωνσταντινούπολη, Μ. Ασία, Πόντος κ.λπ.)

Του Περικλή Κοροβέση

Η Συμφωνία των Πρεσπών, που έλυσε ένα ασήμαντο θέμα εξωτερικής πολιτικής, έρχεται να δικαιώσει τον Καστοριάδη και τις θεωρίες του. Οι μελέτες του για την «ασημαντότητα» είναι μια ακτινογραφία της εποχής μας που εναρμονίζεται πλήρως με το βιβλίο του Γκι Ντεμπόρ «Η κοινωνία του θεάματος».

Ενα μικρό κράτος 2 εκατ. ανθρώπων, σε άθλια οικονομική κατάσταση, ουσιαστικά χωρίς στρατό και με πρόβλημα επιβίωσης, μπορεί να έχει άλλη έγνοια από την επιβίωσή του; Αποτελεί απειλή επειδή θέλει να ζήσει στα σύνορά του;

Ακόμα και όταν έπαιρνε σύμβολα της Μακεδονικής Δυναστείας, ήταν στο πλαίσιο της δημιουργίας κράτους-έθνους. Αυτά τα μορφώματα είθισται να ζητούν -και να επινοούν- τις ρίζες τους σε ένα μυθικό παρελθόν ή σε μια θεϊκή εύνοια. Ή ακόμα και προέλευση από Θεό.

Μεταμοντέρνα πραξικοπήματα

Δεν είναι της μόδας τα τανκς στις ευρωπαϊκές χώρες. Κάποτε ήταν. Ελλάδα, Ισπανία, Πορτογαλία, Τσεχοσλοβακία, Πολωνία. Αργότερα, «μεταβήκαμε» στη δημοκρατία… Κάποια μέρα, βέβαια, μπούκαρε στην ισπανική Βουλή ένας στρατιωτικός, έβγαλε όπλα, όλοι κρύφτηκαν, αλλά η οπερέτα πραξικοπήματος που επιχείρησε έληξε χωρίς πολλά-πολλά. Στην Ελλάδα, γνωρίσαμε χρωματιστά ψηφοδέλτια για εκλογή Πρόεδρου της Δημοκρατίας (Σαρτζετάκης), ενώ λίγο πριν ο Καλογιάννης (βουλευτής Ιωαννίνων της Ν.Δ. που απέκτησε έκτοτε και το προσωνύμιο «Καλπογιάννης») είχε βουτήξει μια κάλπη μέσα στη Βουλή… Τέτοια έχουμε ζήσει, και πολλά.

Ο πολύ κυνικός και σκληρός Κωνσταντίνος Μητσοτάκης, όταν έφυγε ο Συμπιλίδης και βρέθηκε με 150 βουλευτές, πήγε κατευθείαν στον Πρόεδρο και υπέβαλλε την παραίτηση της κυβέρνησής του.

Καταναλώνω άρα υπάρχω…

Κάποιοι ειρωνεύτηκαν τον πάπα γιατί μίλησε κατά τού καταναλωτισμού, του πάθους δηλαδή να αγοράζουμε όχι μόνο πράγματα που έχουμε υλική ή πνευματική ανάγκη, αλλά κι από τεχνητό ψυχαναγκασμό. Αυτοί οι κάποιοι που τον σάρκασαν είναι λογικό να ανήκουν στην κατηγορία εκείνων που ορκίζονται στον καπιταλισμό, αν και δεν είναι διατεθειμένοι να πεθάνουν γι’ αυτόν. Για την ακρίβεια, κανένας δεν είναι διατεθειμένος να θυσιάσει τη ζωή του για να μπορούν οι υπόλοιποι να αγοράζουν προϊόντα και υπηρεσίες, να παίζουν στο χρηματιστήριο ή να ανοίγουν τραπεζικούς λογαριασμούς.

Δημοκρατία τότε και τώρα

Του Τάσου Τσακίρογλου

Στο τρίτο βιβλίο των Πολιτικών του ο Αριστοτέλης λέει ότι η «ολιγαρχία ασκείται προς όφελος των πλουσίων, ενώ η δημοκρατία προς όφελος των φτωχών» και προσθέτει ότι «η ουσιαστική διαφορά μεταξύ της δημοκρατίας και της ολιγαρχίας είναι η πενία και ο πλούτος». Δηλαδή, ο Σταγειρίτης φιλόσοφος διέκρινε εδώ και δυόμισι χιλιάδες χρόνια ότι το πολίτευμα ενός κράτους έχει τις ρίζες του σ’ αυτό που σήμερα χαρακτηρίζουμε «κοινωνικό σύστημα». Και, κατά συνέπεια, το ερώτημα των ερωτημάτων για το θέμα της συλλογικής συμβίωσης είναι το λεγόμενο «κοινωνικό ζήτημα»: «ποιος για ποιον».

Στις αρχαίες πόλεις–κράτη σχεδόν όλα τα οικονομικά βάρη της διακυβέρνησης –συμπεριλαμβανομένων των πολεμικών δαπανών– βάραιναν τις εύπορες τάξεις. Σε περιόδους κρίσεων, όπως οι πολεμικές περιπέτειες, επιβάλλονταν «έκτακτες εισφορές», οι οποίες ήταν αρκετά βαριές, χωρίς ποτέ όμως να μετατρέπονται σε μόνιμες, αφού έπρεπε να ψηφίζονται κάθε χρόνο εάν αυτό κρινόταν απαραίτητο. Οι φτωχοί πολίτες και κυρίως οι αγρότες απαλλάσσονταν από τη φορολογία στις ελληνικές πόλεις. Γι’ αυτούς υπήρχαν μόνο οι περιστασιακοί φόροι επί των πωλήσεων, τα λιμενικά τέλη και η προσφορά των πρώτων καρπών στους θεούς, «δοσίματα» που δεν αποτελούσαν σημαντικό φορτίο.

Πολιτική στην ομίχλη

Toυ Περικλή Κοροβέση

Κάθε εμπορικό προϊόν που έχει επιβληθεί στην αγορά έχει ένα όνομα, που το χρησιμοποιεί κατά αποκλειστικότητα. Παράγεις έναν αφρώδη οίνο; Δεν μπορείς να τον ονομάσεις σαμπάνια. Αυτή η ονομασία είναι κατοχυρωμένη από το όνομα του τόπου όπου παράγεται. Το ίδιο και για το κονιάκ. Ασχετα αν οι καταναλωτές χρησιμοποιούν τα ονόματα «σαμπάνια» ή «κονιάκ» για ομοειδή προϊόντα -που όχι σπάνια είναι καλύτερα από τα αυθεντικά-, το αρχικό προϊόν παραμένει αλώβητο.

Ουαί κι αλίμονο σε όποιον τολμήσει να χρησιμοποιήσει εμπορικά το ίδιο όνομα. Θα το πληρώσει ακριβά. Και εδώ κυριολεκτούμε. Αποσαφηνισμένοι όροι υπάρχουν σε όλες τις επιστήμες με πρωταθλητή τα μαθηματικά, απαραίτητη προϋπόθεση για να λειτουργήσουν. Εκεί που οι όροι είναι ασαφείς, είναι στην πολιτική. Εξ ου και το κομφούζιο που επικρατεί σε όλους αυτούς που δεν έχουν κριτική σκέψη και αναλυτικές ικανότητες. Αυτό αφορά βέβαια και διάφορους δημοσιολογούντες που δεν είναι αναγκαστικά όργανα προπαγάνδας κάποιου κόμματος.

Η Αντιγόνη Λυμπεράκη και η Αριστερά

Θα θυμάστε τις δηλώσεις της Αντιγόνης Λυμπεράκη για το δημοψήφισμα του 2015. Η τότε βουλευτίνα του Ποταμιού είχε πει εν ολίγοις ότι οι φτωχοί δεν είναι κακοί άνθρωποι, αλλά στις κρίσιμες στιγμές κάνουν λάθος επιλογές…

Η Α. Λυμπεράκη είχε δεχθεί για τη δήλωση αυτή οργισμένες επιθέσεις από όλο το φάσμα της Αριστεράς. Όλοι ξεσπάθωσαν ενάντια στην ταξική δολοφόνο που ανοιχτά υποστήριξε τον ολοκληρωτισμό και τη δικτατορία των αγορών. Μέχρι εδώ, όλα καλά.

Ας αναλογιστούμε τώρα τα επιχειρήματα που ακούμε από τον χώρο της Αριστεράς για το Μακεδονικό και το ενδεχόμενο δημοψηφίσματος. Μιλάμε τόσο για την εκδοχή του ΣΥΡΙΖΑ (ας τη βάλουμε κι αυτή στην Αριστερά, μιας και ζούμε στην εποχή του αυτοπροσδιορισμού γενικώς) αλλά και για όσους δεν τον υποστηρίζουν ανοιχτά, αλλά συντάχθηκαν μαζί του στο συγκεκριμένο θέμα –Ο Τσίπρας τουλάχιστον μετάνιωσε για το 2015, το δήλωσε και στην Die Welt…

Ή δημοκρατία ή δανεικά

Εξέλιξη του δημόσιου χρέους της Ιταλίας, ως ποσοστού επί του ΑΕΠ (2008-2017)

Πριν λίγες μέρες ζήσαμε ένα από τα πολλά παράδοξα που εμφανίζονται κατά καιρούς σ’ αυτό το “καλύτερο καθεστώς του κόσμου”, το οποίο αποκαλείται δημοκρατία. Αυτή την φορά το παράδοξο μας ήρθε από την Ιταλία, όπου ο πρόεδρος της χώρας δεν έκανε δεκτή την κυβέρνηση συνεργασίας που σχημάτισαν το πρώτο και το τρίτο κόμμα (βάσει των τελευταίων εκλογών), επειδή δεν του άρεσαν οι “αντιευρωπαϊκές ιδέες” του ορισθέντος ως υπουργού οικονομικών Πάολο Σαβόνα. Έτσι, ο πρόεδρος Σέρτζιο Ματταρέλλα, αφού δήλωσε ότι “η παραμονή της Ιταλίας στη ζώνη του ευρώ είναι θεμελιώδους  ουσίας για τη χώρα”, έδωσε εντολή σχηματισμού κυβέρνησης στον οικονομολόγο τεχνοκράτη Κάρλο Κοτταρέλλι, πρώην υψηλόβαθμου στελέχους του ΔΝΤ.

Άσχετα με το τι επακολούθησε, η ενέργεια του Ματταρέλλα χαρακτηρίστηκε από πολλούς, εντός και εκτός ιταλικών συνόρων, ως πραξικοπηματική. Το αστείο τού πράγματος είναι ότι ο ιταλός πρόεδρος ενήργησε μέσα στα πλαίσια των αρμοδιοτήτων και των εξουσιών που του παρέχει το σύνταγμα της χώρας, οπότε δεν είναι λογικό να χαρακτηρίζεται ως πραξικοπηματίας όσο κι αν οι αποφάσεις του δεν συνάδουν με την θέληση του ιταλικού λαού, όπως αυτή εκφράστηκε στις κάλπες. Προφανώς, αυτοί που έσπευσαν να κατηγορήσουν τον Ματταρέλλα, είτε δεν γνωρίζουν είτε κάνουν πως δεν γνωρίζουν ότι δημοκρατία εν μέσω χρεών δεν υπάρχει. Υπ’ αυτό το πρίσμα, ας κάνουμε μερικές σκέψεις.

Κ.Λαπαβίτσας: «Το ευρώ βλάπτει την Δημοκρατία»

Παρότι βραχυχρόνια πολιτικά, το πρόβλημα σε Ισπανία και Ιταλία μπορεί να λυθεί κυβερνητικά και για την Ευρωζώνη, μακροπρόθεσμα ο πυρήνας της Ε.Ε. με ραχοκοκαλιά πλέον το ευρώ, πλήττεται για τους λαούς που αντιλαμβάνονται ότι η βασική αρχή της ευρωζώνης είναι τα πλεονάσματα της Γερμανίας.

Τα πλεονάσματα αυτά μόνο η συνέχιση της αυστηρής δημοσιονομικής λιτότητας τα διατηρεί, λέει ο καθηγητής οικονομικών Κώστας Λαπαβίτσας, μιλώντας στον 98.4.

Austerityland / Στη χώρα της λιτότητας

Του Leigh Phillips *

Μετάφραση για την ΕΛ.Λ.Α.Σ : N.K.

Aναδημοσίευουμε ένα εξόχως προφητικό κείμενο 5 ετών με αφορμή τη νέα συνταγματική “δημοκρατική” εκτροπή της Ιταλίας . Εδώ βρίσκονται οι αλήθειες που δεν βολεύουν κανέναν και αφορούν την “δημοκρατικά θεσπισμένη” Ευρωχούντα που όποτε δε βολεύεται από τη βούληση των λαών δεν έχει κανένα πρόβλημα να καταλύει τα πάντα.

JP Morgan προς την περιφέρεια της ευρωζώνης: «Ξεφορτωθείτε τα ριζοσπαστικά, αντι-φασιστικά συντάγματα σας”

Μερικές φορές θαυμάζω πόσο αντισηπτική και μειλίχια ακόμη, μπορεί να είναι η γλώσσα των πιο άθλιων και αχρείων έγγραφων.

Την περασμένη εβδομάδα, η ευρωπαϊκή οικονομική ερευνητική ομάδα μαζί με την JP Morgan, το παγκόσμιο οικονομικό γίγαντα, έθεσε ένα 16σέλιδο έγγραφο σχετικά με την κατάσταση των ρυθμίσεων της ζώνης του ευρώ. Αυτό συνεπαγόταν μια σύνοψη από ό, τι δουλειά έχει γίνει μέχρι τώρα και τι δουλειά υπάρχει ακόμη για να γίνει στα θέματα της εθνικής κυριαρχίας, των νοικοκυριών και την απομόχλευση του τραπεζικού τομέα,  διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις (μείωση του κόστους εργασίας, καθιστώντας ευκολότερες τις απολύσεις εργαζομένων,  ιδιωτικοποιήσεις, “απορρύθμιση”, απελευθέρωση «προστατευόμενων» βιομηχανιών, κλπ.) και εθνικές πολιτικές μεταρρυθμίσεων.

Δεν ήταν μόνο η Ελλάδα: Αρχαιολόγοι βρίσκουν πρώιμες δημοκρατικές κοινωνίες και στην Αμερική

Μετάφραση για το Νόστιμον Ήμαρ: Afterwords

Ο υποψήφιος για το πολιτικό αξίωμα βρισκόταν σε μια πλατεία, γυμνός, υποβαστάζοντας τον εαυτό του από τις γροθιές και τις κλωτσιές. Οι ιαχές του πλήθους πάλλονταν γύρω του σαν χτύποι καρδιάς. Οι άνθρωποι για τους οποίους είχε διακινδυνεύσει τη ζωή του σε πόλεμο μετά από πόλεμο εξαπέλυαν χτυπήματα και προσβολές από όλες τις κατευθύνσεις. Ο υποψήφιος αναστέναξε βαθιά. Χάρη στην εκπαίδευσή του ως πολεμιστής, ήξερε ότι έπρεπε να παραμείνει ήρεμος για να φτάσει στην επόμενη φάση της υποψηφιότητάς του.

Αυτό το βασανιστήριο, καταγεγραμμένο από έναν Ισπανό ιερέα περί τα 1500, ήταν απλώς η αρχή της μακράς διαδικασίας προσχώρησης στην κυβέρνηση της μεσοαμερικανικής πόλης της Τλαξκάλα, που χτίστηκε γύρω στα 1250 μ.Χ. στους λόφους που περιβάλλουν τη σημερινή πόλη της Τλαξκάλα του Μεξικού. Μετά την ολοκλήρωση της δοκιμασίας, ο υποψήφιος θα μπορούσε να εισέλθει στον ναό που βρισκόταν στην άκρη της πλατείας και να παραμείνει έως και για 2 χρόνια εκεί, ενώ οι ιερείς θα τον μυούσαν στον ηθικό και νομικό κώδικα της Τλαξκάλα. Θα λιμοκτονούσε και θα τον ξυλοκοπούσαν με μαστίγια μόλις έπεφτε να κοιμηθεί. Αυτός έπρεπε επίσης να προκαλέσει κοψίματα στον εαυτό του σε τελετουργίες αιματοχυσίας. Αλλά όταν θα έφευγε από τον ναό, θα ήταν κάτι περισσότερο από πολεμιστής: θα ήταν μέλος της Συγκλήτου της Τλαξκάλα, ένας από τους 100 περίπου άνδρες που λάμβαναν τις σημαντικότερες στρατιωτικές και οικονομικές αποφάσεις της πόλης.

Πόσοι αιώνες, αγώνες και καταστροφές χρειάστηκαν για τη δημοκρατία δυτικού τύπου;

«Η άλλη όψη» του Άγγελου Αντωνόπουλου, στην έκθεση «Θεωρήματα» της Ένωσης Ελλήνων Τεχνοκριτών, Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης (φωτό Στ. Ελληνιάδης)

Του Στέλιου Ελληνιάδη

Από την εποχή του Μοντεσκιέ (1689-1755) και του Ζαν-Ζακ Ρουσσώ (1712-1778), χύθηκε πολύ αίμα, ασκήθηκε πολύ μεγάλη τρομοκρατία, εξοντώθηκαν αμέτρητα εκατομμύρια άνθρωποι μέχρι να φορμαριστεί η σύγχρονη μεταπολεμική αστική δημοκρατία, η αντιπροσωπευτική, η φιλελεύθερη και νεοφιλελεύθερη… Από τα πρώτα κοινοβούλια των ελίτ στην Αγγλία πέρασαν πολλές εκατοντάδες χρόνια μέχρι να καθιερωθεί η καθολική χωρίς αποκλεισμούς ψήφος και η διάκριση των εξουσιών, αλλά και η κατάργηση της δουλείας και της δουλοπαροικίας. Αλλά κι όταν επιταχύνθηκε αυτή η διαδικασία, από τον 18^ο αιώνα μέχρι τα μέσα του 20^ου, η αστική δημοκρατία προχωρούσε πόντο-πόντο και μόνο με αιματηρές επαναστάσεις, αγώνες, θυσίες και μαρτύρια, γίνονταν σημαντικά βήματα προόδου, με πολλά πισωγυρίσματα και αλλεπάλληλες ήττες.

Οι περισσότεροι άνθρωποι που μεγάλωσαν μετά τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο, επειδή διδάσκονται πολύ επιλεκτικά, πολύ φιλτραρισμένα, την ιστορία, νομίζουν ότι η αστική δημοκρατία των ημερών μας είναι ένα καθεστώς που ισχύει από την εποχή τουλάχιστον της Αναγέννησης ή έστω του Διαφωτισμού, δηλαδή 600 ή 300 χρόνια πίσω. Γι’ αυτό ευθύνονται και οι ενσωματωμένοι στο σύστημα διανοούμενοι που δεν έδωσαν βάρος στο να μάθει ο κόσμος την αλήθεια. Ότι η αστική δημοκρατία, όπως τη βιώνουμε στην εποχή μας, είναι ένα πολύ νέο φαινόμενο. Ότι μέχρι το 1945, υπήρχαν μόνο απόπειρες και διαλείμματα δημοκρατίας, κατά κανόνα ανάπηρης, ανολοκλήρωτης, συχνά ελάχιστα «δημοκρατικής».

Δυτικός ολοκληρωτισμός

Του Ερρίκου Φινάλη

Η αναμενόμενη κατάληξη μιας «δημοκρατίας συμβατής με τις αγορές»

Τα όσα συμβαίνουν στο ισπανικό κράτος είναι ένα μόνο δείγμα του ολοένα και πιο προωθημένου, νέου τύπου ολοκληρωτισμού που καλπάζει στην Ευρώπη και γενικότερα στο δυτικό κόσμο. Ενός ολοκληρωτισμού που συνυπάρχει δίχως πρόβλημα με μια «δικαιωματική» ιμπεριαλιστική παγκοσμιοποίηση, η οποία ισοπεδώνει χώρες, λαούς, ταυτότητες, πολιτισμούς και, μαζί με όλα αυτά, καταργεί και τα τελευταία υπολείμματα δημοκρατίας και λαϊκής κυριαρχίας – ενώ ταυτόχρονα ξεπλένεται εξυμνώντας τα αυστηρά ατομικοποιημένα δικαιώματα μειοψηφιών.

Είναι χαρακτηριστική η «επιχειρηματολογία» του Κλίφορντ Μέι, προέδρου του Αμερικανικού Ιδρύματος για την Υπεράσπιση της Δημοκρατίας, με αφορμή την παρωδία εκλογών που διοργάνωσε ο Αιγύπτιος δικτάτορας αλ-Σίσι: πώς αντιμετωπίζουμε, αναρωτιέται ο εν λόγω «δημοκράτης», ένα αντιδημοκρατικό καθεστώς που όμως επιδιώκει το καλό της χώρας του; Και απαντά: «Διαχωρίζουμε την ελευθερία από τη δημοκρατία. Αυξάνουμε την πρώτη και αφήνουμε για αργότερα τη δεύτερη. Αρχίζουμε με τα ανθρώπινα δικαιώματα, καταρχήν την ελευθερία θρησκευτικών πεποιθήσεων(!) και την ελευθερία έκφρασης. Έπειτα καθιερώνουμε τα δικαιώματα των μειοψηφιών, δίχως τα οποία οι εκλογές οδηγούν στην τυραννία της πλειοψηφίας, που δεν είναι καλύτερη από άλλες μορφές τυραννίας» κ.ο.κ. Ώσπου γίνεται εντελώς σαφής: «Μεταξύ φιλελεύθερου αυταρχισμού και ανελεύθερης δημοκρατίας, διαλέγω τον πρώτο».