Κομμουνισμός και φασισμός, η φιλελεύθερη μεσολάβηση

Του Γιώργου Λιερού

Ο σύγχρονος, (νέο)φιλελεύθερης έμπνευσης, αντικομμουνισμός ταυτίζει τον κομμουνισμό με τον φασισμό σκοπεύοντας έτσι να θέσει ουσιαστικά –συχνά και τυπικά– εκτός νόμου το οποιοδήποτε πρακτικό και θεωρητικό εγχείρημα αλλαγής της κοινωνίας. Ο (νέο)φιλελευθερισμός αυτοπροσδιορίζεται πολεμικά μέσω μιας ασυμφιλίωτης (υποτίθεται) αντίθεσης στον ολοκληρωτισμό. Κάθε σχέδιο ολιστικής αλλαγής της κοινωνίας είναι το Κακό (οδηγεί στον ολοκληρωτισμό). Πρόκειται για μια άποψη την οποία συμμερίζονται επίσης και οι μετα-αναρχικοί, όπως και όλος ο υπόλοιπος φιλελεύθερος εσμός.

Η πρώτη λαθροχειρία των (νέο)φιλελεύθερων είναι φυσικά η ταύτιση με τον λεγόμενο σταλινισμό του κομμουνισμού, ενός φαντασιακού, ενός συλλογικού ασυνείδητου που εμπνέει τα αλλεπάλληλα κινήματα και ξεσηκωμούς των από κάτω και το οποίο στη δική μας περιοχή του κόσμου έχει τις αφετηρίες του τουλάχιστον στην ύστερη αρχαιότητα. Εμείς θα συζητήσουμε τη σχέση του λεγόμενου σταλινισμού με τον φασισμό εστιάζοντας σε αυτό που είναι, κατά την γνώμη μας, το κύριο, την βαθιά σχέση που έχει ο καθένας από αυτούς τους δύο με τον φιλελευθερισμό. Εν παρόδω θα αναφερθούμε στην θέση του «σταλινισμού» στην ιστορία του κομμουνιστικού κινήματος.

Η ευρωπαϊκή υπόθεση και η «Λατινική Αυτοκρατορία» του Κόζεβ

του Γιώργου Λιερού

«Το σύγχρονο κράτος στην παρούσα πολιτική πραγματικότητα, απαιτεί βάσεις ευρύτερες από αυτές που αντιπροσωπεύουν τα καθαυτό έθνη. Για να είναι πολιτικά βιώσιμο το μοντέρνο κράτος πρέπει να θεμελιώνεται σε μια «ευρεία “αυτοκρατορική” ένωση συγγενικών εθνών». Το μοντέρνο κράτος δεν είναι πραγματικά κράτος παρά μόνο εάν είναι μια αυτοκρατορία.»

– Αλέξανδρος Κοζέβ, 1945

Είναι, εν τέλει, η Ευρώπη, κάτι παραπάνω από μια υπόθεση; Από μια «μοιραία προκατάληψη της γεωγραφίας»; Υφίσταται μια διακριτή πολιτισμική οντότητα από τον Ατλαντικό μέχρι τα Ουράλια, μια έστω εν δυνάμει Ευρώπη των λαών ή μήπως ότι αποκαλούμε Ευρώπη στην πράξη ταυτίζεται με την λεγόμενη Δύση και τον δυτικό πολιτισμό; Και ποια είναι τα σύνορα της Ευρώπης υπό αυτήν την κοινωνική και όχι γεωγραφική έννοια; Υπάρχει ένα ευρωπαϊκό βίωμα του «εμείς»; Ποιος περιλαμβάνει και ποιους αποκλείει; Είναι τόσο ισχυρό, τόσο εσωτερικό, αυτό το βίωμα ώστε να μπορούμε να μιλήσουμε για ένα ευρωπαϊκό λαό; Ή μήπως πρέπει να συλλάβουμε αυτό το «εμείς» με τις διαβαθμίσεις του, σαν μια σειρά ομόκεντρων κύκλων π.χ. οι γερμανικοί λαοί στο κέντρο, οι άλλοι δυτικοευρωπαϊκοί – κεντροευρωπαϊκοί λαοί ένας ευρύτερος  κύκλος κτλ.; Το σίγουρο είναι ότι ακόμα και στα πλαίσια του δυτικοευρωπαϊκού πολιτισμού, που αποτελεί μια αδιαμφισβήτητη πολιτισμική οντότητα, υπάρχουν διακριτά «εμείς», διακριτοί λαοί και οι αντιθέσεις τους. Σίγουρο ακόμη είναι ότι σε κάποιες σπάνιες, πολύ ιδιαίτερες στιγμές της ιστορίας, εμφανίστηκε μια φευγαλέα μορφή, κάτι που θα μπορούσε να το πάρει κανείς για τον ευρωπαϊκό λαό: στις δημοκρατικές επαναστάσεις του 1848, στις εργατικές επαναστάσεις 1917 – 1939, στα κινήματα του 1968.

Όσβαλντ Σπένγκλερ: Η παρακμή της Δύσης (α’ μέρος)

Του Γιώργου Λιερού

Η αντεπανάσταση στη δυτικοευρωπαϊκή ιδεολογία

Το εν λόγω κείμενο του Σπένγκλερ – ένα από τα πιο πολυδιαβασμένα του προηγούμενου αιώνα – είναι ένα πολιτικά στρατευμένο κείμενο. Ο «ιστορικός σκεπτικισμός» τον οποίο πρεσβεύει, έχει τον «ρυθμό» πολιτικού μανιφέστου. Ο συγγραφέας του ξεκαθαρίζει ότι δεν διεκδικεί «την απαραίτητη απόσταση, την αμεροληψία και την καλή θέληση για μια αφηρημένη θεώρηση» [290-291 τομ. Α’]. Ο Σπένγκλερ είναι φασίστας – πιο φασίστας δεν γίνεται. Και όμως αξίζει να του δείξουμε τον σεβασμό μας, αντιμετωπίζοντάς τον σαν αυτό που είναι και όχι σαν ένα ευφυή λόγιο, ένα εύστροφο κριτικό του πολιτισμού, έναν πνευματικό άνθρωπο δηλαδή σαν μια από τις μορφές της παρακμής τις οποίες λοιδορεί σε όλη την έκταση του κειμένου του. Η γερμανική αστική κοινωνία στην υπεράσπιση της οποίας σπεύδει ο Σπένγκλερ, αντιμετώπιζε ένα διπλό θανάσιμο κίνδυνο δεχόμενη μια διπλή επίθεση, εξωτερικά από τις φιλελεύθερες δημοκρατίες, εσωτερικά από την εργατική επανάσταση. Η Γερμανία μετά την ήττα της στον Α’ Παγκόσμιο πόλεμο είναι σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης και αυτή η συγκυρία βρίσκεται στον πυρήνα πολύ βαθύτερων και πολύ ευρύτερων μετασχηματισμών που θα οδηγήσουν από τις κοινωνίες που γέννησαν οι δημοκρατικές επαναστάσεις και διαμόρφωσε η άνθιση του εργατικού κινήματος στις πρώιμες μαζικές κοινωνίες. Σήμερα ένα αιώνα μετά, στις όψιμες μαζικές κοινωνίες ο αντιδημοκρατικός, αντιδιαφωτιστικός, αντεπαναστατικός λόγος του Σπένγκλερ μπορεί να μας μάθει πολύ περισσότερα για το πώς σκέπτονται και δρουν οι σημερινές ολιγαρχικές ελίτ – και πώς κατά συνέπεια μπορούμε να τις αντιμετωπίσουμε – απ’ ό,τι θεωρίες όπως π.χ. αυτή της επικοινωνιακής ορθολογικότητας του Χάμπερμας. Η διαχείριση της ελληνικής κρίσης από την ευρωπαϊκή ηγεσία επαληθεύει – δυστυχώς πάνω στο πετσί μας – τον Σπένγκλερ και όχι τον Χάμπερμας.

Η οικογενειακή μικροϊδιοκτησία και τα κοινά

Του Γιώργου Λιερού

 Η «τραγωδία των κοινών» που ζούμε σήμερα στην Ελλάδα έχει επίσης βαρύτατες συνέπειες όσον αφορά στην επιβίωση των οικογενειακών μικροϊδιοκτησιών. Στην ελληνική κοινωνία η ισχυρότατη, εκτεταμένη και με μεγάλο ιστορικό βάθος, παρουσία της μικροϊδιοκτησίας, μέχρι τη δεκαετία του 1970 δεν βρίσκονταν σε σύγκρουση με τα κοινά, αλλά αποτελούσε μια από τις προϋποθέσεις τους. Σε ένα χωριό νησιού του Αιγαίου συνήθως είχαμε μια πολύ ρευστή και ασταθή ιεραρχία από σόγια αποτελούμενα από οικογένειες που η καθεμία προστάτευε ζηλότυπα την ιδιοκτησία της. Οι ίδιες οικογένειες, όμως, ταυτόχρονα ανέπτυσσαν έναν μεγάλο πλούτο από κοινωνικές πρακτικές συνεργασίας και αλληλοβοήθειας στα πανηγύρια, αλλά και πέρα από αυτά επιδίδονταν σε μια πλειοδοσία δωρισμού προς την κοινότητα η οποία είχε συχνά εξαιρετικά ανταγωνιστικό χαρακτήρα, επικύρωνε τις όποιες κοινωνικές ιεραρχίες, ωστόσο εξασφάλιζε και με το παραπάνω τις κοινοτικές υποδομές και βοηθούσε αποφασιστικά την κοινότητα να συγκροτηθεί ως τέτοια.

Μια ελληνική ιδιαιτερότητα; Και όμως τα παραδείγματα που δίνει η Ε. Όστρομ στο βιβλίο της Η διαχείριση των κοινών πόρων (Τα κοινά δάση και βοσκοτόπια των ελβετικών Άλπεων και των ιαπωνικών βουνών, τα αρδευτικά συστήματα της Αραγωνίας και των Φιλιππίνων) αφορούν κοινά στα οποία οι δρώντες σχετίζονται ως «ιδιοκτήτες». Ο Μάικλ Μαν γράφει ότι «πουθενά δεν βρίσκουμε μια καθαρά ατομική ή ολοκληρωτικά κοινοτική ιδιοκτησία» ότι περιουσιακά στοιχεία, όπως εργαλεία, σκάφη και μουλάρια, είναι εγγενώς «ιδιωτικά», ενώ εργαστήρια και πάγκοι θεωρούνται συνήθως ιδιωτική ιδιοκτησία ακόμη και σε κοινωνίες με καθεστώτα κοινοκτημοσύνης. Μπορούμε να πούμε ότι αυτές οι παρατηρήσεις:

Ευρωπαίοι, ποιοι Ευρωπαίοι;

του Γιώργου Λιερού

Τα μεγάλα κοσμοπολιτικά κέντρα εξουσίας θα εξουσιάζουν τα μικρότερα κράτη, το έδαφός τους, την οικονομία τους και τους ανθρώπους τους κατά βούληση. Όλα αυτά θα είναι πια μόνο επαρχίες, αντικείμενα, μέσα που θα υπηρετούν ένα σκοπό. Η μοίρα τους δεν θα έχει καμία σημασία για τη μεγάλη πορεία των πραγμάτων.

Oswald Spengler

 

Τις τελευταίες δεκαετίες στην Ελλάδα μια μεγάλη επιτυχία της ηγεμονικής ιδεολογίας είναι ότι κατάφερε να πείσει τους ανθρώπους των λαϊκών τάξεων πως είναι Ευρωπαίοι – οι άνθρωποι του καλού κόσμου, αν και όχι όλοι, θεωρούσαν από παλιά τον εαυτό τους Ευρωπαίο. Ήταν τέτοια η επιτυχία της που η κοινή γνώμη δεν ήθελε να ξέρει τίποτα  για ερωτήματα όπως: Ποιος θεωρείται Ευρωπαίος στη Γερμανία, την Αγγλία ή τη Γαλλία; Είναι αυτονόητο για τους άλλους λαούς της Ευρώπης ότι οι Έλληνες είναι Ευρωπαίοι; Που τοποθετεί η ευρωπαϊκή κοινή γνώμη τα ανατολικά σύνορα της Ευρώπης; Είναι γενικά αποδεκτή από τους Ευρωπαίους στοχαστές η ελληνική αρχαιότητα ως αφετηρία του ευρωπαϊκού πολιτισμού ή της ευρωπαϊκής ιστορίας; Βέβαια η έκδοση του έργου του Ντυροζέλ «Ευρώπη, η ιστορία των λαών της» υπό την αιγίδα της ΕΟΚ προκάλεσε στην Ελλάδα μεγάλο θόρυβο, αλλά οι διαμαρτυρόμενοι ευρωπαϊστές εστιάζοντας στον ίδιο τον Ντυροζέλ σαν έναν ανθέλληνα υβριστή συσκότισαν το μη διαχειρίσιμο για τον ευρωπαϊσμό της νεοελληνικής ιδεολογίας γεγονός ότι οι απόψεις του Ντυροζέλ είναι κοινός τόπος για τους περισσότερους Ευρωπαίους στοχαστές,

Η αντιευρωπαϊκή δυναμική του κινήματος αλληλεγγύης στους πρόσφυγες

Του Γιώργου Λιερού

Μια αντιευρωπαϊκή δυναμική εκδηλώνεται μέσα από το κίνημα αλληλεγγύης που απλώθηκε σε oλόκληρη την Ελλάδα. Σε μια συγκυρία που όλα φαίνονταν να έχουν χαθεί, μια αυθόρμητη λαϊκή κινητοποίηση έρχεται ν’ αλλάξει τα δεδομένα. Ενώ οι ευρωπαϊκές κοινωνίες στρέφονται προς την άκρα Δεξιά, στην ερειπωμένη από την κρίση Ελλάδα η μεγάλη μερίδα του πληθυσμού έρχεται να συνδράμει τους πρόσφυγες. Ένα κίνημα αλληλεγγύης εξίσου σημαντικό με το κίνημα των πλατειών και το δημοψήφισμα του Ιουνίου. Πού είναι η άκρα Δεξιά η οποία θα έπρεπε να θριαμβεύει μετά την επονείδιστη συνθηκολόγηση της αριστερής κυβέρνησης; Δεν είναι μόνο το ότι διασκεδάζονται τα στερεότυπα που μια καλά δουλεμένη προπαγάνδα δημιούργησε εναντίον των ανθρώπων αυτής της χώρας. Ή ότι ο λαός μας θα μπορούσε να προκαλέσει μια δραστήρια διεθνιστική αλληλεγγύη, αφετηρία για την ανατροπή του αρνητικού διεθνούς συσχετισμού δυνάμεων. Η πιο σημαντική συνέπεια είναι ότι η ελληνική κοινωνία ανακτά την αξιοπρέπεια και την αυτοπεποίθησή της, βεβαιώνοντας την «υπεροχή» της απέναντι στην Ευρώπη, ξαναπιάνοντας το νήμα με τον «αντιστασιακό χαρακτήρα» της ιστορίας της. Μετά το άγος των τριών δεκαετιών της ευρωπαϊκής Ελλάδας – πρόκειται για μια πραγματική διαδικασία εξαγνισμού.