Μπορούμε να επιβιώσουμε χωρίς ανάπτυξη;

Του Γιώργου Αλοίμονου

Μεγάλο στοίχημα η μείωση του πολλαπλασιαστή της ανισότητας

Από τις αρχές της δεκαετίας του1970 ειδικοί είχαν κρούσει τον κώδωνα του κινδύνου για την ασυμβατότητα της ανάπτυξης με τις αντοχές του πλανήτη. Δεν ήταν η οικολογία το πρώτο τους μέλημα, απλώς η προοπτική γενικότερης κατάρρευσης της οικονομίας και του ευρύτερου χώρου όπου αυτή λειτουργεί.

Η μελέτη είχε τον τίτλο «Οι περιορισμοί της ανάπτυξης» και αναπτύχθηκε από ειδικούς του «Κλαμπ της Ρώμης» το 1972. Με αυτήν, σχεδόν 50 χρόνια πριν, οι ειδικοί είπαν: «Είτε πατάτε το φρένο στην έξαλλη ανάπτυξη χωρίς σχεδιασμό είτε θα καταβαραθρωθούμε». Δηλαδή «αλλάζουμε ή βουλιάζουμε». Ως κοινωνία, ως οικονομία, ως πλανήτης.

Αυξάνονται οι κροίσοι στον κόσμο όπως και οι ανισότητες – Άλλοι 31.000 προστέθηκαν στην λίστα

Είναι ευρέως γνωστό ότι η διαφορά πλούσιων και φτωχών στις περισσότερες εύπορες χώρες έχει αυξηθεί σημαντικά ενώ τα τελευταία χρόνια -και κατά τρόπο τραγικό- έχει ενταθεί ακόμα περισσότερο.

Μέσα στις φτωχές και μεσαίου εισοδήματος χώρες, η ανισότητα -στις περισσότερες περιπτώσεις- επίσης επιδεινώνεται και ως εκ τούτου οδηγούμαστε σε έναν πιο άδικο κόσμο.

Έκθεση των συμβούλων ακινήτων, Knight Frank, που είδε πρόσφατα το φως της δημοσιότητας, καταγράφει πως περισσότεροι από 31.000 άνθρωποι προσχώρησαν στην τάξη των «εξαιρετικά πλουσίων» ενώ επωφελήθηκαν από την άνοδο των παγκόσμιων χρηματιστηριακών αγορών και τις αυξημένες τιμές των ακινήτων το τελευταίο διάστημα.

Οι G7 τροφοδοτούν τις ανισότητες πριμοδοτώντας το κεφάλαιο και ποδοπατώντας τους εργαζόμενους και τα δημόσια αγαθά

Λίγο πριν συνέλθουν οι G7 στην γαλλική Μπιαρίτζ το Σαββατοκύριακο η Oxfam σε έκθεσή της τονίζει πως τροφοδοτούν ενεργά την ανισότητα στο εσωτερικό τους και σε ολόκληρο τον κόσμο, παρά το γεγονός ότι επίσημη θεματική της φετινής συνόδου και ότι Εμανουέλ Μακρόν υπόσχεται «αγώνα εναντίον των ανισοτήτων».

«Αύξηση των εισοδηματικών χασμάτων και της φτώχειας, μείωση των φόρων για τους πλουσιότερους παρά τις διακηρυγμένες προθέσεις τους, οι ηγέτες των κρατών μελών της G7 «τροφοδοτούν ενεργά τις ανισότητες στις χώρες τους και στον κόσμο ολόκληρο» διαβάζουμε.

Η υπερθέρμανση του πλανήτη οξύνει τις οικονομικές ανισότητες

Του Σπύρου Μανουσέλη

Η «κλιματική αλλαγή», επειδή είναι σε μεγάλο βαθμό ανθρωπογενής, αποτελεί πρωτίστως ένα πλανητικών διαστάσεων πολιτικό πρόβλημα. Και είναι όντως ένα δυσεπίλυτο πολιτικό πρόβλημα αφού σε αυτό εμπλέκονται σχεδόν όλες οι ανθρώπινες δραστηριότητες: από τη νέα διαφορετική και οικολογική διαχείριση της φύσης μέχρι την οικονομική και κοινωνική ζωή των ανθρώπων.

Πρόσφατη διεθνής έρευνα έδειξε ότι ακόμη και μια μικρή αύξηση της μέσης θερμοκρασίας του πλανήτη οδηγεί αναπόδραστα σε μεγάλη όξυνση τις ήδη υπαρκτές οικονομικές διαφορές ανάμεσα στις πλουσιότερες χώρες του Βορρά και τις φτωχότερες χώρες του Νότου.

Στο σημερινό άρθρο θα εξετάσουμε το πώς η προοδευτική αύξηση της θερμοκρασίας του πλανήτη και τα ακραία μετεωρολογικά φαινόμενα που αυτή συνεπάγεται αυξάνουν, χρόνο με τον χρόνο, όχι μόνο τις οικολογικές καταστροφές στη φύση αλλά και τις οικονομικές ανισότητες, οι οποίες συνδέονται πλέον ρητά και άρα εξαρτώνται από τις τρέχουσες κλιματικές αλλαγές.

Οι παγκόσμιες ανισότητες έχουν ξεπεράσει κάθε λογικό όριο

Του Παύλου Δερμενάκη

Αποκαλυπτική η έκθεση της Oxfam για τον παγκόσμιο πλούτο και την φτώχεια

Κάθε χρόνο, λίγο πριν το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ του Νταβός δημοσιοποιείται η έκθεση της Μη Κυβερνητικής Οργάνωσης (ΜΚΟ) Oxfam σχετικά με τις ανισότητες στην κατοχή του παγκόσμιου οικονομικού πλούτου. Όπως προκύπτει από τα διαθέσιμα στοιχεία, μετά την τελευταία παγκόσμια οικονομική κρίση του 2008, η συγκέντρωση τεράστιου πλούτου σε πολύ λίγους λαμβάνει εκρηκτικές διαστάσεις, συγκριτικά με την κατάσταση του μισού πληθυσμού του πλανήτη που στην ουσία βρίσκεται σε καθεστώς μόνιμης φτώχειας και πολλοί από αυτούς σε κατάσταση εξαθλίωσης.

Σε αυτό το πλαίσιο το 2018 επιταχύνθηκε η συγκέντρωση πλούτου σε πολύ λίγα πρόσωπα για μία ακόμα χρονιά. Οι 26 πλουσιότεροι δισεκατομμυριούχοι έχουν στα χέρια τους περιουσίες που ισούνται με τα εισοδήματα του φτωχότερου μισού της ανθρωπότητας. Δηλαδή 26 άνθρωποι έχουν συνολικά ίση περιουσία με τα 3,8 δισεκατομμύρια κατοίκων του πλανήτη! Τα αντίστοιχα μεγέθη, για να έχουμε αίσθηση του βαθμού συγκέντρωσης του πλούτου αλλά και της ταχύτητας με την οποία εξελίσσεται ήταν 43 δισεκατομμυριούχοι το 2017, και 61 το 2016.

Καπιταλισμός

Το γράφημα πάνω δείχνει την εξέλιξη των εισοδημάτων προ φόρων στην αμερικανική κοινωνία (σαν ποσοστό επί του συνόλου). Η πράσινη γραμμή δείχνει την πορεία του (συνολικού) εισοδήματος του «κάτω μισού» της πυραμίδας. Η πορτοκαλί δείχνει την πορεία του (συνολικού) εισοδήματος του κορυφαίου 1%.

Το 1% των πλουσίων είναι ένας «ιός» που ελέγχει και την επιστήμη

Το 1% των πλουσίων του πλανήτη ελέγχει σχεδόν τα  πάντα. Την οικονομία, την κοινωνία, αλλά κι έναν τομέα που κανείς θα πίστευε ότι οι ανισότητες δεν είναι τόσο διακριτές… την επιστήμη.

Προνόμιο των προνομιούχων είναι και η επιστήμη, γράφει το έγκριτο επιστημονικό περιοδικό «Nature». Όπως εξηγεί, όσοι ξεκινούν από πλεονεκτική θέση ήδη από τις σπουδές τους, έχοντας τη δυνατότητα να φοιτήσουν σε καλύτερα πανεπιστήμια, κάνοντας κατά συνέπεια καλύτερες γνωριμίες, πιάνουν στη συνέχεια και καλύτερα επιστημονικά «πόστα». Έτσι τυγχάνουν μεγαλύτερων μισθολογικών απολαβών, έχουν περισσότερα ερευνητικά κονδύλια στη διάθεση τους, κάνουν περισσότερες επιστημονικές δημοσιεύσεις σε περιοδικά κύρους, κερδίζουν μεγαλύτερο πρεστίζ και κατά συνέπεια επιρροή στην κοινωνία.

Πόσο Ευρωπαίοι είναι οι Ελληνες;

Το ερώτημα ετίθετο και παλαιότερα, αλλά η κρίση το παρόξυνε: Η Ελλάδα ανήκει στην Ευρώπη; Ετσι διατυπωμένο το ερώτημα προκαλεί σύγχυση, ενίοτε σκόπιμη: Ταυτίζει την Ευρώπη με την ευρωζώνη. Φυσικά δεν είναι έτσι. Στην Ευρωπαϊκή Ενωση ανήκουν πολλά κράτη που δεν έχουν υιοθετήσει το ευρώ. Πολύ περισσότερο, στη γεωγραφικά και πολιτισμικά οριζόμενη Ευρώπη περιέχονται κράτη που δεν ανήκουν καν στην Ε.Ε.

Το παραπάνω ερώτημα τίθεται συνήθως εκτός ελληνικής επικράτειας. Στο εσωτερικό της χώρας το ερώτημα τίθεται διαφορετικά, περισσότερο με ανθρωπολογικούς, πολιτισμικούς και ψυχολογικούς όρους: Είναι οι Ελληνες Ευρωπαίοι; Στο πολύ πρόσφατο παρελθόν αδρά και κάποτε χοντροκομμένα σχήματα φιλοευρωπαϊσμού, ευρωσκεπτικισμού και αντιευρωπαϊσμού, χρησιμοποιήθηκαν σε έναν ιδιότυπο διχασμό ή τριχασμό της λαϊκής βούλησης και εθνικής αυτοαναγνώρισης, σχεδόν με οπαδικούς όρους· συχνά και για να συγκαλυφθεί η απουσία ουσιαστικής πολιτικής σκέψης και πράξης. Προφανώς: Ποιος Ελληνας δεν θα αυτοοριζόταν Ευρωπαίος; Μόνο οι καθυστερημένοι και οι νοσταλγοί του οθωμανισμού.

Χρήσιμα τροχιοδεικτικά από την Ευρώπη

Kαθ’ οδόν προς τις ευρωεκλογές έχει μεγάλο ενδιαφέρον να παρακολουθούμε προσεκτικά τα μηνύματα από τις Βρυξέλλες, για να κατανοήσουμε όχι μόνο πώς βρεθήκαμε σαν χώρα στη θανάσιμη παγίδα χρέους, αλλά και για να αντλήσουμε τα στοιχεία ενός σχετικά αντικειμενικού παρατηρητή για την παρούσα κατάσταση της χώρας. Επιπλέον, ίσως ανιχνεύσουμε τι μπορούμε να περιμένουμε και τι όχι από την ευρύτερη ευρωπαϊκή οικογένεια και την προσώρας γερμανική ηγεμονία.

Θύλακοι ευρωζώνης σε παλαιά Βαλκάνια

φωτ.: Maggie and Dennis, 1980. (C) Αριστοτέλης Σαρρηκώστας

Οτι θα κλείσει το 2013 με ύφεση 4%, για έκτη συνεχή χρονιά, είναι κάτι που το περιμέναμε όλοι λίγο -πολύ. Οτι θα κυλήσει και το 2014 με ύφεση, είναι επίσης κάτι που αρκετοί περιμένουμε· αλλά δεν ξέρω αν το αντέχουμε. Διότι πίσω από τους αμείλικτους δείκτες ύφεσης και ανεργίας ψυχομαχά ήδη μια κοινωνία· εκατομμύρια άνεργοι, απλήρωτοι, μισοπληρωμένοι, χρεωμένοι, ενδεείς. Και εκατοντάδες χιλιάδες νέοι άνθρωποι οι οποίοι αντικρίζουν μπροστά τους τείχη και βάραθρα.

Οι βουλιαγμένοι είναι αόρατοι

Πολλά ανέδειξε η κρίση, κρυμμένα, λανθάνοντα, αποσιωπημένα μες στο σώμα της κοινωνίας. Στοιχεία θαμμένα ή οιονεί λησμονημένα, ξεπερασμένα τάχα από τη διαρκή πρόοδο, αναδύθηκαν δείχνοντας το τρομακτικό τους πρόσωπο. Η φτώχεια, η ανημπόρια, η καταφρόνια, η ταπείνωση, οι ταξικές διακρίσεις, που χωρίζουν σαν χαράδρα τους έχοντες από τους μη έχοντες, τους δυνάμενους από τους αδύναμους, τους επιπλέοντες από τους βουλιαγμένους. Αυτά τα στοιχεία, αυτές οι συνθήκες ζωής, αιφνιδίασαν νοητικά τους ανθρώπους της κρίσης, καθώς άλλαζαν βιαίως πίστα ή ετίθεντο εκτός πεδίου, εκτός δήμου, εκτός κοινωνίας. Και σταδιακά άλλαξε ο λόγος, το discours περί συνεπειών της κρίσης πάνω στις ζωές των ανθρώπων, παραμερίστηκαν οποιαδήποτε επιχειρήματα περί κοινωνικής συνοχής, κράτους πρόνοιας, κοινωνικού συμβολαίου, θεμελιωδών δικαιωμάτων που εγγυάται η δημοκρατία. Ολα υποσκελίστηκαν από ένα είδος εμμονικού, μνησίκακου κοινωνικού δαρβινισμού, που ενοχοποιεί τους αδύναμους και τη δίκαιη οργή τους.

Οι πλουσιότεροι του πλανήτη εν μέσω κρίσης… έγιναν ακόμη πλουσιότεροι

Η περιουσία των 100 πλουσιότερων ανθρώπων στον πλανήτη σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του πρακτορείου Bloomberg στα τέλη του 2012 αποτιμάται στα 1,9 τρισεκατομμύρια δολάρια.

Η περιουσία τους μάλιστα παρόλο που ήταν η χρονιά οικονομικής ύφεσης και διευρυμένης δημοσιονομικής λιτότητας για τους πολίτες των ανεπτυγμένων χωρών εμφανίζεται αυξημένη κατά 241 δις δολάρια σε σχέση με την προηγούμενη χρονιά.

Αξιοσημείωτο είναι ότι μόλις 16 από τους εν λόγω δισεκατομμυριούχους κατέγραψαν ζημίες εντός του περασμένου έτους.