Η γοητεία και η επικαιρότητα της δαρβινικής επανάστασης

Του Σπύρου Μανουσέλη

Η παράξενη ιδέα ότι καμία μορφή ζωής δεν είναι αιώνια και αμετάβλητη, αλλά οφείλει συνεχώς να εξελίσσεται στην προσπάθειά της να προσαρμοστεί σε ένα εξίσου ευμετάβλητο περιβάλλον, δεν διατυπώθηκε πρώτη φορά από τον Κάρολο Δαρβίνο. Ο μεγάλος Βρετανός φυσιοδίφης «περιορίστηκε» στο να αποκαλύψει τον βασικό βιολογικό μηχανισμό που εξηγεί τη διαρκή προσαρμογή των έμβιων όντων στο μεταβαλλόμενο περιβάλλον τους και, άρα, τη συνεξέλιξη ζωής και πλανητικού περιβάλλοντος.

Οι «Μηχανές του Νου», συμμετέχοντας στους διεθνείς αλλά και τους τοπικούς εορτασμούς για την «Ημέρα του Δαρβίνου 2020» (Darwin Day 2020), θα παρουσιάσουν όχι μόνο τη γένεση αλλά και τη μέχρι σήμερα πορεία των δαρβινικών ιδεών.

Στο σημερινό άρθρο θα εξετάσουμε την προϊστορία των εξελικτικών ιδεών και τις προϋποθέσεις για την επικράτηση της δαρβινικής θεωρίας της εξέλιξης μέσω της φυσικής επιλογής. Της πληρέστερης δηλαδή επιστημονικής θεωρίας που διαθέτουν, μέχρι σήμερα, οι βιολογικές επιστήμες για να κατανοούν όλα τα ζωικά φαινόμενα. Υπό αυτή την έννοια, η σύγχρονη εξελικτική θεωρία αποτελεί το μοναδικό και αδιαμφισβήτητο επιστημονικό «Παράδειγμα» για το σύνολο της βιολογικής σκέψης και έρευνας.

Το διαχρονικό όνειρο της εξάλειψης του χρόνου

Ο χρόνος όχι μόνο δεν περιορίζεται σε ό,τι μετράνε τα ρολόγια μας, ούτε και αποτελεί μόνο μια ανθρώπινη ψευδαίσθηση, όπως πίστευε ακράδαντα ο Αϊνστάιν, αλλά ενυπάρχει και εξηγεί την ανάδυση όλων των πολύπλοκων φυσικών συστημάτων: από την οργάνωση και τη λειτουργία των ζωντανών οργανισμών μέχρι τη διαμόρφωση και την εξέλιξη των ουράνιων σωμάτων, όπως υποστήριζε ο Μπερξόν πριν από περίπου έναν αιώνα.

Η ανάγκη για μια ακριβέστερη καταμέτρηση του χρόνου οδήγησε τους ανθρώπους στην επινόηση και στην τελειοποίηση ολοένα και πιο σύνθετων ωρολογιακών μηχανών και πιο πρόσφατα στη δημιουργία ατομικών ρολογιών. Δεν πρόκειται για τα συνήθη ρολόγια που κοιτάμε καθημερινά, αλλά για χρονομετρικά συστήματα που καταγράφουν -με τις παλινδρομήσεις σε ατομικό επίπεδο- το πέρασμα του χρόνου. Το πρόβλημα ωστόσο με τα ατομικά ρολόγια δεν είναι η αξιοπιστία τους, αλλά αυτό που μετράνε με εντυπωσιακή ακρίβεια, δηλαδή ο χρόνος. Δεδομένου ότι, για πολλούς φυσικούς, ο χρόνος δεν υπάρχει.

Αναζητώντας τον εγκεφαλικό μας χρόνο

Του Σπύρου Μανουσέλη

Κοινός παρονομαστής των νευροεπιστημονικών ερευνών για την ανθρώπινη αντίληψη του χρόνου είναι η παραδοχή ότι υπάρχει ένας ή περισσότεροι εγκεφαλικοί μηχανισμοί για την καταμέτρηση του χρόνου, ένα είδος «εγκεφαλικής κλεψύδρας» ικανής να συσσωρεύει κάθε στιγμή της βιολογικής και της νοητικής μας ζωής. Το αποφασιστικό ερώτημα, όμως, είναι αν αυτά τα εγκεφαλικά χρονόμετρα «καταγράφουν» παθητικά τις χρονικές στιγμές ή, αντίθετα, τις δημιουργούν.

Διαρκώς παραπονούμαστε ότι «δεν έχουμε χρόνο» ή πως ο χρόνος «κυλά» και «φεύγει» ανεπιστρεπτί, χωρίς ποτέ να προσδιορίζουμε τι είδους «πράγμα» είναι αυτό που ρέει και μας διαφεύγει ασταμάτητα ή το πώς ο εγκέφαλός μας αντιλαμβάνεται τον χρόνο. Μας φαίνεται αρκετά απλό να περιγράφουμε τον χρόνο ως διαδοχή παρελθόντος, παρόντος και μέλλοντος. Μόλις όμως θέσουμε το ερώτημα: τι είναι αυτό που περιγράφει αυτή η διαδοχή και πώς ακριβώς αποτυπώνεται στον εγκέφαλό μας, θα συνειδητοποιήσουμε ότι ο «χρόνος» ήταν ανέκαθεν και παραμένει το πιο φευγαλέο, ασαφές και άπιαστο «αντικείμενο» της ανθρώπινης σκέψης, φυσικής και μεταφυσικής (βλ. τα σχετικά άρθρα μας: 10-1-2015, 30-12-2016, 5-1-2018).

Η ηθικοπολιτική μυωπία μας για τις συνέπειες των τεχνολογιών αιχμής

του Σπύρου Μανουσέλη

O Χανς Γιόνας θεωρεί ιστορικά ξεπερασμένες, οντολογικά αθεμελίωτες και άρα πρακτικά ανεφάρμοστες όλες τις προηγούμενες ηθικές προσεγγίσεις και γι’ αυτό χρειάστηκε να προτείνει ένα νέο ηθικό σύστημα, όπου το ηθικά «Δέον» και το «Αγαθό» βασίζεται στο «Είναι», δηλαδή τη βιολογική ύπαρξη των ανθρώπων.

Στα τελευταία άρθρα μας, εξετάσαμε τις συνέπειες της ανθρωπογενούς πλανητικής απορρύθμισης. Είναι πια ολοφάνερο πως το ανθρώπινο είδος, συνολικά, δρα ως μια αποφασιστική γεωλογική «δύναμη», που, έχοντας τη δυνατότητα να αναδιαμορφώνει ριζικά το γήινο περιβάλλον, μπορεί πλέον να επηρεάζει το μέλλον της ζωής στον πλανήτη μας.

Στο βιβλίο «Η Αρχή της Ευθύνης» ο Χανς Γιόνας (βλ. φωτο), κορυφαίος θεωρητικός και εισηγητής της σύγχρονης τεχνολογικής και οικολογικής μακροηθικής, υποστηρίζει ότι στις μέρες μας το χάσμα ανάμεσα στην ανεπαρκή ικανότητά μας να προβλέπουμε και στη δυνατότητά μας να πράττουμε έχει αμβλυνθεί, δημιουργώντας ένα πρωτοφανές ηθικό πρόβλημα: έχει δικαίωμα ο άνθρωπος, μέσω της πανίσχυρης τεχνολογίας του, να καταστρέφει τη βιόσφαιρα που του δίνει τη δυνατότητα να υπάρχει ως άνθρωπος;

Το καταστροφικό αποτύπωμα του είδους μας πάνω στη Γη

Του Σπύρου Μα;νουσέλη

Γιατί στις μέρες μας έχουν αυξηθεί οι μελέτες που προεικονίζουν το, ενδεχομένως, μη αντιστρεπτό πέρασμα του «συστήματος Γη» από την τελευταία και πλουσιότατη γεωλογική εποχή, την Ολόκαινο, στη σαφώς φτωχότερη και πιο καταστροφική Ανθρωπόκαινο γεωλογική εποχή; Πρόκειται μόνο για σκοτεινή πολιτική προπαγάνδα;

Ο σύγχρονος άνθρωπος (Homo sapiens), χάρη στις ιδιαίτερες νοητικές και κοινωνικές-πολιτισμικές του ικανότητες κατάφερε να αναδειχθεί τα τελευταία 11 χιλιάδες χρόνια σε ηγεμονικό βιολογικό είδος που είναι σε θέση όχι απλώς να εκμεταλλεύεται λυσσαλέα αλλά να αλλάζει, προς ίδιον όφελος, τον πλανήτη που τον φιλοξενεί. Και όλοι ανεξαιρέτως οι ειδικοί συμφωνούν για την καταστροφική επιρροή που ασκεί, τουλάχιστον τους δύο τελευταίους αιώνες, το είδος μας στο γήινο περιβάλλον.

Πρόκειται για τη θεωρία της «Ανθρωπόκαινου Εποχής» που αποτελεί ένα ισχυρότατο επιστημονικό εργαλείο κατανόησης και εξήγησης. Αντίθετα, όπως θα δούμε, η «Ανθρωπόκαινος μόδα», δηλαδή το να αναζητάμε αποκλειστικά βιο-γεωλογικές εξηγήσεις για όλα σχεδόν τα κοινωνικά μας προβλήματα, μπορεί κάλλιστα να λειτουργεί παραπλανητικά.

Μπορούμε ή δεν μπορούμε;

του Περικλή Κοροβέση

Αν κάποιος θελήσει να συντάξει μια εγκυκλοπαίδεια χρωμάτων που να συμπεριλαμβάνει όλα τα χρώματα και τις αποχρώσεις και να αφιερώσει τη ζωή του σε αυτό, στο τέλος θα αυτοκτονήσει. Τα χρώματα συγγενεύουν με το σύμπαν. Είναι άπειρα, τουλάχιστον όπως όλοι μας έχουμε διαπιστώσει είτε κοιτώντας τη φύση ή τους πίνακες ζωγραφικής. Και μερικές φορές για το ίδιο χρώμα υπάρχουν πολλά ονόματα. Στην Αρκτική, που κυριαρχεί το χιόνι, το άσπρο έχει είκοσι ονόματα. Και στην Κεντρική Αφρική, που κυριαρχεί το πράσινο, ονοματίζεται με παραπάνω από τριάντα λέξεις. Αλλά, αν βρισκόταν κάποιος σοβαρός δεξιός, που αγαπάει τον νόμο και την τάξη και αναζητεί την ακρίβεια και το ορθό, θα μας αντέτεινε: «Ολα αυτά είναι αριστερισμοί. Ούτε το άσπρο είναι χρώμα ούτε το μαύρο. Μόνο τρία χρώματα υπάρχουν. Το μπλε, το κίτρινο και το κόκκινο». Και θα είχε δίκιο. Οντως αυτά είναι τα χρώματα. Αλλά αυτή η αποσαφήνιση είναι εντελώς άχρηστη. Τα χρώματα υπάρχουν και εκτός του ορισμού τους. Συνδυάζονται και αναμειγνύονται και δημιουργούν ένα χρωματικό σύμπαν. (Μερικά χρώματα κάποιων ζωγράφων δεν ξέρουμε πώς δημιουργήθηκαν. Και το ίδιο χρώμα δεν είναι ίδιο για κάθε ζωγράφο).

Πριν γίνουν μόνη μας ελπίδα οι αποικίες στο διάστημα

Του Κώστα Μαρούντα

«Φύση: εκείνο το μέρος που ακόμη δεν πάτησε το ανθρώπινο πόδι» (Κασέγεφ Ε.)

Στις εποχιακές συγκυρίες που η συνείδηση πάει τα απογεύματα βόλτες στα χωράφια της άγνοιας και της αδιαφορίας, ή που «φιλοξενείται» τις νύχτες στα σαλέ του συμφέροντος και της απληστίας, μόνο ένα δυνατό σοκ μπορεί εν δυνάμει να ευαισθητοποιήσει.

Δυστυχώς, ο βασικότερος «σύμμαχος» της ανθρωπότητας στο ζήτημα της κλιματικής αλλαγής είναι η ίδια η φύση και μάλιστα στις πιο ακραίες εκφάνσεις της δίκαιης οργής της. Γιατί δίχως καύσωνες, δίχως πλημμύρες, δίχως «υπερκυτταρικές» καταιγίδες, και όλα τα συναφή, δεν θα έδιναν σημασία παρά μόνο λίγοι που εύκολα οι επιτήδειοι θα τους περιθωριοποιούσαν. Εξάλλου, αυτό γινόταν για δεκαετίες…

Σκοτώνουν τους δημιουργούς όταν γεράσουν

Tου Περικλή Κοροβέση

Αν και αυτή η στήλη ασχολείται κατά κανόνα με θέματα που θεωρητικά ενδιαφέρουν όλη την κοινωνία (αυταπάτη βέβαια), σήμερα θα κάνουμε μια εξαίρεση για να καταθέσω μια προσωπική μαρτυρία για έναν σημαντικό συγγραφέα, που κάποτε μεσουρανούσε και που πέθανε σε απόλυτη φτώχεια, σε ένα άθλιο συνοικιακό νοσοκομείο, όπου κανείς δεν του έδινε σημασία.

Οπου φτωχός κι η μοίρα του. Γεννήθηκε στη φτώχεια. Μια εποχή έβγαλε πολλά λεφτά -για τα μέτρα του εννοείται- και ξαναγύρισε στα γεράματα στην παιδική του ηλικία.

Τότε που κοιμόταν πάνω σε ένα τραπέζι μαζί με τον συνομήλικο φίλο του, Ευθύμη Παπαδημητρίου, τον γνωστό καθηγητή του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων και από τους θεμελιωτές της οικολογίας στην Ελλάδα. Μακαρίτης κι αυτός τώρα.

Η ανθρωποφθόρος μετανεωτερικότητα

Του Σπύρου Μανουσέλη

Oπως είδαμε στα προηγούμενα άρθρα, η ανάπτυξη της δυτικής τεχνοεπιστήμης επέτρεψε στην ανθρωπότητα να γίνει μια πανίσχυρη πλανητική δύναμη, ικανή όχι μόνο να διαμορφώνει η ίδια τις συνθήκες ζωής της αλλά και να επηρεάζει τη συνολική πορεία της ζωής στον πλανήτη (η Ανθρωπόκαινος εποχή και τα δεινά της).

Στην πιο πρόσφατη ιστορία του είδους μας, μάλιστα, η επιστημονική γνώση και οι τεχνολογίες που αυτή συνεπάγεται αποδείχτηκαν τα πιο παραγωγικά και ανατρεπτικά εργαλεία που επινοήσαμε ποτέ για να ικανοποιήσουμε την ακατανίκητη ανάγκη του είδους μας να ξεπερνά τον εαυτό του.

Αν όμως η ανάγκη μας να υπερβαίνουμε τα όριά μας είναι όχι μόνο κοινωνικής αλλά και βιολογικής φύσης, τότε η εφαρμογή της πρόσφατης βιοτεχνολογικής δυνατότητας να επανασχεδιάσουμε την ανθρώπινη φύση δεν θα μεταβάλει, μεταξύ άλλων, αυτή την τυπικά ανθρώπινη ανάγκη μας; Υπάρχουν, άραγε, κάποια εγγενή και ανυπέρβλητα εμπόδια στην ικανοποίηση της σφοδρής επιθυμίας των ανθρώπων για αυθυπέρβαση και διαφυγή από τα στενότατα όρια μιας θνητής ζωής;

Λοταρία με πρώτο λαχνό το… αμερικανικό όνειρο

INFOWAR

του Άρη Χατζηστεφάνου

Στην αρχαία Κίνα λέγεται ότι χρησιμοποιούσαν τα έσοδα από λοταρίες για να χρηματοδοτήσουν την κατασκευή του Σινικού Τείχους, ενώ στην αρχαία Ρώμη, διάφορα δημόσια έργα. Στις ΗΠΑ, όπου το τελευταίο τζακ ποτ έφτασε το 1,5 δισεκατομμύριο δολάρια, απλώς αναδιανέμουν τη φτώχεια και την απελπισία τους.

Η πιθανότητα να κερδίσεις το αμερικανικό λότο είναι οκτώ φορές μικρότερη από την πιθανότητα να σκοτωθείς σε τροχαίο δυστύχημα ενώ πηγαίνεις να αγοράσεις το δελτίο

Στο συλλογικό υποσυνείδητο της Δύσης, η αποτυχία των λεγόμενων «σοσιαλιστικών καθεστώτων» καταγράφεται συνήθως με εικόνες ανθρώπων που περιμένουν σε ουρές για να προμηθευτούν προϊόντα τα οποία είναι σε έλλειψη. Ελάχιστοι όμως ήταν αυτοί που θα αντιμετώπιζαν τις ουρές που σχηματίστηκαν αυτή την εβδομάδα έξω από τα αμερικανικά «προποτζίδικα» σαν ένα είδος αποτυχίας του καπιταλισμού. Προφανώς, σε αυτή την περίπτωση δεν υπήρξε έλλειψη στα δελτία της λοταρίας. 

Στη δίνη του Ανθρωπόκαινου κυκλώνα

Του Σπύρου Μανουσέλη

Ουδείς αμφισβητεί, σήμερα, την τεχνοεπιστημονική ικανότητα του είδους μας να υλοποιήσει το όνειρο (ή τον εφιάλτη) της «μετα-ανθρώπινης» κατάστασης. Πολυάριθμες και σοβαρές αντιρρήσεις, αντίθετα, μπορούν να διατυπωθούν σχετικά με τις σκοτεινές πολιτικές σκοπιμότητες, καθώς και την πραγματική ιστορική αναγκαιότητα του επικείμενου βιολογικού επανασχεδιασμού του ανθρώπινου είδους· μία επιλογή χωρίς επιστροφή, άπαξ και ξεκινήσει.

Για το συλλογικό φαντασιακό των δυτικών κοινωνιών, η επιστημονική έρευνα της πραγματικότητας έχει αξία και νόημα μόνο στο μέτρο που μας αποκαλύπτει τους «αιώνιους» και «αμετάβλητους» νόμους της φύσης, οι οποίοι μας επιτρέπουν να προβλέπουμε με ακρίβεια τα μελλούμενα.

Στο σημερινό και το επόμενο άρθρο θα αναζητήσουμε κάποιες εύλογες επιστημονικά απαντήσεις στο φαινομενικά φουτουριστικό ερώτημα αν η πορεία προς τη «μετα-ανθρώπινη κατάσταση» πρέπει να θεωρείται όχι μόνο τεχνολογικά εφικτή, αλλά και βιολογικά ή ιστορικά αναπόφευκτη. Αν δηλαδή, στις εξαιρετικά αντίξοες συνθήκες της Ανθρωπόκαινου εποχής, ο επανασχεδιασμός και η (αυτο-)μετεξέλιξη του ανθρώπινου είδους αποτελεί όντως επαρκή συνθήκη για την επιβίωσή μας.

Μετα-ανθρώπινα σενάρια επιβίωσης

Του Σπύρου Μανουσέλη

Κατά την όψιμη Ανθρωπόκαινο εποχή που διανύουμε, η προοδευτική απανθρωποποίησή μας προκύπτει από έναν συνδυασμό υψηλής τεχνολογίας και βιοπολιτικής ασυδοσίας. Στις αρχές του εικοστού πρώτου αιώνα, διαφορετικές τεχνοεπιστήμες -από την Τεχνητή Νοημοσύνη και τη Ρομποτική μέχρι τη Βιοπληροφορική και την επεμβατική Γενετική- συνεργάζονται στενά όχι μόνο για την κατασκευή νοημόνων μηχανών αλλά και για τη δημιουργία χιμαιρικών βιοκυβερνητικών πλασμάτων με εμφανή μετα-ανθρώπινα χαρακτηριστικά.

Η πορεία προς τη «μετα-ανθρώπινη κατάσταση» θεωρείται μη αναστρέψιμη, επειδή είναι όντως τεχνολογικά εφικτή, ιστορικά προδιαγεγραμμένη και, ενδεχομένως, βιολογικά αναγκαία.

Το μουνί με τη βεντάλια

Toυ Περικλή Κοροβέση

Αυτός ο Αύγουστος έλιωνε την άσφαλτο. Στο δώμα της καλλίπυγου Αντιγόνης η θερμοκρασία είχε ανέβει ψηλά και το θερμόμετρο κινδύνευε να σπάσει. Η νεαρή Αντιγόνη δεν είχε λεφτά για διακοπές και έμεινε στην Αθήνα που έβραζε μαζί με το κορμί της που βρισκόταν σε έξαψη. Πήρε μια μεγάλη βεντάλια που είχε αγοράσει από έναν πλανόδιο Κινέζο, έτσι, για διακόσμηση, και να που τώρα φάνηκε χρήσιμη. Και άρχισε να κάνει αέρα σε όλο της το σώμα και έφτασε στο μουνί της που άχνιζε.

»Είδε πως άρχισε να δροσίζεται. Και όσο επιτάχυνε την κίνηση του ριπιδίου ο αέρας γινόταν μπάτης πάνω από το Αιγαίο. Και έφτασε σε έναν τέτοιο οργασμό που έτριξαν τα τζάμια

Ουτοπίες και δυστοπίες της Ανθρωπόκαινου Εποχής

του Σπύρου Μανουσέλη

Η «Ανθρωπόκαινος γεωλογική εποχή» είναι ένας επιστημονικά ουδέτερος και φαινομενικά αθώος τρόπος για να περιγραφεί η ορατή πλέον απειλή για μια πλανητική βιολογική-οικολογική καταστροφή, για την οποία θα ευθύνεται αποκλειστικά το ανθρώπινο είδος.

Οπως είδαμε στα τελευταία μας άρθρα, υπάρχουν ήδη αρκετά σαφείς ενδείξεις -αν όχι αποδείξεις- ότι βαδίζουμε ολοταχώς προς την «έκτη μαζική εξαφάνιση» του γήινου βιόκοσμου: μία πλανητικής κλίμακας καταστροφή που τα αίτιά της, αυτή τη φορά, θα είναι ανθρωπογενή.

Αν, μέχρι πρόσφατα, η κάθε άλλο παρά αυταπόδεικτη «αρχή» της απόλυτης κυριαρχίας του ανθρώπου πάνω στη Φύση αλλά και τους άλλους ανθρώπους νομιμοποιούσε τις καταστροφικές (οικολογικά) και τις ολέθριες (κοινωνικά) συνέπειες της νεωτερικής βιοπολιτικής, σήμερα δεν μπορεί να το κάνει πια.

Η εποχή του πλανητικού απορρυθμιστή

Του Σπύρου Μανουσέλη

Οπως είδαμε στα δυο προηγούμενα άρθρα, στις μέρες μας, θα έπρεπε να θεωρείται ολοφάνερο και επιστημονικά τεκμηριωμένο ότι το ανθρώπινο είδος, συνολικά και διαχρονικά, έδρασε και εξακολουθεί να δρα ως μία αποφασιστική πλανητική «δύναμη» η οποία, έχοντας τη δυνατότητα να αναδιαμορφώνει το γήινο περιβάλλον και τη βιόσφαιρα, μπορεί να υπονομεύει την πορεία της ζωής στον πλανήτη.

Αυτή ακριβώς την πανίσχυρη απορρυθμιστική δύναμη του ανθρώπινου είδους επιχειρεί να περιγράψει, να προσδιορίσει επακριβώς και, ενδεχομένως, να τιθασεύσει η διαφωτιστική ιδέα της νέας «Ανθρωποκαίνου εποχής».

Αν και, εκ πρώτης όψεως, «ανθρωποκεντρική», αυτή η επιστημονική ιδέα αναδεικνύει την επιτακτική ανάγκη για μια λιγότερο αυτιστική παρέμβαση του ανθρώπου στις ευαίσθητες γεωλογικές, οικολογικές και βιολογικές ισορροπίες του πλανήτη που τον φιλοξενεί.

Bullshit Jobs: Σε δουλειά να βρισκόμαστε

INFOWAR

Του Άρη Χατζηστεφάνου

Τo 1930 ο οικονομολόγος Τζον Μέιναρντ Κέινς προέβλεπε ότι μέχρι το τέλος του αιώνα η ανάπτυξη της τεχνολογίας θα επιτρέπει στους πολίτες των καπιταλιστικά αναπτυγμένων κοινωνιών να εργάζονται 15 ώρες την εβδομάδα. Σήμερα, καθώς ακροδεξιά και νεοφιλελεύθερα καθεστώτα της Ε.Ε. προωθούν τη 12ωρη ημερήσια εργασία, κάποιοι αναρωτιούνται: Και τι δουλειά θα κάνουμε 12 ώρες τη μέρα;

Αν καμία χώρα δεν είχε στρατό, οι στρατοί θα ήταν άχρηστοι. Το ίδιο ισχύει και για τους υπεύθυνους δημοσίων σχέσεων.

Ντέιβιντ Γκρέμπερ

Είμαστε το 0,01% της Γης, αλλά έχουμε εξαφανίσει τα περισσότερα έμβια όντα

Το 80% της βιομάζας της Γης αποτελούν τα φυτά, το 15% τα βακτήρια και το υπόλοιπο 5% περιλαμβάνει άλλους μικροοργανισμούς και τα ζώα. Οι άνθρωποι δεν ξεπερνούν το 0,01%, δηλαδή μόλις το ένα δεκάκις χιλιοστό της πλανητικής βιομάζας, σύμφωνα με την πιο ολοκληρωμένη έως τώρα «απογραφή» της γήινης βιόσφαιρας που έκαναν οι επιστήμονες.

Η μάζα των 7,6 δισεκατομμυρίων ανθρώπων της Γης είναι πλέον περίπου δεκαπλάσια της μάζας όλων των άγριων ζώων, καθώς στην πορεία της εξέλιξης, από την αυγή του πολιτισμού μέχρι σήμερα, οι άνθρωποι έχουν εξαφανίσει το 83% των άγριων ζώων και το 50% της μάζας των φυτών. Εν ολίγοις, από τότε που οι άνθρωποι εμφανίσθηκαν στο προσκήνιο, τουλάχιστον η μισή ζωή στη Γη έχει εξαφανισθεί. Παρόλα αυτά, οι ιοί έχουν τριπλάσια βιομάζα από τους ανθρώπους, όπως και τα σκουλήκια, τα ψάρια 12πλάσια και οι μύκητες 200 φορές μεγαλύτερη.

Θα ονειρεύομαι νηστική

Της Νόρας Ράλλη

Δεν ξανατρώω βράδυ. Το αποφάσισα μόλις. Ξεπιτάω όλη τη μέρα (ηπειρώτικο είναι αυτό, «ξεπίτησε το παιδί, βάλτε του να φάει», έλεγε η γιαγιά μου… το λέει ακόμα δηλαδή), τρώω γυρίζοντας σπίτι αργά, βαραίνω και αρχίζει το μυαλό και φέρνει σβούρες εφιαλτικές. Προχθές είδα, λέει, πως ο μικρός από το «Μόνος στο σπίτι» στέφθηκε «τελευταίος αυτοκράτορας». Και πριν προλάβει να χαρεί τον θρόνο του, κατέφθασε ο Τραμπ με στολή Αϊ-Βασίλη και του διάβασε, για να κοιμηθεί, τη Χριστουγεννιάτικη Ιστορία του Ντίκενς παραλλαγμένη, όπου στο τέλος ο Εμπενίζερ Σκρουτζ γίνεται ακόμα πιο πλούσιος και ζει αυτός καλά και οι άλλοι χειρότερα. Και ο μικρός τρόμαξε και άρχισε να κλαίει και τα πήρε ο Τραμπ και του έστειλε τη Θάτσερ να τον ησυχάσει. Και έμεινε ο θρόνος άδειος και κατσικώθηκε ο τυπάς πάνω του και δεν έλεγε να φύγει.

Τι τον τράβαγαν από τις γενειάδες, τι από τα σκουφιά, τίποτα αυτός. Και αποφάσισε, λέει, ως νέος αυτοκράτωρ, να κάνει την πέμπτη σταυροφορία: έβγαλε τα κόκκινα, ήπιε μια κρύα Κόλα Κόλα, ντύθηκε ιππότης της Αποκαλύψεως (τη στολή τού τη δάνεισε ο Μαρκουλάκης, που τη φύλαγε για το συνέδριο της Ν.Δ.) και πήγε να πάρει την Ιερουσαλήμ από τους άπιστους. Και κει που ήταν στα τείχη, πετάγεται ο Μαρξ ντυμένος σπάιντερμαν για να τα υπερασπιστεί και κάπου εκεί, μεταξύ παραζάλης, ιπποσύνης και κομμουνιστικής παραφροσύνης, ξύπνησα.

H Ιερά-Πέτρα του ερασιτεχνισμού

Του Περικλή Κοροβέση

Η λέξη ερασιτέχνης έχει αρνητική σημασία. Λέμε για μια κυβέρνηση που τη θεωρούμε κακή: «Είναι ερασιτέχνες και τα θαλάσσωσαν». Και όταν η ποδοσφαιρική μας ομάδα παίζει άσχημα, λέμε: «Επαιξαν ερασιτεχνικά».

Ακόμα και στην περίπτωση που είμαστε ευνοϊκά διατεθειμένοι απέναντι στους ερασιτέχνες, π.χ. σε μια μπάντα μουσικών, αποφαινόμαστε: «Αν και ερασιτέχνες, έπαιξαν πολύ καλά».

Δηλαδή ο ερασιτεχνισμός είναι σχεδόν συνώνυμο του κακού. Κακή κυβέρνηση, κακή ποδοσφαιρική ομάδα, κακό θέαμα, όλα χαρακτηρίζονται ερασιτεχνικά σε αντιδιαστολή με τα καλά που είναι τα επαγγελματικά.

Ο κοινωνικός δαρβινισμός

Του Σπύρου Μανουσέλη

Αραγε, μπορούν να εξηγηθούν επιστημονικά -και πώς ακριβώς;- οι ρατσιστικές και οι κατάφωρα αντιανθρωπιστικές αντιδράσεις των ανθρώπων;

Την απάντηση σε αυτό το ερώτημα θα την αναζητήσουμε στο πολύ γνωστό ιδεολόγημα του κοινωνικού δαρβινισμού ο οποίος, από τα τέλη του 19ου αιώνα μέχρι σήμερα, έχει επηρεάσει αποφασιστικά όχι μόνο κάποιες πολύ διαδεδομένες κοινωνικές πρακτικές, αλλά και τις επιστημονικές ιδέες μας σχετικά με τη φύση και την κοινωνική συμπεριφορά των ανθρώπων.

Οι ιδέες των αυτοαποκαλούμενων «κοινωνικών δαρβινιστών», όπως θα δούμε στο σημερινό και στο επόμενο άρθρο, αποτέλεσαν την προϋπόθεση για την άκριτη και μαζική υιοθέτηση μιας σειράς από ολέθριες κοινωνικές πρακτικές, όπως π.χ. η ρατσιστική και φυλετική βία, η ευγονική, η φρενολογία.

Διόλου περίεργο, λοιπόν, ότι αυτή η ιδεολογία καλλιεργήθηκε συχνά από τα πιο ολοκληρωτικά πολιτεύματα, όπως ο ναζισμός και ο φασισμός, αφού τους προσέφερε μια δήθεν επιστημονική δικαιολογία για την εξάλειψη των αντιπάλων τους.

Ο αγαπώς και η αγαπώ

Του Περικλή Κοροβέση

Παλιός μου καλός φίλος, από αυτούς που στα λένε κατάμουτρα και πίσω σου σε παινεύουν, στο επάγγελμα δημοσιογράφος, από τους πιο έγκριτους, θεωρεί τον Παντελή Μπουκάλα τον μεγαλύτερο Ελληνα διανοητή. Εγώ που πάντοτε είχα πρόβλημα με τον κάθε είδους πρωταθλητισμό, αρκούμαι να ευχηθώ πως μακάρι να είναι έτσι.

Αυτό όμως που με βεβαιότητα μπορώ να πω είναι πως ο Μπουκάλας μάς έδωσε ένα κλασικό βιβλίο για το δημοτικό τραγούδι, ο πρώτος τόμος μιας δεκάτομης σειράς (ο δεύτερος τόμος είναι υπό έκδοση).

Πρόκειται για το βιβλίο «Οταν το ρήμα γίνεται όνομα» (εκδόσεις «Αγρα»). Τι είναι αυτό που με κάνει να θεωρώ αυτό το βιβλίο τόσο σημαντικό, ενώ έχουν γραφτεί εκατοντάδες βιβλία, αν όχι χιλιάδες για αυτό το θέμα; (Βάζω μέσα ανακοινώσεις σε συνέδρια, μεμονωμένες μελέτες και άρθρα.) Μόνο στο εν λόγω βιβλίο υπάρχουν 589 αναφορές. 

Αξιος ο μισθός μας

Toυ Περικλή Κοροβέση

Σε εποχές λιτότητας, όλοι έχουμε κάποιον αόρατο δράκο που μας κυνηγάει και μας αγχώνει. Είναι η βαθμιαία πτώση του βιοτικού μας επιπέδου και η δραστική μείωση της αγοραστικής μας δύναμης. Για να επιβιώσουμε όλο και κάτι πρέπει να κόβουμε. Και αυτό που κόβουμε είναι το «έξω» που για τον καθένα είναι διαφορετικό.

Αλλος είχε το ταβερνάκι του, κάποιοι τα θεάματά τους, άλλοι τις εκδρομές τους ή τα χόμπι τους, από τα οποία έπαιρναν μιαν απόλαυση. Να μη μιλήσουμε τώρα για ταξίδια ή διακοπές γιατί θα μοιάζει πρόκληση, τη στιγμή που ο άλλος τρέφεται από τους κάδους των σκουπιδιών.

Αλλά δεν είναι μόνο το «έξω» που κόβεται, είναι και το «μέσα». Δηλαδή το φαγητό. Αυτά που δεν κόβονται είναι οι λογαριασμοί και οι φόροι. Και αν τύχει κάτι έκτακτο, π.χ. να χαλάσει ο θερμοσίφωνας, τότε θα πρέπει να κόψεις από το φαγητό.

Η διαφορά ως ισότητα

Του Περικλή Κοροβέση

Κάποια παιδιά γεννιούνται διαφορετικά. Και δεν εννοώ τα παιδιά που εκ γενετής έχουν κάποια αναπηρία ή δυσπλασία. Μιλάω για υγιέστατα μωρά που από τα πρώτα τους βήματα διαφέρουν από τα άλλα. Το τι τα κάνει διαφορετικά ένας θεός το ξέρει.

Για μας τους θνητούς πρέπει να επιλέξουμε κάποια εξήγηση είτε από τους γενετιστές (DNA) είτε από τους κοινωνιστές (περιβάλλον). Αυτά τα παιδιά δεν προσαρμόζονται εύκολα στον κοινωνικό τους χώρο και συχνά χαρακτηρίζονται προβληματικά, ενώ μπορεί να είναι ιδιαίτερα ταλαντούχα και να μην αισθάνονται καμιά διαφορά με τα άλλα.

Και εδώ με σιγουριά μπορούμε να πούμε πως αυτό το «διαφορετικό» είναι ένας αυθαίρετος χαρακτηρισμός που ξεκινάει από την οικογένεια, διαμορφώνεται στο σχολείο και εμπεδώνεται στην κοινωνία. Στην πραγματικότητα όλοι οι άνθρωποι είμαστε διαφορετικοί, αλλά η κοινωνία μάς θέλει ομοιόμορφους. Και εδώ έχουμε φασισμό, ακόμα και σε κοινωνίες που θέλουν να λέγονται δημοκρατικές.

Η προχρονολογημένη αντίσταση

Του Περικλή Κοροβέση

Υπάρχουν στιγμές στη ζωή του ανθρώπου που ποτέ δεν μπορούν να γίνουν παρελθόν. Και αυτό συμβαίνει όταν ο άνθρωπος περάσει εμπειρίες που ξεπερνούν τα ανθρώπινα όρια και έχουν φυσική κατάληξη τον θάνατο, και εντούτοις επιζεί.

Αλλά κουβαλά πάντοτε την εμπειρία του θανάτου. Μιλάω για Νταχάου, Γκουλάγκ, βασανιστήρια, φυλακίσεις και στρατόπεδα εξόντωσης, όπου όλοι -εξ αντικειμένου- είναι μελλοθάνατοι. Οσοι επέζησαν έχουν δύο επιλογές: Η μία είναι να θάψουν βαθιά στην ψυχή τους τη φρικιαστική εμπειρία τους, να κοιτάξουν να την ξεχάσουν και να μη μιλήσουν ποτέ γι’ αυτήν.

Ακόμα και στα πιο προσφιλή τους πρόσωπα. Είναι χαρακτηριστικό ότι οι Εβραίοι που επέζησαν του Ολοκαυτώματος και έχουν εγκατασταθεί στο Ισραήλ περνούν από ειδική εκπαίδευση για να μπορέσουν να μιλήσουν για την ιστορία τους. Οι περισσότεροι από αυτούς ήταν απλοί άνθρωποι που βρέθηκαν στον προθάλαμο του θανάτου, χωρίς να ξέρουν γιατί. Και προτίμησαν τη σιωπή.

Εμπρός της γης οι επιστήμονες

INFOWAR

Του Άρη Χατζηστεφάνου

Η κυκλοφορία του νέου βιβλίου του Ευτύχη Μπιτσάκη, «Οι θύελλες της προόδου» (εκδόσεις ΚΨΜ), συμπίπτει με τη δημιουργία ενός παγκόσμιου κινήματος για την υποστήριξη της επιστήμης. Πόσο καλύτερα θα ήταν τα πράγματα αν οι υποστηρικτές του κινήματος είχαν διαβάσει το βιβλίο

Αχ αυτοί οι ειδωλολάτρες, δεν καταλαβαίνουν τίποτα από πολιτική οικονομία

Κάρολος Μαρξ

Ο Αντίπατρος ο Θεσσαλονικεύς λέγεται ότι έγραψε το πρώτο ποίημα για τους νερόμυλους – και σίγουρα κανένας δεν διεκδίκησε να του κλέψει αυτή την πρωτιά. Οι σύγχρονοί του ποιητές πρέπει να θεωρούσαν ότι αποτελεί το πιο ανέμπνευστο δημιούργημα της εποχής. Για τον Αντίπατρο, όμως, η συγκεκριμένη εφεύρεση υποσχόταν να φέρει από μόνη της τη χειραφέτηση των γυναικών και ίσως μια ημέρα την απελευθέρωση των σκλάβων.