Πρόσφατα σε άρθρο που διαβάσαμε και δημοσιεύσαμε αναφέρεται: Αν το απλουστεύσουμε, εφόσον είναι δεδομένο ότι η χρονιά θα κλείσει με ύφεση 10%, το παίρνουμε απόφαση ότι ο κορονοϊός θα φάει τουλάχιστον το 10% του εισοδήματός μας και θα αυξήσει αντίστοιχα το χρέος μας. Αυτό μεταφράζεται σε 1.600 ευρώ κατά κεφαλήν ή 6.400 για μια τετραμελή οικογένεια.

Πάμε τώρα στην άλλη πλευρά. Σύμφωνα με το ΔΝΤ, οι κυβερνήσεις του κόσμου έχουν δαπανήσει περί τα 10 (11 ανακοίνωσαν πρόσφατα) τρισ. ευρώ για να περιορίσουν τη ζημιά της πανδημίας. Αυτό αντιστοιχεί στο 12% του περσινού παγκόσμιου ΑΕΠ, που κατά κεφαλήν ήταν 1.282 ευρώ, ένας μέσος όρος για τα 7,8 δισ. του παγκόσμιου πληθυσμού, στον οποίο συμψηφίζονται τα 100.000 ευρώ του Λουξεμβούργιου και τα μόλις 100 του δυστυχούς μέσου Σομαλού.

Αν ζούσαμε στον εικονικό κόσμο των μέσων όρων, θα λέγαμε ότι οι κυβερνήσεις ήταν προτιμότερο να δώσουν αυτά τα χρήματα -1.300 ευρώ κατά κεφαλήν- απευθείας στα νοικοκυριά, με μοναδικό όρο να τα δαπανήσουν μέχρι τελευταίου σεντ στα χρέη και στις βασικές τους ανάγκες. Η ύφεση θα περιοριζόταν δραστικά, ενδεχομένως και να μηδενιζόταν.

Όμως τι συμβαίνει πραγματικά;

Όπως στην Ελλάδα, έτσι και σε όλη την Ευρώπη, οι κυβερνήσεις παρουσιάζουν τα μέτρα στήριξης της εργοδοσίας ως δήθεν μέτρα προστασίας των εργαζομένων από τις συνέπειες της πανδημίας και της κρίσης. Το παράδειγμα που μας έρχεται όμως από την Ιταλία είναι ιδιαίτερα αποκαλυπτικό. Εκεί, το λεγόμενο «Ταμείο Ενοποίησης Κερδών» (Cassa Integrazioni Guadagni) εκπόνησε ένα πρόγραμμα στο οποίο, όσες επιχειρήσεις εντάσσονταν, απαλλάσσονταν από την καταβολή μισθού στους εργαζόμενους. Αντίστροφα, στο όνομα του περιορισμού των απολύσεων, το κράτος αναλάμβανε να καταβάλλει στους εργαζόμενους ένα επίδομα στο ύψος του 80% του μισθού και πάντως όχι πάνω από 1.000 ευρώ. Δηλαδή, το κράτος ανέλαβε να πληρώνει τους μισθούς των εργαζομένων με τα λεφτά των ίδιων (!), αφού σε όλες τις χώρες τα λαϊκά στρώματα είναι τα μόνιμα υποζύγια της άμεσης και έμμεσης φορολογίας, αλλά και των περικοπών σε κρατικές δαπάνες που αφορούν ακόμα και στοιχειώδεις ανάγκες τους. Σύμφωνα με τη μέχρι τώρα αποτίμηση του προγράμματος, οι επιχειρήσεις που εντάχτηκαν σ’ αυτό «εξοικονόμησαν» πάνω από 1.000 ευρώ το μήνα για κάθε εργαζόμενο, την ώρα που οι τελευταίοι έχασαν το 27% του ακαθάριστου εισοδήματος που είχαν από την εργασία τους. Αν μάλιστα σκεφτεί κανείς ότι στο πρόγραμμα εντάχθηκαν επιχειρήσεις που την περίοδο της πανδημίας αύξησαν κατακόρυφα την παραγωγικότητα (Φάρμακο, Τρόφιμα κ.τ.λ.), τότε αντιλαμβάνεται το πώς ακριβώς η κυβέρνηση και στην Ιταλία μετέτρεψε την πανδημία σε πραγματική «ευκαιρία» για τα κέρδη τους.

Η γενική διευθύντρια του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου (ΔΝΤ) Κρισταλίνα Γκεοργκίεβα, μιλώντας πρόσφατα σε εκδήλωση για τη χρηματοδότηση της ανάπτυξης στην εποχή της COVID-19 και μετά από αυτή και θέλοντας να δώσει έναν τόνο αισιοδοξίας δήλωσε: « Βλέπουμε σημάδια ανάκαμψης στην παγκόσμια οικονομία», δήλωσε η επικεφαλής του Ταμείου, προσθέτοντας: «Οι προοπτικές για μία σειρά αναπτυγμένων οικονομιών είναι ελαφρά λιγότερο αρνητικές από ό,τι προβλέπαμε. Η Κίνα έχει περάσει τα δύσκολα και ανακάμπτει λίγο ταχύτερα από το αναμενόμενο».

Η Γκεοργκίεβα τόνισε, ωστόσο, ότι παραμένουν κίνδυνοι για αναπτυσσόμενες χώρες και αναδυόμενες αγορές, οι οποίες χρειάζονται ακόμη στήριξη και βοήθεια για τη χρηματοδότηση και τη διαχείριση του χρέους τους. «Η πλειονότητα των αναδυόμενων αγορών και των αναπτυσσόμενων χωρών – εκτός της Κίνας – δεν βλέπουν μία αναστροφή της κατάστασης ακόμη. Στην πραγματικότητα, για ορισμένες από αυτές θα υπάρξει υποβάθμιση των προβλέψεων μας», είπε.

Σε άρθρο τους με θέμα «Πώς θα αναδυθούμε ισχυρότεροι από το μεγάλο lockdown», η επικεφαλής του ΔΝΤ, Κρισταλίνα Γκεοργκίεβα, και η επικεφαλής των οικονομολόγων του Ταμείου, Γκίτα Γκοπίνατ, αναφέρουν πως 80% των χωρών έχουν χαλαρώσει τους περιορισμούς που υιοθέτησαν για  να ανακόψουν τη μετάδοση της πανδημίας και ήδη ανακάμπτουν. Επισημαίνουν μάλιστα πως η ανάκαμψή τους είναι εξίσου θεαματική με τη ραγδαία συρρίκνωση που προηγήθηκε. Τονίζουν, όμως, πως η θεαματική ανάκαμψη οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στα άνευ προηγουμένου μέτρα στήριξης που υιοθέτησαν οι κεντρικές τράπεζες και οι κυβερνήσεις ανά τον κόσμο. Υπογραμμίζουν, ως εκ τούτου, πως τα έκτακτα αυτά μέτρα πρέπει να παραμείνουν σε ισχύ και να μην επισπευσθεί η ανάκλησή τους, αφού η ανάκαμψη είναι εύθραυστη και άνιση.

Καλούν γι’ αυτό κυβερνήσεις και κεντρικές τράπεζες να στηρίξουν τις επιχειρήσεις ώστε να μη χαθούν θέσεις εργασίας.

Με αυτές τις λογικές λοιπόν και ενώ υπάρχει μια πανδημία, ένας εμπορικός πόλεμος σε εξέλιξη, γεωπολιτική αστάθεια, πληγές στα βασικά μεγέθη των οικονομιών παγκοσμίως, κι όμως τα χρηματιστήρια –ιδίως η Wall Street- δείχνει να αυτονομείται, καταγράφοντας το ένα ράλι μετά το άλλο, και πώς να μην το κάνουν αφού ξέρουν ότι η γραμμή είναι να μπουκώσουν τις επιχειρήσεις με ζεστό χρήμα!

Υποθέτοντας ότι είναι αποτελεσματικές, οι εταιρείες βιοτεχνολογίας θα έχουν ήδη περίπου 200 εκατομμύρια δόσεις σε ετοιμότητα μέχρι το τέλος του 2020 και θα είναι σε καλό δρόμο για την παραγωγή δισεκατομμυρίων περισσότερων. Η διανομή τους θα είναι μια τεράστια επιχείρηση από μόνη της, εν μέρει επειδή το κοινό θα πρέπει να πειστεί ότι ένα γρήγορο εμβόλιο είναι ασφαλές.

Με λίγη τύχη, πολίτες πλούσιων χωρών που θέλουν το εμβόλιο θα το έχουν λάβει μέχρι το τέλος του 2021. Στην Κίνα, σχεδόν όλοι θα έχουν εμβολιαστεί μέχρι τότε. Λίγα χρόνια μετά από αυτό, το ίδιο και το μεγαλύτερο μέρος του παγκόσμιου πληθυσμού, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που ζουν σε αναδυόμενες και αναπτυσσόμενες οικονομίες.

Αυτό το σενάριο είναι αξιόπιστο, αλλά η συνειδητοποίησή του δεν είναι καθόλου σίγουρη. Ο κορονοϊός μπορεί να αποδειχθεί πιο επίμονος από το αναμενόμενο και τα εμβόλια πρώτης γενιάς μπορεί να είναι αποτελεσματικά μόνο για σύντομο χρονικό διάστημα ή να έχουν χειρότερες από τις αναμενόμενες παρενέργειες.

Αλλά σε ένα πιο απαισιόδοξο σενάριο, άλλες κρίσεις – μια απότομη ανοδική πορεία στις εμπορικές τριβές ΗΠΑ-Κίνας, μια επίθεση στην κυβερνο-τρομοκρατία ή στον κυβερνοχώρο, μια φυσική καταστροφή που σχετίζεται με το κλίμα ή ένας τεράστιος σεισμός – θα μπορούσαν να συμβούν πριν λήξει αυτό. Επιπλέον, ακόμη και το αισιόδοξο σενάριο δεν συνεπάγεται απαραίτητα ταχεία επιστροφή στα επίπεδα εισοδήματος στα τέλη του 2019. Η μετά την πανδημία επέκταση – εάν υπάρχει – μπορεί να πάρει χρόνια για να ανταποκριθεί στον σύγχρονο ορισμό της ανάκαμψης (επιστροφή στο αρχικό κατά κεφαλήν εισόδημα) μετά τη βαθιά ύφεση.

Αν και η πανδημία υπογράμμισε το τεράστιο πρόβλημα της ανισότητας στις προηγμένες οικονομίες, οι φτωχές χώρες υποφέρουν πολύ περισσότερο. Πολλές αναδυόμενες αγορές και αναπτυσσόμενες οικονομίες πιθανότατα θα αγωνιστούν με το COVID-19 για τα επόμενα χρόνια και θα αντιμετωπίσουν την πραγματική πιθανότητα μιας χαμένης δεκαετίας ανάπτυξης. Σε τελική ανάλυση, λίγες κυβερνήσεις έχουν την ικανότητα να παρέχουν έκτακτη δημοσιονομική υποστήριξη σε κλίμακα που κάνουν οι Ηνωμένες Πολιτείες, η Ευρώπη και η Ιαπωνία. Η παρατεταμένη ύφεση σε χώρες με χαμηλότερο εισόδημα θα οδηγήσει πιθανώς σε επιδημία κρίσεων χρέους και πληθωρισμού.

Και αυτή με τη σειρά της θα τορπιλίζει την όποια σταθερότητα και ανάπτυξη των αναπτυγμένων ιμπεριαλιστικών κέντρων.

Ένας τέτοιος κόσμος που σπέρνει δυστυχία σε δισεκατομμύρια ανθρώπους στον πλανήτη πρέπει “να πάρει το τιμόνι αλλιώς” διαφορετικά και οι άνθρωποι και ο πλανήτης τους πορεύονται προς την καταστροφή…

Επιμέλεια: Νίκος Πυλιώτης

Εύφορη Πεδιάδα