Του Χρήστου Λάσκου

Μόνο ο μαρξισμός προσφέρει εξηγήσεις και η επανάσταση λύσεις

Ο Άλαν Γκρίνσπαν, διοικητής της Κεντρικής Τράπεζας των ΗΠΑ όταν ξέσπασε η κρίση, υπ’ αριθμόν ένα παράγοντας του συστήματος και αναγνωρισμένος «μάγος» της οικονομικής ανάπτυξης μέσω της πλήρους απορρύθμισης των αγορών, λουσμένος στον ιδρώτα μπροστά στο ενδεχόμενο μιας παγκόσμιας κατάρρευσης κλαψούριζε, στην κυριολεξία, για το σοκ. Όταν συνήλθε, έκανε την εξής εκπληκτική δήλωση: «Αμφιβάλλω αν η σταθερότητα είναι κατορθωτή στις καπιταλιστικές οικονομίες, δεδομένης της διαρκούς αναταραχής των ανταγωνιστικών αγορών που τείνουν, αλλά ποτέ δεν καταφέρνουν να ισορροπήσουν. […] Εκτός της περίπτωσης που θα επιλεγεί από την κοινωνία να εγκαταλειφθούν οι δυναμικές αγορές […] για κάποια μορφή κεντρικού σχεδιασμού, φοβάμαι πως το να εμποδίσεις τις φούσκες είναι εντελώς μη αληθοφανές». Ο γκουρού, λοιπόν, του παγκόσμιου καπιταλισμού αποδέχεται ρητά πως οι οικονομικές κρίσεις είναι δυνατόν να αποφευχθούν μόνο αν εγκαταλειφθεί ο καπιταλισμός, «για κάποια μορφή κεντρικού σχεδιασμού» – αν και μέχρι την Μεγάλη Κρίση ήταν πεισμένος πως ο καπιταλισμός δεν κινδυνεύει από κρίσεις!

Δεν είναι φυσικά ο μόνος που ξεφτιλίστηκε. Είναι χαρακτηριστική η εικόνα της Βασίλισσας Ελισάβετ να αναρωτιέται, εμφανώς σαρκαστικά, πώς είναι δυνατόν τόσοι καλοπληρωμένοι οικονομικοί «εγκέφαλοι» να μην μπορούν όχι να προβλέψουν, αλλά ούτε καν να μυριστούν την επερχόμενη καταστροφή. Όπως και η δήλωση του Φάμα, θεωρητικού εισηγητή της «επεκτατικής λιτότητας» και νομπελίστα, πως για την οικονομική κρίση θα πρέπει να ρωτηθεί κάποιος μακροοικονομολόγος γιατί η δική του επιστημονική περιοχή δεν απασχολούνταν με τέτοια θέματα!

Γενικότερα, το σύνολο της κυρίαρχης οικονομολογικής σοφίας το 2008 βρέθηκε να … αξιολογείται πολύ κάτω από τη βάση. Από τον Γκόρντον Μπράουν μέχρι τον «προοδευτικό» Πολ Κρούγκμαν και πολλούς ακόμη, ων ουκ έστιν αριθμός, κάναν την αριστεία τους κομφετί για τα καρναβάλια προβλέποντας, λίγο πριν την οιονεί κατάρρευση, διαρκή πρόοδο της παγκόσμιας οικονομίας. Για να μη μιλήσουμε για τους θεσμικούς – ΔΝΤ, ΟΟΣΑ, Παγκόσμια Τράπεζα και οίκους αξιολόγησης – που αναδείκνυαν όλα τα εταιρικά και κρατικά  σαπάκια σε ΑΑΑ λίγες μέρες πριν… εξατμιστούν.

Όλα αυτά υποσημειώνουν κάτι που, συχνότατα, οι αριστεροί ξεχνούν: Σε μεγάλο βαθμό, ειλικρινώς και γνησίως, η κυρίαρχη «σκέψη» δεν ξέρει τι της γίνεται. Οι προγνώσεις της έχουν αξία αντίστοιχη των αστρολογικών προβλέψεων. Ειδικά σε ό,τι αφορά τις κρίσεις, δεν μπορεί να μιλήσει στο μέτρο που, για τα ορθόδοξα οικονομικά, οι κρίσεις… αποκλείονται.

Όποιος παρακολουθήσει, έστω ακροθιγώς, τη συζήτηση μετά το 2008, αντιλαμβάνεται πολύ γρήγορα πως οι μαρξιστικές ερμηνείες είναι οι μόνες που προσεγγίζουν με αληθοφανή τρόπο το ζήτημα, ενώ και οι μετακεϊνσιανές, παρόλο που δεν έχουν την πληρότητα των μαρξιστικών, προσφέρουν σημαντικά στοιχεία στην ανάλυση. Οι κυρίαρχες εκδοχές –νεοφιλελεύθερες και νεοκεϊνσιανές- το μόνο στο οποίο συμβάλλουν είναι στην επιχειρηματολόγηση υπέρ της ανάγκης να διατηρηθούν οι φούσκες όσο το δυνατόν περισσότερο, μια και οι παραγωγικές επενδύσεις –παρ’ όλο που η κρίση «ξεπεράστηκε»- δεν λένε να ανακάμψουν, έστω στοιχειωδώς.

Οι μαρξιστές εξηγούν πως η κρίση υπερσυσσώρευσης κεφαλαίου δεν μπορεί να ξεπεραστεί παρά μόνο με μια τεράστια επίρριψη των βαρών στις πλάτες του κόσμου της εργασίας και, μαζί, με μια εκτεταμένη καταστροφή κεφαλαίου. Το πρώτο γίνεται, ικανοποιητικότατα για το σύστημα, εδώ και μια δεκαετία, όχι όμως και το δεύτερο. Είναι, βλέπετε, και το περίφημο «πολύ μεγάλη για να καταρρεύσει» για τις εταιρίες, που εμποδίζει την ουσιαστική εκκαθάριση –αντίθετα, η πρακτική είναι, δέκα χρόνια τώρα, διασώσεις, ως εφαρμογή ενός… σοσιαλισμού για τους πλούσιους. Η πολιτική αυτή, ωστόσο, δεν δημιουργεί όρους υπέρβασης της κρίσης.

Ο συμβουλιακός κομμουνιστής Πάουλ Μάτικ έγραφε, ήδη από το 1980, πως «από δω και πέρα» κάθε κρίση του καπιταλισμού μπορεί να εξελιχθεί σε τελική κρίση του. ‘Ενας από τους λόγους που, παρ’ όλα όσα περιγράφονται στην αρχή, το σύστημα «ξανατονώνεται» είναι η προφανής αδυναμία της παγκόσμιας Αριστεράς να πάρει την πρωτοβουλία. Αν αυτό συνεχιστεί, ακόμη και η πιθανή ενδόρρηξη–κατάρρευση δεν θα είναι καλό νέο για την ανθρωπότητα. Όπως έλεγε ο Μπένγιαμιν, σε μια ανάλογη με τη δική μας εποχή, η Επανάσταση απαιτείται, για να μπει φρένο σε ένα σύστημα, του οποίου η καταστροφική δυναμική είναι πραγματικά πέρα από κάθε φαντασία.

Με άλλα λόγια, η Επανάσταση είναι, πλέον, επιβιωτικό καθήκον.

ΠΡΙΝ