Του Γιάννη Κιμπουρόπουλου

Η Διάσκεψη για το Κλίμα και το αβυσσαλέο χάσμα που διαπερνά το καπιταλιστικό σύμπαν.

Την πα­ρα­μο­νή της Διε­θνούς Διά­σκε­ψης για το Κλίμα στη Γαλ­λία (COP21) πραγ­μα­το­ποι­ή­θη­καν πε­ρί­που 2.000 δια­δη­λώ­σεις σε πάνω από 100 πό­λεις σε όλο τον κόσμο υπέρ μιας δε­σμευ­τι­κής συμ­φω­νί­ας για την κλι­μα­τι­κή αλ­λα­γή. Στην Αθήνα, μια αναι­μι­κή κι­νη­το­ποί­η­ση στο Σύ­νταγ­μα σχε­δόν επι­σκιά­στη­κε από έναν συρ­φε­τό Αϊ­βα­σί­λη­δων, που έτρε­ξαν στο κέ­ντρο, φυ­σι­κά για φι­λαν­θρω­πι­κούς σκο­πούς και με χο­ρη­γούς τύπ/ου Coca Cola…

Στο στρα­το­κρα­τού­με­νο Πα­ρί­σι, ωστό­σο, σώ­θη­καν κάπως τα προ­σχή­μα­τα. Πε­ρί­που 300 δια­δη­λω­τές προ­σή­χθη­σαν ή συ­νε­λή­φθη­σαν την Κυ­ρια­κή 29/11 , σπά­ζο­ντας την απα­γό­ρευ­ση των δια­δη­λώ­σε­ων και δια­τα­ράσ­σο­ντας την απο­λί­τι­κη «οι­κου­με­νι­κό­τη­τα» της Διά­σκε­ψης. Ωστό­σο, σε γε­νι­κές γραμ­μές, οι τρο­μο­κρα­τι­κές επι­θέ­σεις στο Πα­ρί­σι απο­τέ­λε­σαν ιδε­ώ­δες πρό­σχη­μα για να στε­γα­νο­ποι­η­θεί η COP21 από κάθε επί­δρα­ση κι­νή­μα­τος.

Δο­λο­φο­νι­κός αγροϊ­μπε­ρια­λι­σμός

Ο πε­ριο­ρι­σμός της συ­ζή­τη­σης για την κλι­μα­τι­κή αλ­λα­γή σε επί­πε­δο τε­χνο­κρα­τι­κό και αποϊ­δε­ο­λο­γι­κο­ποι­η­μέ­νο απο­τέ­λε­σε στρα­τη­γι­κή προ­τε­ραιό­τη­τα των πο­λι­τι­κών ελίτ από την εποχή της Διά­σκε­ψης του Κιότο (1997). Κι αυτή η στρα­τη­γι­κή πέ­τυ­χε, αφού όλες οι  εν­διά­με­σες δια­σκέ­ψεις (Μπαλί 2007, Κο­πεγ­χά­γη 2009) κα­τέ­λη­ξαν σε συμ­φω­νί­ες χωρίς δε­σμεύ­σεις για τις κα­τε­ξο­χήν ρυ­παί­νου­σες χώρες. Το μόνο πραγ­μα­τι­κά εφαρ­μο­σμέ­νο μέτρο, που απέ­μει­νε από το Κιότο, είναι το εμπό­ριο ρύπων, το ελε­ει­νό κερ­δο­σκο­πι­κό πα­ζά­ρι που ανα­πο­δο­γύ­ρι­σε σε βάρος των φτω­χό­τε­ρων χωρών την αρχή «ο ρυ­παί­νων πλη­ρώ­νει»: τε­λι­κά, ο ρυ­παί­νων επι­δο­τεί­ται και ο ρυ­παι­νό­με­νος τι­μω­ρεί­ται.

Το χρη­μα­τι­στή­ριο της ρύ­παν­σης, μαζί με τη χει­ρα­γω­γη­μέ­νη στρο­φή στα βιο­καύ­σι­μα, που σε ορι­σμέ­νες χώρες της τρο­πι­κής ζώνης εξα­σφα­λί­στη­κε με συ­στη­μα­τι­κή απο­δά­σω­ση, εκτο­πι­σμό ντό­πιων πλη­θυ­σμών και κα­τα­στρο­φή της βιο­ποι­κι­λό­τη­τας, με­τέ­τρε­ψαν τη λε­γό­με­νη πρά­σι­νη οι­κο­νο­μία σε έναν, συχνά αι­μα­τη­ρό, οι­κο-ιμπε­ρια­λι­σμό σε βάρος του ανα­πτυσ­σό­με­νου κό­σμου. (Ένα πα­ρά­δειγ­μα: Στην ιστο­σε­λί­δα  www.globalwitness.org, ένα πα­ρα­τη­ρη­τή­ριο για τον πε­ρι­βαλ­λο­ντι­κό βια­σμό των φτω­χών χωρών από πο­λυ­ε­θνι­κές, φι­λο­ξε­νεί­ται ένα ιδιό­τυ­πο αφιέ­ρω­μα στην COP21και εκ­θέ­το­νται τα πορ­τρέ­τα ακτι­βι­στών που δο­λο­φο­νή­θη­καν τον τε­λευ­ταίο χρόνο, υπε­ρα­σπι­ζό­με­νοι το πε­ρι­βάλ­λον και τη γη τους από εται­ρεί­ες- άρ­πα­γες κάθε εί­δους, θύ­μα­τα κυ­ρί­ως του αγροϊ­μπε­ρια­λι­σμού των βιο­καυ­σί­μων).

Πά­τσγουορκ αυ­το­δε­σμεύ­σε­ων

Η COP21 δεν απέ­χει πολύ από τον οι­κο-ιμπε­ρια­λι­σμό στον οποί­ον εξέ­τρε­ψαν οι διε­θνείς ελίτ τις πιέ­σεις της κοι­νής γνώ­μης και τις απο­κα­λύ­ψεις της επι­στη­μο­νι­κής κοι­νό­τη­τας για την απει­λή της υπερ­θέρ­μαν­σης. Ρη­το­ρι­κά, ο κε­ντρι­κός στό­χος της COP21 είναι να πε­ριο­ρι­στεί η αύ­ξη­ση της θερ­μο­κρα­σί­ας του πλα­νή­τη τις επό­με­νες δε­κα­ε­τί­ες στους 2ο C σε σχέση με τα επί­πε­δα της προ­βιο­μη­χα­νι­κής επο­χής. Πώς θα γίνει αυτό; Πε­ρί­που 170 χώρες έχουν υπο­βά­λει σχέ­δια για τη συ­νει­σφο­ρά τους στη συ­γκρά­τη­ση των εκ­πο­μπών αε­ρί­ων του θερ­μο­κη­πί­ου. Παρά τις δια­κη­ρύ­ξεις για νο­μι­κά δε­σμευ­τι­κή συμ­φω­νία, δεν ανα­μέ­νε­ται τί­πο­τα πε­ρισ­σό­τε­ρο από έναν χάρτη «εθνι­κών αυ­το­δε­σμεύ­σε­ων».

Από που­θε­νά δεν προ­κύ­πτει ότι αυτό το πά­τσγουορκ οδη­γεί στην επι­θυ­μη­τή συ­γκρά­τη­ση της υπερ­θέρ­μαν­σης. Αυτό που προ­κύ­πτει σαφώς είναι η με­τα­φο­ρά της πί­ε­σης από τις με­γά­λες κα­πι­τα­λι­στι­κές χώρες, οι οποί­ες ευ­θύ­νο­νται για την εκ­πο­μπή του 80% των ρύπων, στις φτω­χές που επω­μί­ζο­νται το κό­στος μιας ακρι­βής εξυ­γί­αν­σης του ενερ­γεια­κού τους μίγ­μα­τος. Στο με­τα­ξύ, είναι υπο­χρε­ω­μέ­νες να υφί­στα­νται την επ’ αό­ρι­στον, απο­κλει­στι­κή και πάμ­φθη­νη εκ­με­τάλ­λευ­ση των ορυ­κτών καυ­σί­μων τους από τις με­γά­λες ιμπε­ρια­λι­στι­κές χώρες και τις πο­λυ­ε­θνι­κές τους.

Αλλά επει­δή η ενερ­γεια­κά άπλη­στη Δύση είναι… γεν­ναιό­δω­ρη, θα χρη­μα­το­δο­τή­σει την ενερ­γεια­κή αυ­το­συ­γκρά­τη­ση των φτω­χών χωρών με επεν­δύ­σεις 100 δισ. δο­λα­ρί­ων το χρόνο μέχρι το 2020. Φυ­σι­κά, ο διά­βο­λος κρύ­βε­ται πάντα στις λε­πτο­μέ­ρειες. Η ΕΕ, για πα­ρά­δειγ­μα, που επαί­ρε­ται για την οι­κο­λο­γι­κή της πρω­το­πο­ρία, υπό­σχε­ται να συμ­βά­λει με πε­ρί­που 15 δισ. το χρόνο, αλλά απαι­τεί «ευ­νοϊ­κό πε­ρι­βάλ­λον που να εξα­σφα­λί­ζει την πλήρη συμ­με­το­χή του ιδιω­τι­κού τομέα» (ECOFIN, 10/11/2015). Με λίγα λόγια, η υπό­θε­ση κλίμα χρη­σι­μο­ποιεί­ται για μια επι­δο­τού­με­νη επεν­δυ­τι­κή διείσ­δυ­ση των ευ­ρω­παϊ­κών «πρά­σι­νων» επι­χει­ρή­σε­ων στον ανα­πτυσ­σό­με­νο κόσμο. Κάπως έτσι θα ξε­πλυ­θούν δύο και πλέον αιώ­νες αποι­κιο­κρα­τι­κής εκ­με­τάλ­λευ­σης και ανε­λέ­η­της πε­ρι­βαλ­λο­ντι­κής κα­τα­στρο­φής.

Οι­κου­με­νι­κο­ποί­η­ση ζη­μιών…

Τε­λι­κά, πρό­κει­ται για έναν δαι­μό­νιο μη­χα­νι­σμό «οι­κου­με­νι­κο­ποί­η­σης των ζη­μιών και δυ­τι­κο­ποί­η­σης των οφε­λών» της υπερ­θέρ­μαν­σης. Και υπάρ­χουν πολ­λοί λόγοι που οδη­γούν σ’ αυτό.

Πρώτο, οι φτω­χές χώρες του πλα­νή­τη είναι πιο εκτε­θει­μέ­νες στις συ­νέ­πειες της κλι­μα­τι­κής αλ­λα­γής, λόγω του μίγ­μα­τος της οι­κο­νο­μί­ας τους. Στη Δύση η οι­κο­νο­μία τρι­το­γε­νο­ποιεί­ται, ενώ ο ανα­πτυσ­σό­με­νος κό­σμος υπο­δέ­χε­ται τη ρυ­πο­γό­να βιο­μη­χα­νι­κή πα­ρα­γω­γή που είναι ανε­πι­θύ­μη­τη στη Δύση. Όχι για λό­γους πε­ρι­βαλ­λο­ντι­κούς, αλλά κυ­ρί­ως ερ­γα­τι­κού κό­στους.

Δεύ­τε­ρο, ιστο­ρι­κά ο ανα­πτυσ­σό­με­νος κό­σμος «συ­νω­στί­ζε­ται» κυ­ρί­ως στις ζε­στές πε­ριο­χές της τρο­πι­κής και ημι­τρο­πι­κής ζώνης, οι οποί­ες υφί­στα­νται ήδη τις συ­νέ­πειες της υπερ­θέρ­μαν­σης και της ανό­δου της στάθ­μης των θα­λασ­σών (χα­ρα­κτη­ρι­στι­κή πε­ρί­πτω­ση τα απει­λού­με­να με εξα­φά­νι­ση νησιά του Ει­ρη­νι­κού).

Τρίτο, οι φτω­χοί του πλα­νή­τη χα­ρα­κτη­ρί­ζο­νται από τρο­μα­κτι­κό έλ­λειμ­μα τε­χνο­λο­γί­ας ικα­νής να ανα­κου­φί­σει τα συμ­πτώ­μα­τα της κλι­μα­τι­κής αλ­λα­γής. Γι’ αυτό και οι προ­βλέ­ψεις για τρο­μα­κτι­κή αύ­ξη­ση των πε­ρι­βαλ­λο­ντι­κών προ­σφύ­γων.

Το εξορ­γι­στι­κό στον επηρ­μέ­νο οι­κο-ιμπε­ρια­λι­σμό της Δύσης, ο οποί­ος είναι αντά­ξιος της πε­ρι­βαλ­λο­ντι­κής δια­τα­ρα­χής που προ­κά­λε­σε η αποι­κιο­κρα­τι­κή επέ­κτα­ση της Ευ­ρώ­πης στην Αμε­ρι­κή από το 16ο αιώνα, είναι ότι θέλει να δια­τη­ρεί και το ηθικό πλε­ο­νέ­κτη­μα. Αίφ­νης η ΕΕ θε­ω­ρεί ότι δια­θέ­τει –και πράγ­μα­τι δια­θέ­τει– τις κα­λύ­τε­ρες επι­δό­σεις στη μεί­ω­ση των εκ­πο­μπών ρύπων. Και κου­νά­ει το δά­χτυ­λο στο ρυ­πο­γό­νο ανα­πτυ­ξια­κό πρω­τα­θλη­τι­σμό της Κίνας ή της Ιν­δί­ας. Απο­κρύ­πτει, βέ­βαια, ότι η απο­πνι­κτι­κή ατμό­σφαι­ρα της Σα­γκά­ης ή του Πε­κί­νου είναι προ­ϊ­όν γι­γά­ντιων δυ­τι­κών επεν­δύ­σε­ων, που χρη­σι­μο­ποιούν σαν φθηνά ανα­λώ­σι­μα και τις το­πι­κές κοι­νω­νί­ες και τον αέρα που ανα­σαί­νουν.

Η «Ενερ­γεια­κή Ένωση» και η Βο­λι­βία

Αλλά η ευ­ρω­παϊ­κή υπο­κρι­σία επε­κτεί­νε­ται πολύ πέρα από αυτό. Λίγες μέρες πριν την έναρ­ξη της COP21 , η ΕΕ πα­ρου­σί­α­σε την «Κα­τά­στα­ση της Ενερ­γεια­κής Ένω­σης», μια κάθε άλλο παρά συμ­βα­τή με την προ­στα­σία του κλί­μα­τος στρα­τη­γι­κή. Με στόχο τη δη­μιουρ­γία ενιαί­ας ενερ­γεια­κής αγο­ράς και τη μεί­ω­ση της εξάρ­τη­σης από τη Ρωσία, η ΕΕ δρο­μο­λο­γεί την απε­λευ­θέ­ρω­ση και ιδιω­τι­κο­ποί­η­ση τόσο των πηγών ενέρ­γειας –αδιά­φο­ρο αν πρό­κει­ται για το βρό­μι­κο σχι­στο­λι­θι­κό αέριο και πε­τρέ­λαιο ή για τα κα­θα­ρά ηλια­κά πάρκα– όσο και των ηλε­κτρι­κών δι­κτύ­ων.

Ίσως η μο­να­δι­κή εν­δια­φέ­ρου­σα φωνή στο πλαί­σιο της COP21 είναι αυτή της κυ­βέρ­νη­σης της Βο­λι­βί­ας. «Η δο­μι­κή αιτία της κλι­μα­τι­κής κρί­σης είναι η απο­τυ­χία του κα­πι­τα­λι­σμού… Για μια βιώ­σι­μη λύση για την κλι­μα­τι­κή κρίση, πρέ­πει να κα­τα­στρέ­ψου­με τον κα­πι­τα­λι­σμό», ανα­φέ­ρει το κεί­με­νο συ­νει­σφο­ράς της στη Διά­σκε­ψη για το κλίμα, που απο­δο­μεί την πο­νη­ρά απο­λί­τι­κη ρη­το­ρι­κή της κλι­μα­τι­κής αλ­λα­γής και απο­κα­θι­στά την πραγ­μα­τι­κό­τη­τα: η υπερ­θέρ­μαν­ση δεν είναι γε­νι­κώς και αο­ρί­στως «αν­θρω­πο­γε­νής», αλλά «κα­πι­τα­λι­στι­κο­γε­νής». Κι ακρι­βώς γι’ αυτό, προ­τεί­νει η συμ­βο­λή κάθε χώρας στη συ­γκρά­τη­σή της να γίνει με κρι­τή­ρια όπως η ιστο­ρι­κή της ευ­θύ­νη, το οι­κο­λο­γι­κό της απο­τύ­πω­μα, η ανα­πτυ­ξια­κή και η τε­χνο­λο­γι­κή της ικα­νό­τη­τα. Τα κρι­τή­ρια αυτά απο­κα­λύ­πτουν το αβυσ­σα­λέο χάσμα που δια­περ­νά τον πλα­νή­τη.

Η πι­θα­νό­τη­τα να ει­σα­κου­στεί η Βο­λι­βία είναι φυ­σι­κά μη­δε­νι­κή. Αλλά είναι αρ­κε­τά χρή­σι­μη στις δυ­νά­μεις που θέ­λουν να δώ­σουν στην πάλη κατά της κλι­μα­τι­κής αλ­λα­γής το ρι­ζο­σπα­στι­κό, αντι­κα­πι­τα­λι­στι­κό πε­ριε­χό­με­νο που έχει φυ­σιο­λο­γι­κά.

r-project