Επιμέλεια για την ΕΛ.Λ.Α.Σ. : Ν.Κ & Οnario
Συνεχίζουμε τον 5ο κύκλο μαθημάτων με το 15ο μάθημα από το βιβλίο του Ουρουγουανού συγγραφέα και φιλοσόφου Εντουάρντο Γκαλεάνο, “Ένας κόσμος ανάποδα” (πατήστε εδώ για να δείτε όλες τα μαθήματα) που κυκλοφορεί από τις ‘Εκδόσεις Πιρόγα’ σε μετάφραση της ΓΕΩΡΓΙΑΣ ΖΑΚΟΠΟΥΛΟΥ, Eduardo Galeano “Patas arriba” 1998. Oι παρουσίασεις αυτές αντιστοιχούν σε 18 μαθήματα ενταγμένα σε 6 κύκλους.
5ος Κύκλος – Παιδαγωγική της μοναξιάς
Σελίδες 296 – 305, Μάθημα 15ο, Α μέρος : Εντατικά μαθήματα μη επικοινωνίας
Πόλεμος είναι η συνέχιση της τηλεόρασης με άλλα μέσα, θα έλεγε ο στρατηγός Καρλ φον Κλάουζεβιτς, αν επανερχόταν στη ζωή ενάμιση αιώνα αργότερα και άρχιζε να κάνει zapping.
Η αληθινή πραγματικότητα μιμείται την εικονική πραγματικότητα, η οποία μιμείται την αληθινή πραγματικότητα σε έναν κόσμο που αποπνέει βία από όλους τους πόρους του. Είναι γνωστό ότι η βία γεννάει βία• όμως γεννάει και κέρδη για τη βιομηχανία της βίας, πουλώντας την ως θέαμα και μετατρέποντας τη σε καταναλωτικό αντικείμενο.
Δεν είναι απαραίτητο πλέον ο σκοπός να αγιάζει τα μέσα. Σήμερα τα μέσα, τα μέσα μαζικής επικοινωνίας, αγιάζουν τους σκοπούς ενός συστήματος εξουσιών που επιβάλλει τις αξίες του σε πλανητική κλίμακα. Το Υπουργείο Παιδείας της παγκόσμιας κυβέρνησης βρίσκεται στα χέρια ελάχιστων ανθρώπων. Ποτέ τόσοι πολλοί δεν έπαψαν να επικοινωνούν μεταξύ τους εξαιτίας τόσο λίγων.
Το δικαίωμα μας στην έκφραση περιορίζεται άραγε στο δικαίωμα μόνο να ακούμε;
Πες μου τα μυστικά σου / 1
Η Μαλαισία πρόσφατα ανανέωσε το επικοινωνιακό της δίκτυο. Το έργο επρόκειτο να το αναλάβει μια γιαπωνέζικη εταιρία αλλά ξαφνικά η βορειοαμερικανική εταιρία ΑΤ& Τ πρόσφερε χαμηλότερη τιμή και άρπαξε τη δουλειά. Η ΑΤ& Τ μπόρεσε να κερδίσει το συμβόλαιο χάρη στις υπηρεσίες της ΝSΑ, της Εθνικής Υπηρεσίας Πληροφοριών, η οποία είχε εντοπίσει και αποκρυπτογραφήσει τη γιαπωνέζικη προσφορά.
Η ΝSΑ, η υπηρεσία κατασκοπείας των Ηνωμένων Πολιτειών, με προϋπολογισμό τέσσερις φορές μεγαλύτερο από αυτόν της CΙΑ, διαθέτει την τεχνολογία που απαιτείται για να υποκλέπτει οτιδήποτε λέγεται μέσω του τηλεφώνου, του φαξ ή του ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, σε οποιοδήποτε μέρος του κόσμου: η ΝSΑ μπορεί να υποκλέπτει μέχρι δύο εκατομμύρια συνομιλίες το λεπτό. Η ΝSΑ ενεργεί στην υπηρεσία του οικονομικού και πολιτικού ελέγχου του πλανήτη, αλλά χρησιμοποιεί ως άλλοθι την εθνική ασφάλεια και τη διεθνή πάλη κατά της τρομοκρατίας. Με τα συστήματα παρακολούθησης της μπορεί να ελέγχει όλα τα μηνύματα που σχετίζονται καθ’ οιονδήποτε τρόπο με εγκληματικούς οργανισμούς τόσο επικίνδυνους όπως είναι, για παράδειγμα, η Greenpeace ή η Διεθνής Αμνηστία.
Η υπόθεση αποκαλύφθηκε το Μάρτιο του 1998, όταν το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο κοινοποίησε μια έκθεση με τίτλο Αξιολόγηση των τεχνολογιών πολιτικού ελέγχου.
Τον δέκατο έκτο αιώνα κάποιοι θεολόγοι της καθολικής εκκλησίας νομιμοποίησαν την κατάκτηση της Αμερικής στο όνομα του δικαιώματος στην επικοινωνία. Jus communicationis. Οι κατακτητές μιλούσαν και οι Ινδιάνοι άκουγαν. Ο πόλεμος ήταν κάτι το αναπόφευκτο και δίκαιο, αφού οι Ινδιάνοι έκαναν τους κουφούς. Το δικαίωμα τους στην επικοινωνία συνίστατο στο δικαίωμα της υπακοής. Στα τέλη του εικοστού αιώνα εκείνος ο βιασμός της Αμερικής λέγεται συμπλοκή ενώ εξακολουθεί να λέγεται επικοινωνία ο μονόλογος της εξουσίας.
Πες μου τα μυστικά σου / 2
Πώς επικοινωνεί άραγε μια σύγχρονη επιχείρηση με τους πραγματικούς πελάτες της;
Χρησιμοποιώντας εικονικούς πελάτες, τους οποίους έχει προγραμματίσει ο υπολογιστής.
Η βρετανική αλυσίδα πολυκαταστημάτων Sainsbury εφάρμοσε ένα μαθηματικό μοντέλο για την τέλεια προσομοίωση των κινήσεων και των αισθημάτων των αγοραστών της. Η οθόνη, που αναπαράγει την εικονική πελατεία να περπατάει στους διαδρόμους ανάμεσα στις προθήκες, δίνει τη δυνατότητα στους ειδικούς να μάθουν τι προτιμούν οι πελάτες και τι αποφεύγουν, ανάλογα με τις οικογενειακές υποχρεώσεις και τις προσωπικές ανάγκες τους, την κοινωνική θέση και τις προσδοκίες τους. Με αυτή την προσομοίωση της καταναλωτικής συμπεριφοράς μπορεί επίσης να αξιολογηθεί η επίδραση της διαφήμισης και των προσφορών, η επίδραση των ωραρίων στη ροή προσέλευσης του κοινού καθώς και η σημασία της θέσης των εμπορευμάτων.
Μ’ αυτό τον τρόπο τα πολυκαταστήματα Sainsbury μελετούν τη συμπεριφορά της αγοράς και σχεδιάζουν τη στρατηγική των πωλήσεων τους ώστε, με εικονικά μέσα, να πολλαπλασιάσουν τα πραγματικά τους κέρδη.
Γύρω από τη γη περιστρέφεται ένας δακτύλιος δορυφόρων γεμάτος εκατομμύρια κι εκατομμύρια λέξεις και εικόνες, που από τη γη έρχονται και στη γη επιστρέφουν. Θαυμαστά σύνεργα, σε μέγεθος νυχιού, λαμβάνουν τα μηνύματα, τα επεξεργάζονται και τα αναμεταδίδουν με την ταχύτητα του φωτός. Πριν από μισό αιώνα για να το κάνουν αυτό θα χρειάζονταν μηχανήματα τριάντα τόνων.
Τα θαύματα της επιστήμης της τεχνολογίας στα χρόνια της τεχνολογίας: τα πιο τυχερά μέλη της κοινωνίας των μέσων μπορούν να απολαύσουν τις διακοπές τους στην παραλία μιλώντας στο κινητό τους τηλέφωνο, λαμβάνοντας τα email τους, ελέγχοντας το μπίπερ τους, διαβάζοντας φαξ, απαντώντας στα μηνύματα του αυτόματου τηλεφωνητή τους σε έναν άλλον αυτόματο τηλεφωνητή, κάνοντας αγορές από τον υπολογιστή και διασκεδάζοντας στον ελεύθερο χρόνο τους με τα βιντεοπαιχνίδια και τη φορητή τηλεόραση.
Το τεράστιο άλμα της τεχνολογίας της επικοινωνίας δημιουργεί ίλιγγο και όλη η ιστορία μοιάζει με μαγικό παραμύθι: τα μεσάνυχτα ένας υπολογιστής δίνει ένα φιλί στο μέτωπο του Μπιλ Γκέιτς κι αυτός την επομένη το πρωί ξυπνάει ο πλουσιότερος άνθρωπος στον κόσμο. Ήδη κυκλοφορεί στην αγορά ο πρώτος υπολογιστής με ενσωματωμένο μικρόφωνο, ώστε να μπορούμε να συνομιλούμε μαζί του με αληθινή φωνή. Στον κυβερνοχώρο Ουράνια Πολιτεία ο υπολογιστής παντρεύεται το τηλέφωνο και την τηλεόραση και η ανθρωπότητα καλείται να παραστεί στα βαφτίσια των εκπληκτικών παιδιών τους.
Η νεογέννητη κυβερνο-επικοινωνία καταφεύγει στην εικονική πραγματικότητα ενώ οι πόλεις τείνουν να μετατραπούν σε πελώριες έρημους γεμάτες κόσμο, όπου ο καθένας κοιτάει την πάρτη του και κλείνεται στο καβούκι του. Πριν σαράντα χρόνια, σύμφωνα με τα στοιχεία δημοσκοπήσεων, οι έξι στους δέκα Αμερικανούς εμπιστεύονταν τους περισσότερους ανθρώπους. Τώρα η εμπιστοσύνη έχει χαθεί: μόνο οι τέσσερις στους δέκα εμπιστεύονται το διπλανό τους.
Αυτό το μοντέλο ανάπτυξης αναπτύσσει την απομόνωση. Όσο περισσότερο καταδικάζονται οι σχέσεις μεταξύ των ανθρώπων, που μπορεί να σε μολύνουν με Αids, να σου πάρουν τη δουλειά ή να σου αδειάσουν το σπίτι, τόσο περισσότερο καθαγιάζονται οι σχέσεις με τις μηχανές. Η βιομηχανία της επικοινωνίας, η πιο δυναμική βιομηχανία της παγκόσμιας οικονομίας, πουλάει τα μαγικά ραβδιά που ανοίγουν το πέρασμα στη Νέα Εποχή της ιστορίας της ανθρωπότητας. Εντούτοις αυτός ο υπερεπικοινωνιακός κόσμος μοιάζει υπερβολικά με ένα βασίλειο μοναχικών και μουγκών ανθρώπων.
Τα κυρίαρχα μέσα επικοινωνίας συγκεντρώνονται σήμερα σε ολοένα λιγότερα χέρια και ο ρόλος τους είναι, κατά κανόνα, να υπηρετούν ένα σύστημα που περιορίζει τις ανθρώπινες σχέσεις στην αμοιβαία εκμετάλλευση και τον αμοιβαίο φόβο. Τα τελευταία χρόνια ο γαλαξίας του Ιneternet έχει ανοίξει απρόβλεπτες και αξιόλογες δυνατότητες στην εναλλακτική έκφραση. Μέσω του Ιnternet εκπέμπονται πολυάριθμα μηνύματα από φωνές που δεν απηχούν τις απόψεις της εξουσίας.
Ωστόσο, αφενός η πρόσβαση σε αυτές τις καινούργιες λεωφόρους της πληροφορίας είναι ακόμα προνόμιο των ανεπτυγμένων χωρών, όπου κατοικεί το ενενήντα πέντε τοις εκατό των χρηστών, και αφετέρου η εμπορική διαφήμιση προσπαθεί να μετατρέψει το Ιnternet σε Businessnet. Το Ιnternet, ένας νέος χώρος ελεύθερης επικοινωνίας, είναι επίσης ένας νέος χώρος ελεύθερου εμπορίου. Στον εικονικό πλανήτη δε διατρέχει κανείς τον κίνδυνο να συναντήσει τελωνεία, ούτε κυβερνήσεις που παραληρούν για ανεξαρτησία. Στα μέσα του 1997, όταν ήδη η εμπορική διάσταση του δικτύου υπερτερούσε κατά πολύ της επιμορφωτικής του διάστασης, ο πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών πρότεινε σε όλες τις χώρες του κόσμου να μη βάζουν φόρους στα αγαθά και τις υπηρεσίες που θα πωλούνταν μέσω Internet και έκτοτε το θέμα αυτό απασχολεί έντονα τους αντιπροσώπους της Βορείου Αμερικής στους διεθνείς οργανισμούς.
Ο έλεγχος του κυβερνοχώρου εξαρτάται από τις τηλεφωνικές γραμμές και δεν είναι καθόλου τυχαίο που, σε ολόκληρο τον κόσμο, το πρόσφατο κύμα των ιδιωτικοποιήσεων έχει αρπάξει τις τηλεπικοινωνίες από τα δημόσια χέρια και τις έχει παραδώσει στις μεγάλες συγχωνευμένες επιχειρήσεις της επικοινωνίας. Οι επενδύσεις των Αμερικανών στις τηλεπικοινωνίες του εξωτερικού αυξάνονται με πολύ μεγαλύτερο ρυθμό από τις υπόλοιπες επενδύσεις, ενώ γίνονται με ιλιγγιώδεις ρυθμούς συγκεντρώσεις κεφαλαίων: στις Ηνωμένες Πολιτείες, μέχρι τα μέσα του 1998, κυριαρχούσαν στο χώρο των τηλεπικοινωνιών οκτώ εταιρίες-μεγαθήρια και μέσα σε μία και μόνο εβδομάδα περιορίστηκαν σε πέντε.
Η καλωδιακή τηλεόραση, η βιομηχανία του κινηματογράφου, τα μαζικά μέσα ενημέρωσης, οι μεγάλοι εκδοτικοί οίκοι βιβλίων και δίσκων και η ραδιοφωνία μεγάλης εμβέλειας επίσης προχωρούν, με αλματώδη βήματα, προς το μονοπώλιο. Τα mass media παγκοσμίου μετάδοσης έχουν φτάσει την τιμή της ελευθερίας της έκφρασης στα ύψη: ο αριθμός των ανθρώπων που γίνονται δέκτες απόψεων, και το μοναδικό τους δικαίωμα είναι να ακούν, αυξάνεται ολοένα περισσότερο ενώ μειώνονται ολοένα περισσότερο οι εκφραστές απόψεων, αυτοί που έχουν το προνόμιο να μιλούν.
Τα χρόνια μετά το δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο τη μεγαλύτερη απήχηση είχαν τα ανεξάρτητα μέσα πληροφόρησης και έκφρασης γνώμης, καθώς και κάθε δημιουργική καινοτομία που αποκάλυπτε και έθρεφε την πολιτισμική ετερότητα. Γύρω στο 1980 η εξόντωση πολλών μεσαίων και μικρών εταιριών άφησε το μεγαλύτερο μέρος της παγκόσμιας αγοράς στα χέρια πενήντα εταιριών. Έκτοτε η ανεξαρτησία και η διαφορετικότητα σπανίζουν περισσότερο κι από έναν πράσινο σκύλο.
Ο παγκοσμιοποιημένος ήρωας
Ο μυστικός πράκτορας 007 δε δουλεύει πλέον για το βρετανικό Στέμμα. Τώρα ο Τζέιμς Μποντ είναι μια κινητή διαφήμιση στην υπηρεσία πολλών εταιριών και πολλών χωρών. Κάθε σκηνή της ταινίας Το αύριο ποτέ δεν πεθαίνει, που βγήκε το 1997, λειτουργεί σαν διαφημιστικό spot. Ο αλάνθαστος Μποντ συμβουλεύεται το Ωμέγα του, μιλάει από ένα κινητό τηλέφωνο Εricsson, πηδάει από μια ταράτσα και πέφτει πάνω σε ένα φορτηγό με μπίρες Ηeineken, το σκάει με ένα αυτοκίνητο ΒΜW που το νοικιάζει από την Avis, πληρώνει με πιστωτική κάρτα VISA, πίνει σαμπάνια Dom Perignon, γδύνει γυναίκες που τις έχει ντύσει ο Armani και ο Gucci και τις έχει χτενίσει η L’Oreal και παλεύει με έναν αντίπαλο ντυμένο στην τρίχα από τον Κenzo.
Κατά τα λεγόμενα του παραγωγού Τζέρι Αιζενμπεργκ, η εξολόθρευση της ανεξάρτητης δημιουργίας στην τηλεόραση της Βορείου Αμερικής υπήρξε τα τελευταία είκοσι χρόνια σαρωτική: οι ανεξάρτητες εταιρίες, που κάλυπταν το τριάντα με πενήντα τοις εκατό των όσων πρόβαλε η μικρή οθόνη, τώρα μόλις και μετά βίας αγγίζουν το δέκα τοις εκατό. Εξίσου αποκαλυπτικά είναι και τα νούμερα της παγκόσμιας διαφήμισης: σήμερα, τα μισά από τα χρήματα που δαπανώνται παγκοσμίως στη διαφήμιση καταλήγουν στην κοιλιά δέκα μόλις μεγάλων συγχωνευμένων εταιριών, οι οποίες μονοπωλούν την παραγωγή και τη διανομή όλων όσων έχουν σχέση με την εικόνα, το λόγο και τη μουσική.
Τα τελευταία πέντε χρόνια οι μεγαλύτερες βορειοαμερικανικές εταιρίες επικοινωνίας έχουν διπλασιάσει τη διεθνή αγορά τους: η General Electric, Disney/ABC, Time Warner/CNN, Viacom, Τele-Communications Inc. (TCI) όπως και η άρτι αφιχθείσα Μicrosoft, η εταιρία του Μπιλ Γκέιτς που βασιλεύει στην αγορά του software και έχει εισχωρήσει με μεγάλη επιτυχία στην καλωδιακή τηλεόραση και τις τηλεοπτικέςς παραγωγές. Αυτοί οι γίγαντες ασκούν ολιγαρχική εξουσία την οποία μοιράζονται, σε πλανητικό επίπεδο, με την αυτοκρατορία Μέρντοχ, την ιαπωνική εταιρία Sony, τη γερμανική Βertelsmann και ελάχιστες ακόμη. Ανάμεσα τους έχουν πλέξει έναν παγκόσμιο ιστό.
Τα συμφέροντα τους συνυφαίνονται• πολλά νήματα δένονται το ένα με το άλλο. Παρότι τα μαμούθ της επικοινωνίας παριστάνουν ότι ανταγωνίζονται, φτάνοντας μερικές φορές μάλιστα μέχρι και να χτυπούν και να προσβάλλουν ο ένας τον άλλον προς τέρψη του κοινού, την ώρα της αλήθειας το θέαμα τελειώνει και, ήσυχα ήσυχα, μοιράζονται μεταξύ τους τον πλανήτη.
Υποδειγματική ζωή / 4
Τόσο οι θαυμαστές όσο και οι εχθροί του συμφωνούν: το κυριότερο χάρισμα του είναι η παντελής απουσία τύψεων. Του αναγνωρίζουν επίσης τη δύναμη εξολόθρευσης του αντιπάλου που, στα τέλη του αιώνα μας, είναι απαραίτητη αν θέλεις να επικρατήσεις παγκοσμίως. Διαλύοντας τα συνδικάτα και καταβροχθίζοντας τους ανταγωνιστές του, ο Ρούπερτ Μέρντοχ φτιάχτηκε από το τίποτα και σήμερα είναι ένας από τους παγκόσμιους πρωταθλητές της επικοινωνίας. Η αδιάκοπη πορεία του άρχισε όταν κληρονόμησε μια εφημερίδα στη μακρινή Αυστραλία. Τώρα είναι το αφεντικό εκατόν τριάντα εφημερίδων, σε διάφορες χώρες, συμπεριλαμβανομένης και της αξιοσέβαστης εφημερίδας Times του Λονδίνου και πολλών αγγλικών tabloids, που έζησαν μέρες δόξας όταν ενημέρωναν τον κόσμο με ποιον κοιμόταν κάθε βράδυ η πριγκίπισσα Νταϊάνα. Αυτός ο άνθρωπος, που διαπλάθει αντιλήψεις και καθοδηγεί ψυχές, έκανε τη μεγαλύτερη επένδυση στον κόσμο στην τεχνολογία της δορυφορικής επικοινωνίας και έχει στην κατοχή του ένα από τα μεγαλύτερα τηλεοπτικά δίκτυα του πλανήτη. Επιπλέον είναι το αφεντικό των κινηματογραφικών στούντιο της cine Fox και των εκδόσεων Harper Collins, όπου δημοσιεύονται ορισμένα από τα μεγαλειώδη έργα της παγκόσμιας λογοτεχνίας, όπως εκείνα που γράφουν οι φίλοι του Μάργκαρετ Θάτσερ και Νιουτ Τζίνγκριτζ.
Χάρη στην ανάπτυξη της κυβερνητικής ο Μπιλ Γκέιτς μάζεψε γρήγορα μια περιουσία που αντιστοιχεί στον ετήσιο προϋπολογισμό του κράτους της Αργεντινής. Στα μέσα του 1998 η κυβέρνηση των Ηνωμένων Πολιτειών ξεκίνησε μια αγωγή κατά της Μicrosoft με την κατηγορία ότι επέβαλλε τα προϊόντα της με μονοπωλιακές μεθόδους, που είχαν συνθλίψει τους ανταγωνιστές της. Αρκετά χρόνια πριν η ομοσπονδιακή κυβέρνηση είχε κάνει μια παρόμοια αγωγή κατά της ΙΒΜ: μετά από δεκατρία χρόνια ταλαιπωρίας η υπόθεση πάγωσε. Η δύναμη της δικαιοσύνης αποδεικνύεται πολύ μικρή μπροστά στη δύναμη της οικονομίας• καπιταλιστική οικονομία σημαίνει αναπόφευκτα συγκέντρωση των εξουσιών, όπως χειμώνας σημαίνει κρύο. Οι anti-trust νόμοι, οι οποίοι στο παρελθόν απειλούσαν τους βασιλιάδες του πετρελαίου ή του χάλυβα, δε φαίνεται να μπορούν να βάλουν σε κίνδυνο την πλανητική πλεκτάνη που κάνει εφικτή την πιο επικίνδυνη τυραννία: την τυραννία που δρα κατευθείαν στην καρδιά και τη συνείδηση ολόκληρης της ανθρωπότητας.
Ελεύθερη Λαική Αντιστασιακή Συσπείρωση 
Leave a Reply