Η απαγόρευση των συσσιτίων και η νομιμότητα*

Του Θεόφιλου Τραμπουλη

Ήταν ενδιαφέρον το εορταστικό αυτό πενθήμερο που ξεκίνησε τη Μεγάλη Πέμπτη με την απαγόρευση του μισαλλόδοξου συσσιτίου της Χρυσής Αυγής και κατέληξε την Τρίτη του Πάσχα με τις κυψελιώτικες αναδιηγήσεις της Κικής Δημουλά. Όσον αφορά αυτήν την τελευταία μάλιστα, η απομαγνητοφώνηση της ομιλίας της στην εκδήλωση των Atenistas, όπως την παρέθεσαν τα Νέα (http://www.tanea.gr/news/greece/article/5016105/ti-akribws-eipe-h-kikh-dhmoyla-gia-thn-kypselh-kai-toys-metanastes/), για να αποκαταστήσουν υποτίθεται την αλήθεια, την εκθέτει ακόμη περισσότερο από το αρχικό άρθρο της Άννας Δαμιανίδη (http://www.efsyn.gr/?p=47572%20%CE%A0%CE%B7%CE%B3%CE%AE:%20www.lifo.gr) που έσπειρε τον δημουλαίο πυρετό στα socialmedia. Γιατί, η ομιλία της Δημουλά δεν ήταν ιδιαίτερα ξενοφοβική, όπως άφηνε να εννοηθεί η Δαμιανίδη, ήταν κάτι ακόμη χειρότερο· η ποιήτρια, την οποία έχει αναγορεύσει σε δαφνοστεφή ένας γραμματολογικός κανόνας μετά βίας πιο σύνθετος από ένα σχολικό αξιακό σύστημα, αναπαρήγαγε ακριβώς τις κοινοτοπίες της έκθεσης ιδεών: νοσταλγία για την Αθήνα με τις αυλές που χάθηκαν και θλίψη για τη μοναξιά της μεγαλούπολης (διανθίζοντας βέβαια το λόγο της με εκείνη την προσωπική εμπειρία που κάνει πάντα τον κοινό τόπο δυνατόν να ειπωθεί). Η Δημουλά εξέφρασε το φόβο για τον ξένο ως παραλλαγή της παλιάς καχυποψίας για τον άλλον μέσα στον αστικό ιστό. Εκείνον που μας έλεγε κάποτε πως «ποτέ οι στέγες των ανθρώπων δεν ήταν τόσο κοντά και οι καρδιές τόσο μακριά». Αυτό λοιπόν που σε πρώτη ανάγνωση έδωσε την εντύπωση του φασιστικού λόγου ήταν στην πραγματικότητα μέρος της ευρύτερης, κυρίαρχης ρητορικής, στην οποία έχει βασιστεί και ο ανεπαίσθητος, γενικευμένος, δηλητηριώδης ρατσισμός. Εκείνος που κορυφώνεται πια με τη Χρυσή Αυγή.

Φάνηκε, λοιπόν, αναδρομικά πόσο κρίσιμος ήταν ο τρόπος με τον οποίον αποφάσισε να χειριστεί την υπόθεση του συσσιτίου της Μεγάλης Πέμπτης ο Γιώργος Καμίνης. Σε μια ιδιότυπη αναγγελία έναρξης της προεκλογικής περιόδου, η Χρυσή Αυγή περιχαράκωσε με τους γνωστούς θεατρινισμούς της το πεδίο στο οποίο θα κινηθεί και όρισε, έστω και χωρίς να το έχει προγραμματίσει, την Πλατεία Συντάγματος ως ένα συμβολικό έδαφος το οποίο δεν έχει κατακτήσει ακόμη. Προσπάθησε να ορίσει την προεκλογική αντιπαράθεση και τον προεκλογικό αγώνα με κυριολεκτικά πολεμικούς όρους. Αν μάλιστα δεν ήταν τόσο αδέξιος ο βουλευτής Γερμενής, ώστε να αστοχήσει η γροθιά του, θα είχε πείσει, ακόμη και τον πιο διστακτικό οπαδό του πως ο πόλεμος έχει πια κυριολεκτικά ξεκινήσει. Στον αντίποδα, η απαγόρευση του Καμίνη συγκράτησε τον χώρο της πολιτικής εναντίωσης εντός του συντεταγμένου πλαισίου και έχει οπωσδήποτε σημασία το γεγονός πως ο Φαήλος Κρανιδιώτης, σύμβουλος του πρωθυπουργού, εξαπέλυσε εναντίον του από τα κοινωνικά δίκτυα μια επίθεση απόλυτα ταιριαστή με το ήθος και την παιδεία του, ενώ πέντε μέρες αργότερα ο ίδιος Κρανιδιώτης υπερασπίστηκε με σθένος την Κική Δημουλά. Σε μια Χρυσή Αυγή η οποία διαθέτει τη σιωπηρή και ασύνειδη συνενοχή του ιδεολογικού κοινού τόπου, ο Καμίνης ως Δήμαρχος Αθηναίων αντέταξε ίσως για πρώτη φορά ένα τόσο ισχυρό θεσμικό ανάχωμα.

Από την άλλη ωστόσο, επειδή ακριβώς η θέση του Καμίνη ήταν εξόχως πολιτική, οφείλει κανείς να αναδείξει τις πολιτικές της συντεταγμένες.

Να επισημάνει καταρχάς πως η δήλωσή του Δημάρχου στον Σκάι πως η ματαίωση του συσσιτίου αποτελεί «νίκη της δημοκρατικής συντεταγμένης κοινωνίας» και «με απόφαση του δήμου η πλατεία Συντάγματος δεν θα χρησιμοποιείται για διανομή αγαθών από οποιονδήποτε προς οποιονδήποτε» (http://news.in.gr/greece/article/?aid=1231246822) είναι δομικά αντιφατική. Όχι γιατί εξισώνει, όπως θα πίστευε κανείς σε μια πρόχειρη ανάγνωση, τα μισάνθρωπα, πολεμοχαρή συσσίτια της Χρυσής Αυγής με άλλες, απόλυτα κρίσιμες, προσπάθειες αλληλεγγύης, αλλά γιατί στην πραγματικότητα η απόφασή του οφείλεται στο ακριβώς αντίθετο: η ματαίωση του συσσιτίου είναι νίκη της δημοκρατικής συντεταγμένης κοινωνίας, επειδή ακριβώς η Χρυσή Αυγή δεν είναι ο οποιοσδήποτε. Είναι μια συμμορία με κοινοβουλευτική εκπροσώπηση απέναντι στην οποία συντάσσεται ολόκληρη η δημοκρατική κοινωνία, παρόλες τις επιμέρους πολιτικές τοποθετήσεις των κομμάτων που την συνθέτουν. Αν ήταν ο οποιοσδήποτε, ένα άλλο κόμμα, ένας οργανισμός, ένας ιδιώτης, δεν θα ήταν νίκη της δημοκρατικής συντεταγμένης κοινωνίας· θα ήταν τήρηση του νόμου, θα ήταν ανελαστική τυπολατρία, θα ήταν καταστολή της ελευθερίας του λόγου στην Ελλάδα του Μνημονίου, θα ήταν να μπει μια τάξη επιτέλους στην Ελλάδα της ανομίας, ό,τι τέλος πάντων θα μπορούσε να πει ο καθένας, ανάλογα με την πολιτική του τοποθέτηση και τις ιδεοληψίες του, αλλά νίκη της δημοκρατικής συντεταγμένης κοινωνίας δεν θα ήταν.

Να υπενθυμίσει κατά δεύτερο λόγο πως η Χρυσή Αυγή έχει στο παρελθόν πραγματοποιήσει συσσίτια μόνον για Έλληνες στο Σύνταγμα (http://www.naftemporiki.gr/story/371480). Τότε, ο Δήμος, αν και είχε αρνηθεί να δώσει άδεια, δεν είχε επιδείξει ανάλογη ετοιμότητα και προθυμία για συντεταγμένη αντιπαράθεση με την ναζιστική ακροδεξιά. Πολλοί μπορεί να είναι οι λόγοι για αυτή την ευπρόσδεκτη, καίτοι όψιμη, ενεργοποίηση των δημοκρατικών αντανακλαστικών του. Σίγουρα, πριν από ενάμιση χρόνο, δύο μόλις μήνες μετά τις εκλογές που την είχαν βάλει στη Βουλή, η Χρυσή Αυγή δεν είχε δείξει σε τόση έκταση και με τόση επιμονή το αποτρόπαιό της πρόσωπο. Θα μπορούσε κάποιος εύπιστος ή αισιόδοξος παρατηρητής να ελπίζει πως η κοινοβουλευτική της εκπροσώπηση θα είχε αμβλύνει τις θέσεις της, θα την μετέτρεπε σταδιακά σε ένα κόμμα που αποδέχεται τα όρια του δημοκρατικού πολιτεύματος. Σήμερα, ακόμη κι αυτός θα πρέπει να βλέπει πως το «συσσίτιο μόνον για Έλληνες» είναι μια παγίδα που προσπαθεί να εκμεταλλευτεί την απόγνωση και την απογύμνωση του πολιτικού σώματος, μια ρητορική εκτροπή που επιδιώκει την πολιτειακή εκτροπή. Σίγουρα, επίσης, έχει σημασία πως επίκεινται οι δημοτικές εκλογές. Τρία χρόνια νωρίτερα, η εκλογή του Καμίνη, όπως και του Γιάννη Μπουτάρη, στο Δημαρχιακό αξίωμα είχε αποτελέσει μια από τις τελευταίες αναλαμπές πολιτικής αισιοδοξίας πριν τον πολιτικό και κοινωνικό ζόφο που τότε μόλις ξεκινούσε. Είχε συναντήσει αν όχι την αποδοχή, την ανοχή τουλάχιστον του μεγαλύτερου μέρους του πολιτικού σώματος. Στο διάστημα που μεσολάβησε, σε αντίθεση με τον Μπουτάρη, ο Καμίνης δεν κατόρθωσε να αναδειχθεί σε στιβαρό κοινωνικό σύμβολο. Η αντιπαράθεσή του με τη Χρυσή Αυγή είναι ένας τρόπος για να επικαλεστεί το πολιτικό απόθεμα με το οποίο εξελέγη την πρώτη φορά.

Ένας τρίτος όμως παράγοντας έπαιξε κατά τη γνώμη μου τον καθοριστικότερο ρόλο και οπωσδήποτε εντάσσει την απαγόρευση του συσσιτίου της Χρυσής Αυγής σε μια σαφή διαλεκτική. Λίγες ημέρες μόνον πριν, το Ανταλλακτικό Παζάρι Βιβλίων, μια μικρή, ανεξάρτητη προσπάθεια που την διαχειρίζονται δυο τρεις άνθρωποι, όχι πάντα με ιδιαίτερη επιτυχία κι όχι με μεγάλη εμβέλεια, αντιπαρατέθηκε ιδιαίτερα έντονα με τον Δήμαρχο στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Αντικείμενο της αντιπαράθεσης ήταν η απαγόρευση λειτουργίας του παζαριού στο χώρο της Πλατείας Συντάγματος και η επιμονή του Δημάρχου σε κάποια θεσμική τυπικότητα. Στην περιχαράκωση του δημόσιου χώρου. Γρήγορα στη συζήτηση μπήκαν πολλοί ακόμη, εγκαλώντας τον Καμίνη για πολιτική μεροληψία και πάνω στη συζήτηση ο Δήμαρχος, υπερασπιζόμενος τη θεσμική του ακεραιότητα, δήλωσε για πρώτη φορά πως δεν θα επιτρέψει το ήδη προγραμματισμένο συσσίτιο της Χρυσής Αυγής. Δεν μπορούμε να γνωρίζουμε αν θα απαγόρευε το συσσίτιο έτσι κι αλλιώς. Δεν έχει καν σημασία αν ήταν κι από τη δική του πλευρά μια προεκλογική απόφαση. Στον πολιτικό χώρο, η απαγόρευση του συσσιτίου της Χρυσής Αυγής βρίσκεται σε άμεση, διαλεκτική σχέση με την απαγόρευση του Ανταλλακτικού Παζαριού Βιβλίων. Η δημοκρατική συντεταγμένη κοινωνία την οποία υπερασπίστηκε η απόφαση του Καμίνη για να απαγορεύσει το συσσίτιο της Χρυσής Αυγής συντάχθηκε επειδή ένα μικρό αγκάθι ανομίας, μια ελάχιστη πρωτοβουλία κινητοποίησε τον δημοκρατικό μηχανισμό.

Το Ανταλλακτικό Παζάρι Βιβλίων έδειξε πως η ανομία δεν είναι χωρίς πολιτικό περιεχόμενο. Η δημοκρατική συντεταγμένη κοινωνία η οποία νίκησε με την απαγόρευση του συσσιτίου της Χρυσής Αυγής περιλαμβάνει στη συγκρότησή της τις παράτυπες, εξωθεσμικές, ανομικές λειτουργίες του Παζαριού, του Θεάτρου Εμπρός, της Δημοτικής Αγοράς της Κυψέλης. Της παλιάς γειτονιάς της Κικής Δημουλά. Της Κυψέλης, όπου την ώρα των συσσιτίων της Χρυσής Αυγής, την Μεγάλη Τετάρτη και την Μεγάλη Πέμπτη, οι μετανάστες κρατούμενοι του αστυνομικού τμήματος της περιοχής, αποφάσισαν να απέχουν από το δικό τους συσσίτιο, γιατί μειώθηκε σε ένα από δύο ο αριθμός γευμάτων τα οποία δικαιούνται μέσα στην ημέρα. Για εκείνους η τροφή (και όχι πια το φαγητό) ήταν τοπίο διαπραγμάτευσης του συμβολικού.

* Το κείμενο αυτό είχε γραφτεί για την ηλεκτρονική εκδοχή του unfollow το Μάιο του 2013, μετά την απαγόρευση του συσσιτίου της Χρυσής Αυγής από τον τότε δήμαρχο Γιώργο Καμίνη. Καθώς τόσο η φιλολογία για τη Δημουλά όσο και η συζήτηση για την πολιτική στάση του δημάρχου είχαν προκαλέσει οξύ και μάλλον λευκό θόρυβο, είχα αποφασίσει να μην το δημοσιεύσω. Προεκλογικά τώρα μου φαίνεται επίκαιρο. Κυρίως γιατί, ενώ αναγνωρίζει πως πράγματι ο Καμίνης είχε απαγορεύσει το συσσίτιο, ισχυρίζεται κάτι που δεν λέγεται συχνά: πως η απαγόρευση αυτή δεν ήταν χωρίς πολιτικές προϋποθέσεις και ο δήμαρχος είχε σχεδόν αναγκαστεί να την κάνει.

Πηγή : τεχνηέντως