Στην Ευρώπη έχει δημιουργηθεί μια άτυπη γερμανική αυτοκρατορία, που προώθησε και διευθύνει η Μέρκελ. Ο διάσημος Γερμανός κοινωνιολόγος Ούρλιχ Μπεκ μιλά στο Στέλιο Κούλογλου για την Γερμανίδα Καγκελάριο ή  την «Μερκιαβέλι», όπως την ονομάζει στο βιβλίο του, που ασκεί την εξουσία της χωρίς ηθικούς φραγμούς.

Γιατί αυτοκρατορία;

Η Γερμανία αυτή τη στιγμή παίζει έναν καθοριστικό ρόλο στην Ευρώπη. Δεν έγινε μετά από στρατιωτική επέμβαση ούτε υπήρχε τέτοιο στρατηγικό σχέδιο. Αντίθετα προέκυψε τρόπον τινά μια «accidential empire» (σ.σ. μια αυτοκρατορία που προέκυψε συμπτωματικά) και η οποία αξιοποίησε την κρίση  προς όφελός της. Η κρίση ξεκίνησε από τις τράπεζες που μετέφεραν το βάρος στα κράτη κι αυτά με τη σειρά τους το φόρτωσαν στους πιο αδύναμους κοινωνικά. Οι ευρωπαϊκοί θεσμοί δεν μπορεί κανείς  να πει ότι απέτυχαν, άλλα δεν είχαν τα κατάλληλα εργαλεία για να δώσουν μια απάντηση. Έτσι όλη η εξουσία μεταφέρθηκε από τους ευρωπαϊκούς θεσμούς στην πιο ισχυρή οικονομική δύναμη. Αυτή ήταν η Γερμανία.

Και Μερκιαβέλι;

Θα πρέπει να ανακαλέσουμε στην μνήμη μας την εποχή κατά την οποία ο Μακιαβέλι έγραψε το  βιβλίο του «Ο ηγεμόνας». Πρόκειται για ένα από τα πιο ιδιοφυή έργα πολιτικής θεωρίας. Έκανε τη διάκριση μεταξύ της άσκησης εξουσίας και της ηθικής. Είναι μια διάκριση που ακόμη και σήμερα μας δυσκολεύει. Σε μια κατάσταση κρίσης κατά τον 16ο αιώνα έβαλε τον πρίγκιπά του να οικοδομήσει ένα σύστημα εξουσίας με μονιμότητα και νομιμοποίηση. Χρησιμοποίησε δε όλα τα δυνατά μέσα. Η κατάσταση στην Ευρώπη του σήμερα είναι διαφορετική καθώς δεν υπάρχει πρίγκιπας. Η Ευρώπη χαρακτηρίζεται από την ανομοιότητα των αρμόδιων αρχών και ένα περίπλοκο μοντέλο εξουσίας και αντιεξουσίας. Το σύστημα αυτό αδρανοποιήθηκε. Παρέλυσε λόγο κρίσης. Αυτή την πολύ περίπλοκη κατάσταση αξιοποίησε η Μέρκελ.

Ο Μακιαβέλι χρησιμοποιεί την κρίση για να διευρύνει την δύναμή του. Κάνει το ίδιο η Μέρκελ;  

Η Μέρκελ είναι μια πολιτικός που συνεχώς διστάζει. Δε λέει ένα καθαρό «ναι» ή ένα καθαρό «όχι». Αντίθετα λέει ένα καθαρό «ναι και όχι». Η κατάσταση μένει ασαφής και με δεδομένη την ανάγκη χρημάτων που έχουν άλλες ευρωπαϊκές χώρες ο δισταγμός αυτός γίνεται στρατηγική ισχύος. Γίνεται σαφές στα άλλα κράτη ότι εξαρτώνται από τη σύμφωνη γνώμη της. Όλα αυτά έχουν εισάγει ένα καινούργιο μοντέλο άσκησης εξουσίας που ακυρώνει την αντίληψη ότι όλες οι δημοκρατίες είναι ίσες και ότι όλοι οι λαοί μπορούν να εφαρμόζουν στην πράξη τη δημοκρατία τους. Έχει δημιουργηθεί μια άτυπη αυτοκρατορία στην οποία με δεδομένη την πολιτική δισταγμού της Μέρκελ, ο Μακιαβέλι δίνει τον τόνο.

Πιστεύετε ότι υπάρχει μια τάση γερμανοποίησης της Ευρώπης; Σας θυμίζω την φράση του γραμματέα της Κοινοβουλευτικής Ομάδας των Χριστιανοδημοκρατών : «Τώρα στην Ευρώπη όλοι μιλούν γερμανικά»…

Η Μέρκελ δεν έχει εκλεγεί στην Ευρώπη, άτυπα απέκτησε αυτήν την εξουσία. Προσπάθησε να συνδέσει την εκλογική επιτυχία στη Γερμανία με την ευρωπαϊκή της πολιτική. Αυτό είναι κατά κάποιον τρόπο ένας νεωτερισμός στην Γερμανία, διότι μετά τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο, όπως έγραψε και ο Τόμας Μαν, υπήρχε η δεσμευτική αντίληψη για τη μεταπολεμική Γερμανία να μην επιδιώξουμε ποτέ ξανά μια γερμανική Ευρώπη αλλά αντίθετα μια ευρωπαϊκή Γερμανία. Από αυτόν τον ξεκάθαρο στόχο η Μέρκελ απομακρύνθηκε και άφησε να δημιουργηθεί – μάλλον όχι σκόπιμα, όπως πιστεύω – ένα είδος γερμανικής Ευρώπης που καθορίζεται από τις προτεραιότητες της γερμανικής εσωτερικής πολιτικής.

Ξαφνικά  ηχεί ευχάριστα ότι όλη η Ευρώπη θα αρχίσει να μιλάει γερμανικά. Την ίδια ώρα λείπει από το δημόσιο διάλογο ο προβληματισμός για το μεταναστευτικό ρεύμα ανέργων, πτυχιούχων νέων από την Ισπανία, την Πορτογαλία και την Ελλάδα που έρχονται στη Γερμανία για να σταδιοδρομήσουν. Αυτό δεν είναι κατά βάση αρνητικό αλλά το ζήτημα είναι ότι οι ελίτ της νέας γενιάς δεν βλέπουν κανένα μέλλον στις χώρες τους. Αυτό είναι μια πολύ προβληματική κατάσταση. Μπαίνει όμως στο περιθώριο γιατί η πολιτική λιτότητας έχει καθιερωθεί σαν κάτι το νόμιμο στο δημόσιο διάλογο.

Η προτεσταντική αντίληψη επηρεάζει προς αυτή την κατεύθυνση; Και επιπλέον επηρεάζεται από το θρησκευτικό στοιχείο η συμπεριφορά της Άγκελας Μέρκελ;

Η Γερμανική κυβέρνηση έχει ισχυρά ευαγγελικά και προτεσταντικά χαρακτηριστικά. Στον επικαιροποιημένο Max Weber για την προτεσταντική ηθική και το πνεύμα του καπιταλισμού αφετηρία αποτελεί το ότι τα κράτη της βόρειας Ευρώπης έχουν μια διαφορετική αντίληψη για την οικονομία. Αντίθετα οι καθολικές και ορθόδοξες χώρες του νότου επιβραβεύουν ένα σπάταλο τρόπο ζωής. Αυτό είναι ένα υπόβαθρο χωρίς το οποίο δεν μπορεί να γίνει κατανοητή η συζήτηση που λαμβάνει χώρα στη Γερμανία αλλά ούτε και η ακαμψία στην αλλαγή πολιτικής παρά τις παράπλευρες απώλειες που παρατηρούνται στις χώρες που μαστίζονται από την κρίση.

Αυτό δεν ισχύει μόνον για την Μέρκελ αλλά και τον πρόεδρο μας. Και οι δυο προέρχονται από μια ευαγγελική θρησκευτική κοινότητα αλλά έχουν και σαν βίωμα την εμπειρία της Λαϊκής Δημοκρατίας της Γερμανίας.

Πόσο την έχει επηρεάσει η ζωή της στη Λαϊκή Δημοκρατία της Γερμανίας;

Είχα μια αντίστοιχη συζήτηση με αυτήν που κάνω με εσάς και με τον Πρόεδρο. Αυτό που μου έκανε εντύπωση ήταν ότι και οι δυο (σ.σ. και η Μέρκελ) έχουν επηρεαστεί έντονα από την πτώση του σοσιαλιστικού και κομμουνιστικού συστήματος και επιπλέον δεν έχουν την ίδια αίσθηση με τους δυτικούς για το τι σημαίνει η Ευρώπη για τη Γερμανία.  Από την άλλη πλευρά όμως πιστεύω ότι  η Μέρκελ μαθαίνει όλο και περισσότερο για τη σημασία του ευρώ για τη Γερμανία. Και κατά τη δική μου εκτίμηση θα κάνει τα πάντα για να στηρίξει το ευρώ. Δεν θέλει το ευρώ να καταρρεύσει σε δική της θητεία ή η ιδέα της Ευρωπαϊκής Ένωσης να καταρρεύσει σε δική της θητεία. Το κατά πόσον αυτό θα το στηρίξει με τις σωστές επιλογές είναι ένα άλλο ζήτημα.

Ήταν υποστηρίκτρια του κομμουνισμού;

Δεν ξέρω λεπτομέρειες αλλά με εκπλήσσει το γεγονός ότι δεν δίνει πληροφορίες για εκείνη την περίοδο. Αποφεύγει να μιλήσει για τότε. Παρουσιάζει ένα κενό μνήμης σα να μην είναι ούτε και στην ίδια καθαρό τι ακριβώς έκανε εκείνη την περίοδο. Είναι φανερό ότι δεν ανήκε στο στενό κύκλο της αντίστασης και του κινήματος διαμαρτυρίας απλά συνέπλεε όπως και πολύ άλλοι.

Την έχετε γνωρίσει προσωπικά. Πως είναι σαν άτομο, πως συμπεριφέρεται;

Είχα την ευκαιρία να πάρω μέρος σε μια σειρά συνεδριάσεων της επιτροπής που αποφασίζει για το μέλλον της πυρηνικής βιομηχανίας. Κλήθηκα από εκείνη να συμμετάσχω. Είναι ένα πολύ ευχάριστο άτομο. Κατά κάποιο τρόπο σεμνή αλλά με πολλή αυτοπεποίθηση. Ενδιαφέρεται για την παραμικρή λεπτομέρεια. Δεν την ενδιαφέρουν όμως σχεδόν καθόλου οι ιδέες.

Λειτουργεί όπως ο Μακιαβέλι, από θέση ισχύος. Μπορεί πολύ γρήγορα να προχωρήσει σε αλλαγές όπως για παράδειγμα την εγκατάλειψη της χρήσης της πυρηνικής ενέργειας. Η Μέρκελ ως φυσικός και υπό την επιρροή της πυρηνικής βιομηχανίας είχε αποφασίσει να δημιουργηθούν καινούργια εργοστάσια. Όταν συνέβη το ατύχημα στη Φουκουσίμα άλλαξε απόφαση από την μια μέρα στην άλλη.  Από τη μια αισθανόταν απογοητευμένη από την πυρηνική βιομηχανία, γιατί την είχαν συμβουλέψει λανθασμένα αλλά από την άλλη αντιλήφθηκε ότι αν συνεχίσει αυτήν την πολιτική θα χάσει τις εκλογές. Πιστεύω ότι αν γινόταν φανερό ότι η πολιτική της λιτότητας γίνεται επικίνδυνη για την Ευρώπη θα μπορούσε να υπάρξει πάλι μια αλλαγή.

Είναι ενδιαφέρον που δρα σαν φυσικός…

Κάνει πολιτική από την οπτική γωνιά ενός φυσικού, πολύ ορθολογικά. Στην τελευταία συνεδρία που είχαμε μετά τις επίσημες συζητήσεις συνήθως κάνεις απολογισμό, κάνεις και κανένα αστείο. Η Μέρκελ όμως καταπιάστηκε και πάλι με τις λεπτομέρειες, δηλαδή πως θα υλοποιηθούν οι αποφάσεις. Οι δικές μου προσπάθειες να χαλαρώσω το κλίμα δεν είχαν καμία τύχη. Αυτό δείχνει το στυλ της πολιτικής της, το ενδιαφέρον της για τη λεπτομέρεια αλλά και το πόσο λίγο ανοιχτή είναι σε νέες ιδέες. Τελικά πιστεύω ότι αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι δρα σαν φυσικός και τελικά σαν Μακιαβέλι. Αντιλαμβάνεται δηλαδή την εξουσία σαν κάτι το υπολογίσιμο κι έτσι την ασκεί.

Οι κοινωνικοί επιστήμονες είμαστε εξοικειωμένοι με το γεγονός ότι δεν είναι αρκετή η καλή πρόθεση και ότι οι παράπλευρες συνέπειες είναι δυνατόν να τη σαμποτάρουν. Η Μέρκελ έχει σπουδάσει φυσικός, την ενδιαφέρουν έντονα οι φυσικές επιστήμες και παρεμπιπτόντως είναι πολύ καλή σε θέματα λεπτομερειών, όμως δυσκολεύεται να αναγνωρίσει τις παράπλευρες απώλειες της πολιτικής της.

Πηγή : tvxs