365 μέρες ιστορίας

Tελειώνοντας το 2013, μια μικρή ανασκόπηση της χρονιάς σε διεθνές επίπεδο αρκεί να μας πείσει ότι ζούμε ιστορικές μέρες. Η φράση «ιστορικές μέρες» από μόνη της, είναι ελαφρώς αντιφατική. Η ιστορία εξ ορισμού αποτελείται απο μια συνέχεια ημερών, συνεχείς εναλλαγές νύχτας και μέρας, η μία μετά την άλλη μέσα στην άπειρη γραμμή του χρόνου, με το μολύβι που την χαράσσει να είναι πάντα στο παρόν. Από την άλλη όμως, το φτωχό μας μυαλό, επειδή δεν μπορεί να αντιληφθεί τα εκατομμύρια των καθημερινοτήτων πίσω μας, έχει θέσει ορόσημα για να προσπαθήσει να κατανοήσει την ιστορία. Ιστορικές χρονιές: το 1789, το 1917 ή το 1821 για εμάς κυρίως. Ή ιστορικές στιγμές: η Αμερικανική Επανάσταση ή ο Ισπανικός εμφύλιος. Στιγμές που θυμόμαστε συνήθως αυτούσιες, χωρίς να μπορούμε να τις συνδέσουμε με τα χρόνια πριν από αυτές, και τις κοινωνικές διεργασίες που συνέβαιναν πρίν καταλήξουμε εκεί. Στιγμές στην ιστορία, άπειρα μικρές σε σύγκριση με την συνέχεια του χρόνου, όπου οι κοινωνικές διεργασίες συμπυκνώνονται σε κάποιο μεγάλο γεγονός: μια μάχη, μια επανάσταση, μια νέα ιδέα που απλώνεται και κυριαρχεί.

Ζούμε ιστορικές μέρες λοιπόν, γιατί ζούμε σε μέρες που ο κόσμος αλλάζει ταχύτατα. Σε μέρες που κάποτε θα τις διηγούμαστε στα εγγόνια μας ή μέρες για τις οποίες θα γράφονται κείμενα για να διαβάσουν τα εγγόνια μας. Μέρες που θα διαστρεβλωθούν, που θα καπηλευτούν, θα αναλυθούν και θα εξαχθούν συμπεράσματα, ακριβώς όπως κάνει η Ιστορία για το παρελθόν. Ο κόσμος αλλάζει πολύ γρήγορα, πιο γρήγορα από όσο μπορούμε να αντιληφθούμε και σίγουρα πολύ πιο γρήγορα από τα αντανακλαστικά μας. Έτσι, είναι δύσκολο έως ακατόρθωτο να αντιληφθούμε σήμερα την σημασία γεγονότων όπως η Τουρκική άνοιξη, η αυτονόμηση της Λατινικής Αμερικής από τα δεσμά του Αμερικάνικου ιμπεριαλισμού ή ο Συριακός εμφύλιος. Είναι ακόμα πιο δύσκολο να αντιληφθούμε το σημάδι που θα αφήσουν στην ιστορία απλές καθημερινές πράξεις, η νέα μας κανονικότητα. Μια νέα συνέλευση γειτονιάς ή ένα αυτόδιαχειριζόμενο πείραμα στην ΒΙΟΜΕ, είναι δυνάμεις που ξεδιπλώνονται μπροστά στα μάτια μας και σπρώχνουν την Ιστορία προς κάποια κατεύθυνση.

Επιστρέφοντας στην αρχική σκέψη, το έτος που πέρασε ήταν μια χρονιά στην οποία γράφτηκε Ιστορία, μια χρονιά που δεν γέννησε απαντήσεις, αλλά ερωτήσεις. Μαθημένοι να μελετάμε και να θαυμάζουμε μεμονωμένα ιστορικά γεγονότα, το 2013 δεν έφερε κάτι εμφανώς νέο. Δεν έγινε καμία επανάσταση στην χώρα μας, ούτε κρεμάλες στήθηκαν για τους πολιτικούς, ούτε μπήκαμε στην βουλή. Μια γρήγορη ματιά, θα δείξει μικρές αλλαγές στο πολιτικό σκηνικό της χώρας, με τους ίδιους να κυβερνούν και τους ίδιους να κυβερνώνται στο 12μηνο που πέρασε. Κοιτάζοντας πίσω, στα βιώματα του 2013 που περνάει, θα δούμε βία, θάνατο, φτώχεια, εξαθλίωση, ντροπή και βαρβαρότητα. Δεν θα δούμε την κίνηση των τεκτονικών πλακών στο υπόβαθρο της κοινωνίας, χιλιοστό το χιλιοστό, μέχρι την σύγκρουσή τους και την διαμόρφωση ενός νέου τοπίου στην χώρα. Αυτά θα τα θυμηθούμε δεκάδες χρόνια από τώρα, καθισμένοι ίσως σε κάποιο τραπέζι, με φαγητό και κρασί, διηγούμενοι ιστορίες, κομμάτι ενός νέου, καλύτερου παρόντος. Ίσως όμως και να μην ξεδιπλωθεί έτσι, η ιστορία δεν είναι νομοτελειακή και οι καλοί δεν κερδίζουν πάντα στο τέλος. Ίσως η πραγματικότητα του σημερινού παρόντος στο μέλλον να αντικατασταθεί από άλλες, ψεύτικες διηγήσεις και από διαστρεβλωμένα γεγονότα που θα δικαιολογούν νέες, χειρότερες καταστάσεις.

Οπότε, ας μην απογοητευόμαστε που μπαίνουμε σε μια νέα χρονιά με τα σκήπτρα να κρατούν οι ίδιοι άνθρωποι. Ας σταματήσουμε όμως να περιμένουμε τον νέο μεσσία ή την μεγάλη εξέγερση που θα μας λυτρώσει από το κακό. Η ιστορία δημιουργείται κάθε μέρα, μέσα και γύρω από τον καθένα. Όλοι είμαστε κομμάτι της και όλοι την δημιουργούμε, ακόμα και με την απραξία μας. Σε έναν χρόνο από τώρα, θα μιλάμε για έναν πολύ διαφορετικό κόσμο. Το μεγάλο ερώτημα δεν είναι αν θα ζήσουμε μια μεγαλειώδη στιγμή ιστορίας: αυτές τις ζούμε κάθε λεπτό που περνάει. Το ερώτημα είναι αν οι επόμενες 365 μέρες θα συμπυκνωθούν σε μια αργή ανάβαση προς τα άστρα, η μια γρήγορη κατάβαση προς την κόλαση. Το σωτήριο έτος 2014 δεν θα είναι σωτήριο: δεν θα μας λυτρώσει. Ίσως όμως, το τέλος του να μας βρεί λίγο πιο ψηλά.

‘‘Οι επαναστατικές αλλαγές δεν έρχονται σε μια κατακλυσμική στιγμή (θα πρέπει να ανησυχούμε για τέτοιες στιγμές), αλλά σαν μια ατέλειωτη διαδοχή εκπλήξεων, μια ελικοειδής πορεία προς μια πιο αξιοπρεπή κοινωνία. Δεν χρειάζεται να εμπλακούμε σε μεγάλες, ηρωικές στιγμές για να συμμετάσχουμε στη διαδικασία της αλλαγής. Οι μικρές πράξεις, όταν πολλαπλασιάζονται από εκατομμύρια ανθρώπους, μπορούν να μετατραπούν στη δύναμη που καμιά εξουσία δεν μπορεί να καταστείλει, στη δύναμη που μπορεί να μεταμορφώσει τον κόσμο……….. Το μέλλον είναι μια άπειρη αλληλουχία παρόντων και με το να ζούμε σήμερα όπως πιστεύουμε ότι πρέπει να ζουν οι άνθρωποι σε πείσμα όλων των άσχημων πραγμάτων που συμβαίνουν γύρω μας, είναι από μόνο του μια υπέροχη νίκη.’’

Howard Zinn