Ταμείο Απαξίωσης Ιδιωτικής Περιουσίας του Δημοσίου

Του Βαγγέλη Τριάντη, από το HotDoc που κυκλοφορεί

«Η ιστορία επαναλαμβάνεται την πρώτη φορά ως τραγωδία και τη δεύτερη φορά ως φάρσα», έλεγε ο Καρλ Μαρξ. Στην περίπτωση του Ταμείου Αξιοποίησης Ιδιωτικής Περιουσίας του Δημοσίου (ΤΑΙΠΕΔ) και των αποκρατικοποιήσεων, η επανάληψη της ιστο­ρίας θυμίζει περισσότερο τραγωδία και λιγότερο φάρσα. Οι ίδιοι σύμβουλοι που εδώ και πολλά χρόνια παρέχουν τις υπηρεσίες τους στο ελληνικό δημόσιο με τα γνωστά αποτελέσματα, καλού­νται σήμερα να μας σώσουν για ακόμη μια φορά.

Merril Lynch International, UBS Limited, Lazard Co Limited, Citigroup, Rotschild & sons, Τράπεζα Πειραιώς, είναι μόνο μερικά ονόματα από τον μακρύ κατάλογο των χρυσοφόρων συμβούλων του ελληνικού δημοσίου. Ένα κατάλογο που, αν τον κοι­τάξει κανείς προσεκτικά, θα διαπιστώσει ότι πίσω από τα βαριά ονόματα κρύβονται υποθέσεις διαφθοράς, σχέσεις με κυβερ­νήσεις διεθνώς, αμερικανικές μυστικές υπηρεσίες, προπαγάνδα, ακόμη και παροχή υπηρεσιών σε διεθνείς ανταγω­νιστές των ελληνικών κρατικών εταιριών. Τις αμοιβές των συμβούλων θα τις ζήλευαν και οι πλέον κερδοφόρες βιο­μηχανικές επιχειρήσεις διεθνώς, την περίοδο αυτή. Είναι χαρακτηριστικό ότι από τον Ιούλιο του 2011έως και τον Μάρτιο του 2012, οι σύμβουλοι εισέπρα­ξαν ως αμοιβή 6,9 εκατ. ευρώ, όπως προκύπτει από τα στοιχεία που διαβίβασε στη Βουλή ο αναπληρωτής υπουρ­γός Οικονομικών Χρήστος Σταϊκούρας, έπειτα από αίτημα του προέδρου του ΣΥΡΙΖΑ Αλέξη Τσίπρα. Τα ποσά αυτά αφορούν τις αμοιβές που καταβλήθηκαν σε συμβούλους αξιοποίησης -χρηματοοικονομικούς, νομικούς, τεχνικούς-, οι οποίοι είχαν προσληφθεί από την Ειδική Γραμματεία Αποκρατικοποιήσεων και μεταφέρθηκαν στο ΤΑΙΠΕΔ και ανέρχονται στο 0,49% των εσόδων από τις αποκρατικοποιήσεις, τα οποία άγγιξαν το 1,8 δισ. ευρώ. Οι σύμβουλοι του ελληνικού δημοσίου για κάθε ποσοστό αποκρατικοποίησης εισπράττουν προμήθεια. Όσο αυξάνεται το ποσοστό των εσόδων που εισρέουν στα δημόσια ταμεία από το ξεπούλημα των ασημικών του δημοσίου τόσο αυξάνει και η αμοιβή τους. Και όλα αυτά παρά το γεγονός ότι η πορεία των αποκρατικοποι­ήσεων σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να θεωρηθεί ικανοποιητική, καθώς ο αρχι­κός στόχος που είχε τεθεί ήταν κατά πολύ μεγαλύτερος. Την ίδια ώρα ο κατάλογος των συμβούλων, είναι μακρύς και ατέ­λειωτος. Η πασαρέλα των ονομάτων τους θυμίζει κάτι από οικονομικό και πολιτικό déjà vu. Οι ίδιες εταιρίες, τα ίδια γραφεία, οι ίδιες τράπεζες που τώρακαλούνται να συμβάλλουν στην ορθότερη αξιοποίηση της δημόσιας περιουσίας, είναι εκείνες που εδώ και χρόνια παρείχαν συμβουλές στις εκάστοτε κυβερνήσεις όταν ήθελαν να προχωρήσουν οε αποκρα­τικοποιήσεις, με το αζημίωτο. Όπως είχε αποκαλύψει και παλιότερα το koutipandoras.gr, τα τελευταία δώδεκα χρόνια οι σύμβουλοι αυτοί έχουν εισπρά­ξει ούτε λίγο ούτε πολύ 318 εκατ. ευρώ, ως αμοιβή για παροχή χρηματοοικονο­μικών συμβουλευτικών υπηρεσιών στις  κατά καιρούς αποκρατικοποιήσεις φιλέ­των του ελληνικού δημοσίου, όπως για  παράδειγμα η Ολυμπιακή, ο ΟΤΕ, το  Ταχυδρομικό Ταμιευτήριο. Κατά τη διαδικασία αποκρατικοποίησης της Ολυμπιακής Αεροπορίας, το 2004,  για παράδειγμα, η Lazard & Co Limited έλαβε 3.750.351,57 ευρώ ως χρη­ματοοικονομικός σύμβουλος, ενώ άλλα 871.852,7 ευρώ έλαβε η Sabre airline solutions ως σύμβουλος αναδιάρθρω­σης. Αστρονομικές απολαβές έλαβαν όμως και κατά τη διάθεση ποσοστού 16,815% των μετοχών της ΟΠΑΠ ΑΕ, το 2005, όταν Citigroup, Credit Suisse First Boston, Deutsche Bank και Morgan Stanley έλαβαν συνολικά 14,403 εκατ. ευρώ για τις «πολύτιμες» συμβουλές τους. Ομοίως, δύο χρόνια μετά, κατά την αποκρατικοποίηση του ΟΤΕ, Credit Suisse Securities (Europe) Limited, UBS Limited, Deutsche Bank και Merril Lynch International έλαβαν συνολικά γύρω στα 10 εκατ. ευρώ. Το τι είδους υπηρεσίες προσφέρουν είναι κάτι που κανείς δεν γνωρίζει με ακρί­βεια. Οι επίσημες τοποθετήσεις κάνουν λόγο για παροχή χρηματοοικονομικών ή νομικών συμβουλευτικών υπηρεσιών. Το Hot Doc επικοινώνησε με το ΤΑΙΠΕΔ και έθεσε συγκεκριμένα ερωτήματα, για τη διαδικασία επιλογής των συμβούλων καθώς επίσης για το τι είδους συμβουλές παρέχουν. Όμως, ποτέ δεν έλαβε επίσημη απάντηση παρά μόνο υπόσχεση ότι θα απαντήσουν.

Ωστόσο, η όλη ιστορία θυμίζει κάτι από οικονομικό γκανγκστερισμό, ή αλλιώς παροχή προστασίας έναντι εξεύρεσης επενδυτή. Πιο απλά, σε περίπτωση που η εκάστοτε κυβέρνηση θελήσει να βγά­λει στο σφυρί τα ασημικά της, θα πρέπει να απευθυνθεί σε κάποιον από τους παραπάνω διεθνείς καρχαρίες. Σε δια­φορετική περίπτωση, η υπόθεση μοιάζει να ‘ναι χαμένη από χέρι. Και αυτό διότι με βάση τους άγραφους κανόνες της διεθνούς αγοράς η αποκρατικοποίηση στερείται αξιοπιστίας.

Η γνωστή και μη εξαιρετέα Lazard

Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα χρη­ματοοικονομικού συμβούλου είναι η Lazard Freres SA, η οποία φαίνεται να απολαμβάνει την εύνοια των ελληνικών κυβερνήσεων διαχρονικά. Εκτός από τις αμοιβές που έλαβε για την αποκρα­τικοποίηση ποσοστού της Ολυμπιακής Αεροπορίας κατά το παρελθόν, ήταν η ίδια εταιρία που ανέλαβε το έργο της συμ­μετοχής στο ΡSΙ.

Ήταν Νοέμβριος του 2Ο11 όταν ο τότε αναπληρωτής υπουργός Φίλιππος Σαχινίδης, με την υπ αριθμ. 2/7/1421/003 απόφασή του, ανέθεσε στην εν λόγω εται­ρία τον συντονισμό των διαδικασιών για το κούρεμα των ομολόγων του ελληνι­κού δημοσίου και τις συζητήσεις με τους ιδιώτες ομολογιούχους και τις τράπεζες. Η απόφαση δημοσιεύτηκε και στο ΦΕΚ στις 2 Νοεμβρίου 2011, με την αμοιβή της εταιρίας να ανέρχεται σε 0,015% επί της ονομαστικής αξίας των ομολόγων που θα ανταλλάσσονταν, κάτι που μεταφρά­ζεται σε 25 εκατ. ευρώ, ενώ αλλά 6 εκατ. ευρώ θα λάμβανε η νομική εταιρίαCleary Gottlieb Steen and Hamilton. Και αυτά εν μέσω σφοδρής οικονομικής κρίσης, την ώρα που μισθοί και συντάξεις οδηγούνταν στην κλίνη του Προκρούστη.

Η Τράπεζα Πειραιώς και τα 100.000 ευρώ

Ένας από τους σύμβουλους του ΤΑΙΠΕΔ είναι και η Τράπεζα Πειραιώς. Χρηματοπιστωτικό ίδρυμα με πρωτεύο­ντα ρόλο στην εγχώρια οικονομική σκηνή, δεν είναι η πρώτη φορά που αναλαμβάνει ως χρηματοοικονομικός σύμβουλος του ελληνικού δημοσίου. Το 2003 ήταν χρονιά προετοιμασίας Ολυμπιακών Αγώνων και τα πάντα έμπαιναν στην τελικά ευθεία. Ωστόσο υπήρχαν ακόμη σοβαρές εκκρε­μότητες που κινδύνευαν να τινάξουν την μπάνκα των Ολυμπιακών Αγώνων στον αέρα. Και αυτό διότι εκκρεμούσαν προ­γραμματικές συμφωνίες και συμβάσεις διαρκείας μεταξύ του ΟΣΕ και κοινοπρα­ξιών στις οποίες συμμετείχαν ελληνικές βιομηχανίες και αλλοδαπές εταιρίες. Ανάμεσα τους και η Siemens. Η τελευταία είχε καθυστερήσει αρκετά στην παράδοση υλικού αξίας δισε­κατομμυρίων ευρώ στον ΟΣΕ. Το ελληνικό δημόσιο θα μπορούσε να ενερ­γοποιήσει ρήτρες δισεκατομμυρίων ευρώ κατά των κοινοπρακτούντων εται­ριών. Ωστόσο τα πράγματα εξελίχθηκαν τελείως διαφορετικά. Στις 29/04/2003 η Τράπεζα Πειραιώς ανέ­λαβε σύμβουλος του ελληνικού δημοσίου, αρχικά για τρεις μήνες. Συγκεκριμένα, όπως προκύπτει από τα πρακτικά της Εξεταστικής Επιτροπής για τη Siemens και την κατάθεση του αντιπροέδρου της τράπεζας Ιάκωβου Γεωργάνα, ορί­στηκε ως σύμβουλος της Επιτροπής Αποκρατικοποιήσεων για να γίνει η ανα­διάρθρωση των συμβάσεων τροχαίου υλικού. Στην πορεία όμως έλαβε παρά­ταση στη θητεία της, φτάνοντας έως τις 11 Φλεβάρη 2004.

Οι περίφημες ρήτρες δεν ενεργοποι­ήθηκαν ποτέ, ενώ ούτε η Siemens κηρύχθηκε έκπτωτη. Η τότε ελληνική κυβέρνηση δέχτηκε να προμηθευτεί ο ΟΣΕ ως υποκατάστατο ισοδύναμο τρο­χαίο υλικό οκτώ ντιζελοκίνητα τύπου Classic Desiro που παραχωρήθηκαν στον ΟΣΕ μέχρι τον Φεβρουάριο του 2006. Πρόκειται για το περίφημο υλικό που στην πορεία ο ΟΣΕ υπενοικίαζε ένα­ντι ποσού 1 εκατ. ευρώ τον μήνα, ενώ του τα είχαν παραχωρήσει δωρεάν. Η αμοιβή της τράπεζας ανήλθε σε 100.000 ευρώ για την παροχή των συμβουλευτι­κών της υπηρεσιών. Και όσο για το

τελικό αποτέλεσμα, το ελληνικό δημόσιο έχασε πολλά δισεκατομμύρια ευρώ.

Προσέλαβαν ως σύμβουλο ανταγωνιστή του ΟΠΑΠ

Οι περίεργες αναθέσεις όμως δεν σταμα­τούν εδώ. Πολλά ερωτηματικά προκαλεί η απόφαση της απελθούσας διοίκησης του ΤΑΙΠΕΔ να προσλάβει ως νομικό σύμβουλο για την αποκρατικοποί­ηση του ΟΠΑΠ την εταιρία Freshields Bruckhaus Deringer. Πρόκειται για μια εταιρία διεθνούς βεληνεκούς, με πλού­σιο πελατολόγιο, με τη μόνη διαφορά ότι ανάμεσα στους πελάτες της βρίσκεται και η αγγλική εταιρία διαδικτυακού στοιχηματισμού Betfair. Μία από τους βασικούς ανταγωνιστές του ΟΠΑΠ, και μια εται­ρία που προσέβαλλε στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή τόσο το ελληνικό νομικό πλαίσιο περί μονοπωλίου της ΟΠΑΠ ΑΕ όσο και τον πρόσφατο νόμο για την ρύθμιση της αγοράς παιγνίων. Και μπορεί η πρό­σληψη του εν λόγω συμβούλου να είναι καθόλα νόμιμη. Το ερώτημα όμως που τίθεται είναι κατά πόσο με αυτή την πρό­σληψη διαφυλάσσονται αποτελεσματικά τα συμφέροντα του ελληνικού δημοσίου κατά την αποκρατικοποίηση του ΟΠΑΠ.

Η KnowltonHill και η CIA

Την ίδια ώρα, εντύπωση προκαλεί η πρόσληψη της Hill & Knowlton ως συμβούλου του ελληνικού δημοσίου. Μια πασίγνωστη εταιρία δημοσίων σχέσεων με έδρα τον Παναμά και δίκτυο σχεδόν σε ολόκληρο τον κόσμο. Τη δράση της καλύπτει σε πολλές περιπτώσεις ένα σκο­τεινό πέπλο μυστηρίου. Χειραγώγηση της κοινής γνώμης, διασυνδέσεις με τις αμε­ρικανικές κυβερνήσεις, στενές σχέσεις με τη CIA, είναι μόνο μερικές από τις αμαρ­τίες που βαραίνουν το παρελθόν της. Στην ιστορία έχει μείνει μία από τις μεγα­λύτερες προβοκάτσιες που στήθηκε ποτέ. Το 1990 εμφανίστηκε στην αμερικανική τηλεόραση η νοσοκόμα Ναϊράχ, μια νοσο­κόμα από το Κουβέιτ που περιέγραφε πως οι ιρακινοί στρατιώτες όταν εισέβαλαν στη χώρα της έβγαλαν τα μωρά από τις θερμο­κοιτίδες και τα άφησαν μπροστά της να πεθάνουν στο κρύο πάτωμα. Λίγο αργό­τερα αποκαλύφθηκε πως ήταν η κόρη του πρέσβη του Κουβέιτ. Επιπλέον είχε ανα­λάβει για χάρη των καπνοβιομηχανιών να κάνει καμπάνιες που θα έπειθαν τον κόσμο ότι το τσιγάρο δεν σχετίζεται με τον καρκίνο.

Σε πολλές περιπτώσεις η εταιρία πλη­ρώνει κυβερνήσεις προκειμένου να ενοχοποιεί ή να απενοχοποιεί εγκλήματα πολέμου και σφαγές. Σε δημοσίευμα του, το 1993, ο Johan Carlisle είχε αποκαλύ­ψει συγκεκριμένα νούμερα που έπαιρνε ως αμοιβή για να καλύψει τις θηριωδίες της Τουρκίας, ώστε η τελευταία να συνε­χίσει να απολαμβάνει τις κολοσσιαίες ενισχύσεις των ΗΠΑ. Τις υπόγειες σχέ­σεις της εταιρίας με τη CIA αποκάλυψε ένας απόστρατος πράκτορας, ο Robert T. Crowley ο οποίος ομολόγησε την αγαστή συνεργασία της Η&Κ με την «υπηρεσία». Τα γραφεία της εταιρίας διεθνώς ήταν η τέλεια κάλυψη για τη δράση της CIA, ιδι­αίτερα στην άλλη άκρη του Ατλαντικού, Μάλιστα, ο επί τρεις δεκαετίες επικεφα­λής της Knowlton Hill, Robert Keith Gray, καυχιόταν για τον έλεγχο των μεγάλων αποφάσεων, προσωπικά με τον διευθυντή της CIA William Casey, τον οποίο θεωρούσε στενό προσωπικό του φίλο.

Οι σύμβουλοι απαξιώνουν τη διαδικασία

Το μενού ωστόσο των χρυσοφόρων συμ­βούλων δεν σταματά εδώ. Εκτός από τις περίεργες διασυνδέσεις πολλών από αυτών, το ΤΑΙΠΕΔ φαίνεται να έχει προ­σλάβει ως συμβούλους τράπεζες, οι οποίες αντί να ενισχύουν, απαξιώνουν τις αποκρατικοποιήσεις. Τρανταχτό παράδειγμα αποτελεί η Citigroup. Τον περασμένο Μάιο η τελευταία εξέδωσε μια έκθεση, την οποία απέστειλε στους πελά­τες της, η οποία μεταξύ άλλων προέβλεπε την έξοδο της Ελλάδας από το ευρώ σε· περίπου έξι μήνες και συγκεκριμένα την 1η Ιανουαρίου 2013, με υποτίμηση του νομίσματος κατά 60%. Η έκθεση φέρει την υπογραφή του επικεφαλής αναλυτή τηςCitigroup, William Bulter, και προ­καλεί εύλογες απορίες. Οι εκθέσεις αυτές καταρχάς απαξιώνουν την πορεία των αποκρατικοποιήσεων. Αντί να προσελ­κύσουν διεθνείς επενδυτές, περισσότερο τους αποστρέφουν και προκαλούν ζημιά στην ίδια την πορεία των αποκρατικοποι­ήσεων. Τώρα για ποιο λόγο το ΤΑΙΠΕΔ επέλεξε ως σύμβουλο κάποιον που δεν φαίνεται να συμμερίζεται το έργο που έχει αναλάβει, είναι κάτι που θα πρέπει να απαντηθεί.

Πρωταγωνιστές στο σκάνδαλο Libor

Την ίδια ώρα, εντύπωση μεγάλη προκαλεί το γεγονός ότι κάποιοι από τους χρυσοφό­ρους σύμβουλους του ΤΑΙΠΕΔ φέρονται να εμπλέκονται σε ένα από τα μεγαλύ­τερα οικονομικά σκάνδαλα διεθνώς, αυτό της χειραγώγησης του διατραπεζι­κού επιτοκίου Libor. Λίγους μήνες πριν από το ξέσπασμα της διεθνούς οικονομι­κής κρίσης, το 2008, μερικοί από τους μεγαλύτερους χρηματοοικονομικούς ομί­λους διεθνώς φέρονται να συνεργάστηκαν προκειμένου να κρατήσουν χαμηλά το Διατραπεζικό Επιτόκιο Λονδίνου, London Interbank Offered Rate, ή αλλιώς Libor. Με τον τρόπο αυτό κατάφεραν να χει­ριστούν τις χρηματοπιστωτικές αγορές προς όφελος τους, αλλοιώνοντας την πραγματική αξία βασικών οικονομικών εργαλείων, όπως τα CDS, τα παράγωγα και οι στεγαστικές υποθήκες. Τα κέρδη ήταν τεράστια, αλλά η ευφορία δεν κρά­τησε πολύ. Το σκάνδαλο ήρθε στο φως της δημοσιότητας και οι κυβερνήσεις σε Ευρώπη, Ιαπωνία και ΗΠΑ ξεκίνη­σαν έρευνες. Στο στόχαστρο των αρχών μπήκαν 16μεγάλες τράπεζες, οι οποίες φέρονται να συμμετείχαν στη χειραγώ­γηση του Libor από τον Αύγουστο του 2007 έως και τον Μάιο του 2010.

Deutsche Bank, Barclays, HSBC, UBS, Citigroup είναι μόνο μερικές από τις φερόμενες ως εμπλεκόμενες στο σκάν­δαλο. Οι ίδιες τράπεζες που τώρα καλούνται να συμβουλέψουν αποτελε­σματικά το ΤΑΙΠΕΔ για το ξεπούλημα της δημόσιας περιουσίας. Η πορεία μάλιστα των ερευνών θυμίζει κάτι από πρόγραμμα προστασίας μαρτύρων σε μαφιόζικες υποθέσεις. Όσες τράπεζες δίνουν στις Αρχές πληροφορίες εκμε­ταλλεύονται τη μεταμέλεια και πέφτουν στα μαλακά, όσον αφορά τα πρόστιμα που τους επιβάλλονται. Οι εκτιμήσεις για τον συνολικό αριθμό των προστίμων, καθώς επίσης και των αποζημιώσεων σε μετόχους, κάνουν λόγο για ποσό που θα ξεπεράσει τα 22 δισ, δολάρια. Ήδη η Barclays κατέβαλε 456 εκατ. δολά­ρια στις αμερικανικές και βρετανικές Αρχές, για προσπάθεια χειραγώγησης του επιτοκίου Libor.

Ο Μητρόπουλος, η Kantor και οι αναθέσεις

Οι περίεργες ιστορίες όμως στο ΤΑΙΠΕΔ δεν σταματούν εδώ. Σε πολλές περιπτώ­σεις η επιλογή συμβούλων βρίθει από συμπτώσεις ή μάλλον από διαπροσωπικές σχέσεις πρώην προέδρων του Ταμείου. Ο Κώστας Μητρόπουλος κατείχε τη θέση του προέδρου του ΤΑΙΠΕΔ μέχρι και τα τέλη Αυγούστου. Άνθρωπος τεχνοκράτης, με ζηλευτή σταδιοδρομία στον τραπεζικό τομέα, κατείχε μέχρι και τον Ιούλιο του 2011 τη θέση του εκτελεστικού προέδρου του Δ.Σ. της Eurobank EFG Equities και την ηγεσία του Global Equity Investment Banking, Brokerage & Private Equity  του Eurobank EFG Group. Μέχρι και το 2008 κατείχε τη θέση του εκτελεστικού προέδρου του Δ.Σ. της Kantor, μιας συμ­βουλευτικής στην Ελλάδα με γραφεία στο Λονδίνο, τη Βαρσοβία, το Βουκουρέστι και τη Σόφια, στην οποία υπήρξε ιδρυτικό μέλος. Κατά το παρελθόν είχε εργαστεί ως σύμβουλος διοίκησης στην Coopers & Lybrand στην Αγγλία, καθώς επί­σης και ως σύμβουλος στην Αγγλία, τις χώρες της πρώην Σοβιετικής Ένωσης, την Αφρική και τη Δυτική Ευρώπη, στους τομείς της ενέργειας, των μεταφορών, των χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών και της οργάνωσης.

Οι συμπτώσεις ωστόσο ξεκινούν με την Kantor. Τον περασμένο Μάρτιο, και ενώ ο κ. Μητρόπουλος κατείχε τα ηνία του ΤΑΙΠΕΔ, η Κantor μαζί με τη βρετανική Η2 Gambling Capital Ltd προσλή­φθηκαν ως τεχνικοί σύμβουλοι για την πώληση του ποσοστού του δημοσίου στο Καζίνο Πάρνηθας. Λίγες μέρες μετά η ίδια εταιρία ανέλαβε τον ρόλο του τεχνι­κού συμβούλου για το σχέδιο «Ήλιος», ένα project-σημαία της κυβέρνησης Παπανδρέου, το οποίο αφορούσε την παραγωγή ενέργειας από φωτοβολταϊκά και την εξαγωγή της στη Γερμανία. Μαζί με την Kantor συμμετείχαν επίσης ο γερ­μανικός μελετητικός όμιλος Fichtner, που εδρεύει στη Στουτγκάρδη, καθώς επίσης το Κέντρο Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΚΑΠΕ) και το Πανεπιστήμιο Αθηνών. Και το ερώτημα που τίθεται είναι: Μπορεί μια εταιρία να λαμβάνει κρατικές δουλειές όταν στο τιμόνι των αναθέσεων βρίσκεται ένα πρώην δικό της και αγαπημένο παιδί; Το νόμιμο δεν είναι πάντα και ηθικό.