Δημοσιεύτηκε στις 27 Ιουλίου από το: S.I.Lex

Απόδοση στα Ελληνικά για την EΛ.Λ.Α.Σ : N.K.

Με μια πρώτη ματιά, υπάρχει σχετικά μικρή σχέση μεταξύ των Ολυμπιακών  Αγώνων του Λονδίνου και του δυστοπικού κόσμου απόλυτης δυστυχίας του κυβερνοπάνκ, όπως έχει σχεδιαστεί από τη δεκαετία του ’80 στα μυθιστορήματα του William Gibson και τον Bruce Sterling και από τις πρώτες διαισθητικές προσεγγίσεις των  Philip K. Ο Dick και ο John Brunner.

Σε δεύτερη σκέψη, όμως, το ντόπινγκ – του οποίου το φάσμα  όπως ήταν αναμενόμενο περιλαμβάνει τους αγώνες του 2012 – είναι ήδη ένα στοιχείο που θυμίζει κυβερνοπάνκ, όπου οι άνθρωποι επιδιώκουν να βελτιώθουν τεχνητά μέσω βιονικών εμφυτεύματων ή με την απορρόφηση των χημικών ουσιών.

Αλλά μάλλον μέσω της διαχείρισης των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας από τη ΔΟΕ φαίνεται ότι η αναλογία με το κυβερνοπάνκ είναι αρκετά σχετική και όπως αποκάλυπτεται από  το τρομακτικό οπλοστάσιο για την προστασία των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας και των εμπορικών σημάτων που αφορούν τους Ολυμπιακούς Αγώνες, θα αρχίσουμε να βλέπουμε πόσο εκτεταμένες θα είναι οι πιο σοβαρές παραβιάσεις της πνευματικής ιδιοκτησίας.

Ένα από τα λιγότερο γνωστά χαρακτηριστικά του κόσμου του κυβερνοπάνκ είναι το πόσο χώρο  καταλαμβάνουν οι μεγάλες εταιρείες στις ιδιωτικές ζωές των ατόμων. Το άρθρο της Wikipedia εξηγεί ρητά και αυτό το χαρακτηριστικό:

Οι πολυεθνικές έχουν γίνει πιο ισχυρές από τα κράτη, έχουν τους δικούς τους νόμους, διαθέτουν δικά τους εδάφη, και ελέγχουν τις ζωές των εργαζομένων τους από τη γέννηση μέχρι το θάνατο. Οι ηγέτες τους είναι αυτοί που στερούνται πιο συχνά από όλους την αίσθηση της ηθικής. Ο συναγωνισμός για άνοδο στην ιεραρχία είναι ένα θανάσιμο παιχνίδι.

Οι χαρακτήρες των μυθιστορημάτων κυβερνοπάνκ είναι ασήμαντοι σε σχέση με την οιονεί-θεία δύναμη που κατέχουν οι  μέγαλες εταιρείες :  βρίσκονται αντιμέτωποι με αυτές όπως οι κόκκοι της άμμου ανάμεσα στα γρανάζια.

Στον κόσμο του κυβερνοπάνκ, οι πιο ισχυρές ιδιωτικές επιχειρήσεις απορροφούν τελικά κάποια από τα προνόμια που στον κόσμο μας εξακολουθούν να είναι αποκλειστική αρμοδιότητα των κρατών, όπως η επιβολή του νόμου από την αστυνομία ή το στρατό. Οι κυβερνοπάνκ εταιρείες ελέγχουν περιοχές και οι έργατες που δουλεύουν γι αυτές γίνονται κατά κάποιο τρόπο το ισοδύναμο των “πολιτών” αυτών των επιχειρήσεων , των οποίων τα δικαιώματα φαίνονται είτε να ανήκουν είτε να μην ανήκουν σε μια ισχυρή εταιρεία.

Για τους Ολυμπιακούς Αγώνες του Λονδίνου, η ΔΟΕ έχει καταφέρει να  μεταφέρει ορισμένα κυριαρχικά δικαιώματα από το αγγλικό κράτος,που οι μυθιστοριογράφοι του κύματος της κυβερνοπάνκ δεν περίμεναν πως αυτή η μεταβίβαση δημόσιας εξουσίας θα γινόταν μέσω της πνευματικής ιδιοκτησίας.

Για την προστασία των σημάτων και των πνευματικών δικαιωμάτων τους, αλλά επίσης για να είναι σε θέση να εξασφαλίσει πραγματικές αποκλειστικότητες σε γενναιόδωρους χορηγούς της, όπως η Coca-Cola, η McDonalds, Adidas, BP Oil και η Samsung,η ΔΟΕ εξασφάλισε την ψήφο του Βρετανικού Κοινοβουλίου του νόμου Olympics Game Act ( Νόμος για τους Ο.Α.) ο οποίος δίνει υπερβολικές εξουσίες. Η Αρχή Παράδοσης (Delivery authority) των Ολυμπιακών Αγώνων έχει έτσι μια αρμάδα από 280!! υπαλλήλους για την επιβολή των κανονισμών και των νόμων σχετικά με το εμπόριο γύρω από τις 28 Ολυμπιακές Εγκαταστάσεις και τοποθεσίες και η LOCOG (Οργανωτική Επιτροπή του Λονδίνου) έχει από τη δική της πλευρά μια διμοιρία για την προστασία των σημάτων, που ερευνά τους δρόμους του Λονδίνου φορώντας μοβ καλύμματα για να εξασφαλίσει το σεβασμό της πολιτικής προστασίας σημάτος των Ολυμπιακών Αγώνων ( Olympics Brand Policy). Έχουν τη δύναμη να εισέλθουν στα καταστήματα, αλλά και στους «ιδιωτικούς χώρους», και εκτός από την επιβολή προστίμων ύψους μέχρι £ 31.000 , να πάνε στο δικαστήριο τους παραβάτες με ταχείες διαδικασίες.

Ο Νόμος πέρι Ολυμπιακών Αγώνων στήνει μια πραγματικά νέα γραμματοσειρά της γλώσσας που ρίχνει όλο το βάρος της στην ελευθερία της έκφρασης κατά τη διάρκεια των αγώνων. Για παράδειγμα, απαγορεύεται η χρήση στην ίδια  φράση δύο λέξεων όπως  “παιχνίδια”, “2012,” 20 12 “,” χρυσός “,” χάλκινο “ή” μετάλλιο “. Δεν υπάρχει τρόπος  να χρησιμοποιηθούν  τροποποιήμένα, ή να δημιουργήσετε ένα νεολογισμό από όρους που ανήκουν στο λεξιλογικό πεδίο των Αγώνων. Πολλές επιχειρήσεις, όπως το “Ολυμπιακό Κεμπάπ”, το μπαρ  Olympic ή το  Ξενοδοχείο Όλυμπος στο Λονδίνο έλαβαν την εντολή να αλλάξουν τα ονόματά τους με την απειλή πρόστιμων.

Η χρήση των συμβόλων των αγώνων, όπως οι Ολυμπιακοί δακτυλίοι , ρυθμίζεται αυστηρά. Ένας αρτοποιός αναγκάστηκε να αφαιρέσει από τη βιτρίνα το ψωμί που είχε κάνει με τη μορφή των δακτυλίων, ένα ανθοπωλείο έχει υποστεί την ίδια μοίρα για τις ανθοδέσμες που εδείχναν αυτό το σύμβολο και μια γιαγιά είχε ενοχληθεί από τις αρχές επειδή είχε κάνει πλεκτά πουλόβερ για μια κούκλα με τα Ολυμπιακά χρώματα, για να πωληθούν σε μια φιλανθρωπική οργάνωση!

Ο κανόνας αυτός ισχύε επίσης αυστηρά στα μέσα ενημέρωσης, τα οποία έπρεπε να έχουν αγοράσει τα δικαιώματα για να είναι σε θέση να χρησιμοποιούν τα σύμβολα και λέξεις που σχετίζονται με τους Αγώνες. Χωρίς να έχει πληρώσει δεκάρα, το κανάλι BFΜ είχε περιοριστεί να μιλά για τους “Θερινούς Αγώνες” αντί να χρησιμοποιεί τη λέξη “Ολυμπιακούς”.  Υπήρχε μια νομική εξαίρεση ωστόσο, στο όνομα του δικαιώματος στην πληροφόρηση οι δημοσιογράφοι μπορούν να αναφέρθουν με αυτές τις λέξεις  στις δημόσιες εκδηλώσεις. Αλλά στην εφαρμογή της εξαίρεσης αυτής υπήρξαν δύσκολιες και το περιοδικό Spectator είχε προειδοποιηθεί  για  υπεξαίρεση των Ολυμπιακών δακτυλίων

, υπενθυμίζοντας  τους κινδύνους που προκύπτουν από τη λογοκρισία αυτή τη χρήση του δικαίου των σημάτων.Αυτό το τρομακτικό άρθρο λέει από την πλευρά του ότι πολλές βρετανικές επιχειρήσεις προτιμούν την προληπτική αυτολογοκρισία και να λένε τη  ” λέξη-O”, παρά να διακινδυνεύσουν τη χρήση του όρου “Ολυμπιακοί Αγώνες”. Δεν απέχει και πολύ από το Χάρι Πότερ με τον Λόρδο Βόλντεμορτ, που αποκαλείται “Αυτός που δεν πρέπει να λέμε το όνομα του”.

Η ΔΟΕ έχει τοποθετήσει δίχως αμφιβολία, ελαφρά τη καρδία, τη διαφάνεια απέναντι από τη λογοκρισία. Το Αγγλικό blog Free Speech αναφέρει πως οι λογαριασμοί twitter των ακτιβιστών που ήταν ενάντια στη διεξαγωγή των αγώνων είχαν απενεργοποιηθεί εξαιτίας αναφορών προς το Τwitter γιατί περιείχαν στο όνομα χρήστη τις λέξεις Ο.Α 2012 ( J.O. 2012). Έκτακτα αστυνομικά μέσα  εχουν ενεργοποιηθεί για να διαλύσουν διαδηλώσεις σε πάνω από 90 ζώνες περιπολίας. Ακόμα πιο γελοίο,  επιτρέπεται να γίνει μόλις μια σύνδεση( ένα λίνκ)  στην ιστοσελίδα της Ολυμπιακών Αγώνων του 2012 ακόμα και αν λένε θετικά πράγματα γι ‘αυτούς! Ακόμη και ο Μπαράκ Ομπάμα και ο Mitt Romney έχουν επηρεαστεί από τη γλωσσολογική πολιτική της ΔΟΕ, η οποία απαιτεί σε περίπτωση παραβίασης πνευματικών δικαιωμάτων,να αφαιρούνται τα βίντεο της όποιας καμπάνιας που αναφέρονται στους Αγώνες !

Για τους θεατές που θα επισκεφθούν τα γήπεδα, ο έλεγχος θα είναι ακόμη πιο δραστικός και θα δεσμεύεται από τις εξαιρετικά ακριβείς συμβατικές ρήτρες  που λεπτομερώς αναφέρονται στα εισιτήρια. Τα μέτρα αυτά απαγορεύουν την  αναμετάδοση βίντεο ή φωτογραφίων σε κοινωνικά δίκτυα,την προστασία της αποκλειστικότητας που παραχωρείται στα μέσα ενημέρωσης και εδώ πάλι έχουν δημιουργηθεί υπηρεσίες παρακολούθησης  για να κατασκοπεύουν ιστοσελίδες όπως το Twitter, Facebook, Youtube, Facebook ή Instagram.

Οι κανόνισμοί των αγώνων υπαγορεύουν επίσης στο κοινό τι πρέπει να τρώει ! Τα Μακ Ντόλαντ έχουν αποκτήσει την αποκλειστικότητα διάθεσης τηγανιτής πατάτας και είναι αδύνατο σε κάποιον που βρίσκεται στις ολυμπιακές τοποθεσίες, εαν θέλει τηγανιτές πατάτες να πάρει κάποιες άλλες εκτός και αν πάρει το εθνικό πιάτο της Αγγλίας , το Fish&chips ( ψάρι με πατάτες) για το οιοίο έχει χορηγηθεί εξαίρεση. Η πνευματική ιδιοκτησία  θα υπαγορεύσει και τον τρόπο ένδυσης! Οι Ολυμπιακές Αρχές δήλωσαν ότι δεν θα μπορούσαν να ανεχθούν ότι οι θεατές να φορούν Nike αφού η Adidas είναι επίσημος χορηγός, όπως και  T-shirt της Pepsi  αφού η Coca-Cola έχει καταβάλει τεράστια ποσα  για χορηγίες !Η British Telecom έχει κερδίσει τα αποκλειστικά δικαιώματα wifi και οι θεατές θα πρέπει να πληρώσουν (αλλά μόνο μεσω της  Visa, οπότε δεν υπάρχει κανένα δικαίωμα για χρήση διαφορετικών 3G ασύρματων δρομολογητων με την απειλή της κατάσχεσης !

Τα παραδείγματα μιλούν από μόνα τους αν και θα μπορούσαμε να έχουμε πολλαπλάσια, άξια του Κάφκα. Αυτοί οι Αγώνες μας εντάσσουν πλήρως στην εποχή του κυβερνοπάνκ. Έγινε μια μεγάλη μεταφορά εξουσίας από το δημόσιο προς τις ιδιωτικές εταιρείες χρησιμοποιώντας ως μοχλό πίεσης τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας. Στη συνέχεια, μετρήθηκε η δύναμη των “αποκλειστικών δικαιωμάτων” που συνοδεύουν τα εμπορικά σήματα και τα πνευματικά δικαιώματα, όπως αυτή ασκείται ασυγκράτητα σε ένα περιβάλλον κορεσμένο με τα σήματα και λογότυπα.Το “Tumblr OpenOlymPICS” στοιχειοθετεί τον τρόπο  που η πόλη του Λονδίνου μετατράπηκε ανάλογα την εκδήλωση και τις τοποθεσίες που  καλύφθηκαν για τους Αγώνες :  όλα αυτά είναι “μάρκες” που δίνουν χώρο και λόγο  στην εξουσία της ΔΟΕ .

Αυτή η ιδιωτική ιδιοκτησία οδηγεί πραγματικά αποτελεσματικά  στη «στερήση» των δικαιωμάτων και της ελευθερίας των  πολίτων ταυτόχρονα με την υποβολή τους στο δίκαιο των εταιρειών. Με αυτά τα δικαιώματα, έχουν ιδιωτικοποιηθεί ουσιαστικής σημασίας δημόσια αγαθά, όπως οι λέξεις της γλώσσας,οι  πληροφορίες, ο αστικός χώρος, οι δημόσιες μεταφορές, τα τρόφιμα, οι ενδυματολογικοί κώδικες.

Το κλικ που μου θυμίζει πιο έντονα τον κόσμο του κυβερνοπάνκ το είχα όταν μάθαμε ότι ένας αθλητής είχε αποφασίσει να νοικιάσει τον ώμο του μέσω ενός τατουάζ για να διαφημίσει μάρκες που δεν είχαν αποκτήσει δικαιώματα από τη ΔΟΕ. Αυτός ο αναβάτης έχει βάλει τον βραχίονα του για δημοπρασία στο eBay και το είχε προσφέρει έτσισε  ένα διαφημιστικό γραφείο, για 11.100 δολάρια. Όπως συμβαίνει στα μυθιστορήματα του κυβερνοπάνκ με την τροποποίηση του οργανισμού που εμπίπτει στη συγκεκριμένη υποτέλεια της σάρκας, έτσι κι εδώ έχουμε την υποβολή ενός ατόμου σε μια εταιρεία !

Αυτές οι παραβιάσεις είναι εξαιρετικά σοβαρές και πιθανώς να αποτέλεσουν  το περίγραμμα ενός μαύρου μέλλοντος για τις κοινωνίες μας. Κατά τη διάρκεια του αγώνα κατά της ACTA, ένα από τα πράγματα που είχε επικρίθει περισσότερο  από τις  συλλογικότητες του  αγώνα για την υπεράσπιση της ελευθερίας ήταν ακριβώς ότι τα κείμενα αυτά είχαν μεταφέρει σε ιδιωτικούς φορείς (ISP ή κατόχους) τις αρμοδιότητες της αστυνομίας για την επιβολή των δικαιωμάτων διανοητικής ιδιοκτησίας. Αυτό έκανε ακριβώς το Quadrature du Net, για παράδειγμα, που επέκρινε την συνθήκη ACTA , σε αυτό το βίντεο “Robocopyright ACTA”, η οποία έγινε επίσης ένα εμβληματικό φιλμ της κυβερνοπάνκ κουλτούρας.

Αυτό που  η ΔΟΕ έχει παραλάβει από τη βρετανική κυβέρνηση πηγαίνει πολύ πέρα ​​από οτιδήποτε περιέχεται στην ACTA   από την άποψη της εκπροσώπησης της δημόσιας εξουσίας. Εξακολουθεί να είναι δύσκολο να το πιστέψει κανείς, αλλά σε αυτό το άρθρο, μαθαίνουμε ότι ακόμη και ο Υπουργός Άμυνας του Ηνωμένου Βασιλείου , κατόπιν αιτήματος των Ολυμπιακών Αρχών, πήρε μέτρα για την εγκατάσταση συστοιχιών πυραύλων στις στέγες των κατοικιών Ολυμπιακό χώρο για την προστασία από πιθανές τρομοκρατικές  επιθέσεις. Αυτό κι αν δεν είναι κυβερνοπάνκ!

Σε άρθρο που δημοσιεύτηκε στην ιστοσελίδα της  Monde, o Πάτρικ Clastre, ένας ιστορικός που ειδικεύεται στην ιστορία των Αγώνων δείχνει ότι ο βαθμός του ελέγχου δεν ήταν ποτέ τόσο ισχυρός  όσο στους αγώνες στο Λονδίνο,πολύ περισσότερο από ότι ήταν το 2008 στο Πεκίνο. Πρόσθεσε πως  για την επιβολή αυτών των κανόνων, η ΔΟΕ χρειάζεται “μια δικτατορία ή μιας χώρα υπερ-φιλελεύθερη».

Η φράση αυτή παγώνει.

Φανταστείτε για παράδειγμα ένα πολιτικό κόμμα έχει την ικανότητα να ελέγχει τα μέσα ενημέρωσης, να εφαρμόζει λογοκρισία, να έχει  μια ιδιωτική αστυνομική δύναμη , να περιορίζει τα εμπορικά  καταστήματα, να επιβάλει στον πληθυσμό κανόνες σχετικά με τα τρόφιμα και την ενδυμασία, κλπ..Δεν κλαίμε για τη φασιστική καθοδήγηση  και για ποιό  λόγο το αφήνουμε να συμβαίνει; Το επίπεδο της λογοκρισίας και ελέγχου που εφαρμόζονται σήμερα στο Λονδίνο είναι τόσο διαφορετικό από εκείνο που κρέμονταν πάνω από τους Άραβες πριν τις επαναστάσεις τους;

Πρέπει να κάνουμε δύο μέτρα και δύο σταθμά, επειδή οι ​​επιχειρήσεις και τα εμπορικά σήματα μας βάζουν σε κίνδυνο  και όχι ένα κόμμα ; Με αυτή την έννοια, βλέπω έναν παραλληλισμό μεταξύ των Αγώνων του Λονδίνου του 2012 και των θανατηφόρων Αγώνων του 1936 στο Βερολίνο. Θα μπορούσε κανείς να πει ότι μπορεί  να επισημαίνω ένα σημείο Godwin, αλλά από την άποψη της παραβίασης των πολιτικών ελευθεριών, είναι πραγματικά τόσο μακριά από ό, τι συνέβαινε στη Γερμανία κατά την περίοδο του Μεσοπολέμου;

Την περασμένη εβδομάδα, ο Jeremy Nestel από τη συλλογικότητα Libre Acces ( Ελεύθερη Πρόσβαση) έγραψε ένα πολύ ισχυρό κομμάτι, που ονομάζεται “η εξαφάνιση των κοινών γνωστικών ανακοινώνει μια ολοκληρωτική κοινωνία.” Σε γενικές γραμμές συμφωνώ με το σημείο του, ακόμη και αν βρήκα τον όρο «ολοκληρωτικό» αμφισβητήσιμη. Αλλά αυτό το άρθρο περιλαμβάνει τα εξής, που αντανακλά άμεσα τις νομικές γκάφες των Ολυμπιακών Αγώνων:

  • Η προθυμία των πολυεθνικών να ιδιωτικοποιήσουν τα κοινά, είναι νοητική εξασθένηση στη δημόσια σφαίρα. Η δημόσια σφαίρα, μέχρι στιγμής οριστεί ως ανοιχτός χώρος προσβάσιμος σε όλους, με τον οποίο μπορούμε να προχωρήσουμε, μπορεί να επεκταθεί σε γνωστικά κενά.
  • Η αποτροπή της μετατροπής ενός έργου, και η τεχνητή δημιουργία ένος ορίου στο πλαίσιο του   ” κοινού χώρου της γνώσης” είναι μια σωστή πράξη σε μια ολοκληρωτική κοινωνία.

Οι κανόνες που εφαρμόζονται από τη ΔΟΕ για την προστασία των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας υπονομεύουν σοβαρά τη δημόσια σφαίρα και θα έχουν ως αποτέλεσμα την καταστροφή των βασικών δημόσιων αγαθών.Η Hannah Arendt, εξηγεί πολύ καλά ότι ο ολοκληρωτισμός  λειτουργεί καταστρέφοντας τη διάκριση μεταξύ δημόσιου και ιδιωτικού τομέα. Στην περίπτωση του φασισμού είτε από τον πόλεμο ή τον σταλινισμό, είναι η δημόσια σφαίρα, που ξεμύτισε από το κραβάτι της γιαι να περιβάλλει τον ιδιωτικό τομέα και να τον καταβροχθίσει εντελώς.

Οι υπερβολές της πνευματικής ιδιοκτησίας που βλέπουμε σε αυτές Ολυμπιακούς Αγώνες λειτουργούν κατά αντίστροφο. Αυτή τη φορά είναι η ιδιωτική σφαίρα που κυριεύει του δημόσιου χώρου και τον καταστρέφει για να τον υποβάλλει στη δική της  αποκλειστική λογική. Οι καταστροφικές επιπτώσεις στις ατομικές ελευθερίες είναι ουσιαστικά ταυτόσημες και είναι ακριβώς αυτή η διαδικασία της διαφθοράς που είχαν προβλέψει οι  συγγραφείς του κυβερνοπάνκ , με τις κυρίαρχες εταιρείες τους.

Η μόνη διαφορά είναι ότι δεν είχαν φανταστεί ότι θα ήταν πνευματική ιδιοκτησία που θα μπορούσε να προκαλέσει την εμφάνιση αυτού του εφιάλτη …

Δεν πιστεύουμε πως η Γαλλία είναι απαλλαγμένη από τέτοιου είδους καταχρήσεις.Τα πάντα είναι ήδη καταγραφεί  στα κείμενά μας. Ο αθλητικός νόμος- κώδικας προβλέπει ήδη ότι οι φωτογραφίες που λαμβάνονται κατά τη διάρκεια των αθλητικών αγώνων  αυτόματα ανήκουν σε αθλητικές ομοσπονδίες,το οποίο ανοίγει την πόρτα σε μια μορφή της ιδιοποίησης της πραγματικότητας. Κατά τον ποδηλατικό γύρο της Γαλλίας , κάποια ιδιωτικά βίντεο αφαιρέθηκαν  από το YouTube, κατόπιν αιτήσεως των διοργανωτών, με την έγκριση του CSA, η οποία έχει καθορίσει  με άλλη νομοθεσία τους όρους της διάδοσης αυτών των εικόνων. Και οι ικανότητές της εν λόγω αρχή επεκτείνονται σε αθλητικές εκδηλώσεις, αλλά σε γενικές γραμμές “σε γεγονότα πάσης φύσεως που έχουν ενδιαφέρον για το κοινό» …

Ας αντιδράσουμε πριν να είναι πολύ αργά για να απορρίψουμε  αυτά τα νομικά τερατουργήματα!

ΥΓ. : ένα πράγμα που εξακολουθεί να με κάνει να γελάω είναι ότι η ΔΟΕ έχει προφανώς κάποια προβλήματα με το λογότυπο των Αγώνων του  Λονδίνου 2012 , ένας καλλιτέχνης τους κατηγορούσε για αντιγραφη από ένα από τα έργα του

Ακολουθεί το πρωτότυπο κείμενο στα Γαλλικά

—————————————————————-

Comment la propriété intellectuelle a transformé les Jeux olympiques en cauchemar cyberpunk

Publié le 27 juillet 2012

A première vue, il y a assez peu de rapports entre les Jeux olympiques de Londres et les univers dystopiques du cyberpunk, tel qu’ils ont été imaginés à partir des années 80 dans les romans de William Gibson ou de Bruce Sterling, à partir des premières intuitions de Philip K. Dick ou de John Brunner.

A bien y réfléchir cependant, le dopage – dont le spectre rôde sans surprise toujours sur ces jeux 2012 – est déjà un élément qui fait penser au cyberpunk, où les humains cherchent à s’améliorer artificiellement par le biais d’implants bioniques ou l’absorption de substances chimiques.

Mais c’est plutôt à travers la gestion des droits de propriété intellectuelle par le CIO que l’analogie avec le cyberpunk me semble la plus pertinente et à mesure que se dévoile l’arsenal effrayant mis en place pour protéger les copyrights et les marques liés à ces jeux olympiques, on commence à entrevoir jusqu’où pourrait nous entraîner les dérives les plus graves de la propriété intellectuelle.

Une des caractéristiques moins connues des univers cyberpunk est en effet la place que prennent les grandes corporations privées dans la vie des individus. L’article de Wikipédia explicite ainsi ce trait particulier :

Multinationales devenues plus puissantes que des États, elles ont leurs propres lois, possèdent des territoires, et contrôlent la vie de leurs employés de la naissance à la mort. Leurs dirigeants sont le plus souvent dénués de tout sens moral. La compétition pour s’élever dans la hiérarchie est un jeu mortel.

Les personnages des romans cyberpunk sont insignifiants comparativement au pouvoir quasi-divin que possèdent les méga-corporations : ils sont face à elles les grains de sable dans l’engrenage.

Dans les univers cyberpunk, les firmes privées les plus puissantes ont fini par absorber certaines des prérogatives qui dans notre monde sont encore l’apanage des Etats, comme le maintien de l’ordre par la police ou les armées. Les corporations cyberpunk contrôlent des territoires et les employés qui travaillent pour elles deviennent en quelque sorte l’équivalent de “citoyens” de ces firmes, dont les droits sont liés au fait d’appartenir à une société puissante ou non.

Pour les JO de Londres, le CIO est parvenu à se faire transférer certains droits régaliens par l’Etat anglais, mais les romanciers de la vague cyberpunk n’avaient pas prévu que c’est par le biais de la propriété intellectuelle que s’opérerait ce transfert de puissance publique.

Des opposants aux Jeux qui détournent le logo officiel de l’évènement. Vous allez voir que ce n’est pas sans risque sur le plan juridique…

Pour défendre ses marques et ses droits d’auteur, mais aussi être en mesure de garantir de réelles exclusivités à ses généreux sponsors comme Coca-Cola, Mac Donald’s, Adidas, BP Oil ou Samsung, le CIO a obtenu du Parlement anglais le vote en 2006 d’un Olympics Game Act, qui lui confère des pouvoirs exorbitants. L’Olympics Delivery Authority dispose ainsi d’une armada de 280 agents pour faire appliquer la réglementation en matière de commerce autour des 28 sites où se dérouleront les épreuves et le LOCOG (London Organizing Committee) dispose de son côté d’une escouade de protection des marques, qui arpentera les rues de Londres revêtue de casquettes violettes pour s’assurer du respect de l’Olympics Brand Policy. Ils auront le pouvoir d’entrer dans les commerces, mais aussi dans les “locaux privés”, et de saisir la justice par le biais de procédures d’exception accélérées pour faire appliquer des amendes allant jusqu’à 31 000 livres…

L’Olympics Game Act met en place une véritable police du langage, qui va peser de tout son poids sur la liberté d’expression pendant la durée des jeux. Il est par exemple interdit d’employer dans une même phrase deux des mots “jeux”, “2012″, Twenty Twelve”, “gold”, “bronze” ou “medal”. Pas question également d’utiliser, modifier, détourner, connoter ou créer un néologisme à partir des termes appartenant au champ lexical des Jeux. Plusieurs commerces comme l’Olympic Kebab, l’Olymic Bar ou le London Olympus Hotel ont été sommés de changer de noms sous peine d’amendes.

L’usage des symboles des jeux, comme les anneaux olympiques, est strictement réglementé. Un boulanger a été obligé d’enlever de sa vitrine des pains qu’il avait réalisés en forme d’anneaux ; une fleuriste a subi la même mésaventure pour des bouquets reprenant ce symbole et une grand-mère a même été inquiétée parce qu’elle avait tricoté pour une poupée un pull aux couleurs olympiques, destiné à être vendu pour une action de charité !

Cette règle s’applique aussi strictement aux médias, qui doivent avoir acheté les droits pour pouvoir employer les symboles et les termes liées aux Jeux. N’ayant pas versé cette obole, la chaîne BFM en a été ainsi réduite à devoir parler de “jeux d’été” pour ne pas dire “olympiques”. Une dérogation légale existe cependant au nom du droit à l’information pour que les journalistes puissent rendre compte de ces évènements publics. Mais l’application de cette exception est délicate à manier et le magazine The Spectator a été inquiété pour avoir détourné les anneaux olympiques sur une couverture afin d’évoquer les risques de censure découlant de cet usage du droit des marques. Cet article effrayant indique de son côté que plusieurs firmes anglaises préfèrent à titre préventif s’autocensurer et dire “The O-word” plutôt que de se risquer à employer le terme “Olympics“. On n’est pas loin de Lord Voldemort dans Harry Potter, Celui-Dont-On-Ne-Doit-Pas-Dire-Le-Nom !

Des affiches protestant contre les restrictions imposées par le CIO sur le fondement du droit des marques.

Le dérapage vers la censure, le CIO l’a sans doute déjà allègrement franchi. Le blog anglais Free Speech rapporte que les comptes Twitter d’activistes protestant contre la tenue des jeux à Londres ont été suspendus suite à des demandes adressées à Twiter, parce qu’ils contenaient dans leur nom les termes JO 2012. Des moyens exceptionnels de police ont aussi été mis en place pour disperser les manifestations et patrouiller dans plus de 90 zones d’exclusion. Plus caricatural encore, il n’est permis de faire un lien hypertexte vers le site des JO 2012 que si l’on dit des choses positives à leurs propos ! Même Barack Obama et Mitt Romney ont été affectés par la police du langage du CIO, qui a exigé pour violation du copyright que des vidéos de campagne faisant allusion aux JO soient retirées…

Pour les spectateurs qui se rendront dans les stades, le contrôle sera plus drastique encore et ils seront liés par des clauses contractuelles extrêmement précises, détaillées sur les billets d’entrée. Ces mesures interdisent par exemple de rediffuser des vidéos ou des photos sur les réseaux sociaux, afin de protéger les exclusivités accordées aux médias et là encore, des cellules de surveillance ont été mises en place pour épier des sites comme Twitter, Facebook, Youtube, Facebook ou Instagram.

No photography, please. We are british.

Les règles des jeux dicteront également aux spectateurs jusqu’à ce qu’ils doivent manger. Impossible par exemple d’échapper aux frites de Mac Donald’s dans les lieux où se dérouleront les épreuves, ce dernier ayant obtenu une exclusivité sur ce plat, sauf comme accompagnement du plat national des fish’n chips pour lequel une exception a été accordée ! La propriété intellectuelle dictera également la manière de s’habiller, les autorités olympiques ayant indiqué qu’on pouvait tolérer que les spectateurs portent des Nikes alors qu’Adidas est sponsor officiel, mais pas qu’ils revêtent des T-Shirts Pepsi, dans la mesure où c’est Coca-Cola qui a payé pour être à l’affiche ! Pas le droit non plus d’apporter des routeurs 3G ou wifi sous peine de confiscation : British Telecom a décroché une exclusivité sur l’accès wifi et les spectateurs devront payer (mais uniquement par carte Visa, sponsor oblige !).

On pourrait encore multiplier ce genre d’exemples digne de Kafka, mais la démonstration me semble suffisamment éloquente. Ces Jeux de Londres nous font pleinement entrer dans l’âge cyberpunk. Un formidable transfert de puissance publique vers des firmes privées a été réalisé, en utilisant comme levier des droits de propriété intellectuelle. On mesure alors toute la force des “droits exclusifs” attachés aux marques et au copyright, dès lors qu’ils s’exercent ainsi de manière débridée, dans un environnement saturé de signes et de logos. Le Tumblr OpenOlymPICS documente la manière dont la ville de Londres s’est transformée avec l’évènement et comment les lieux se sont couverts d’allusion aux JO : ce sont autant de “marques” qui donne prise au pouvoir du CIO sur l’espace.

Cette propriété privé aboutit en fait bien à “priver” les citoyens de leurs libertés publiques pour les soumettre à la loi des corporations. Grâce à ces droits, ce sont des biens publics essentiels comme les mots du langage, l’information, l’espace urbain, les transports en commun, la gastronomie, les codes vestimentaires qui sont “privatisés”.

Le déclic qui m’a le plus fortement fait penser à l’univers cyberpunk, je l’ai eu lorsque nous avons appris qu’un athlète avait décidé de louer son épaule pour faire de la publicité sauvage pour des marques n’ayant pas versé de droits aux CIO par le biais d’un tatouage. Ce coureur a mis son propre bras aux enchères sur eBay et il s’est ainsi offert à une agence de pub’ pour 11 100 dollars. On est bien ici dans la soumission d’un individu à une corporation et elle passe comme dans les romans cyberpunk par des modifications corporelles qui inscrivent cette vassalité dans la chair !

Tatouage cyberpunk, mais l’athlète avec la marque d’une firme sur le bras n’est pas encore plus représentatif de ce courant de la Science Fiction ?

Ces dérives sont extrêmement graves et elles dessinent sans doute les contours d’un avenir noir pour nos sociétés. Au cours de la lutte contre ACTA, SOPA ou PIPA, l’un des points qui a attiré le plus de critiques de la part des collectifs de lutte pour la défense des libertés était précisément le fait que ces textes transféraient à des opérateurs privés (FAI ou titulaires de droits) des pouvoirs de police pour faire appliquer les droits de propriété intellectuelle. C’est exactement ce que la Quadrature du net par exemple reprochait au traité ACTA, dans cette vidéo Robocopyright ACTA, qui détournait d’ailleurs un des films emblématiques de la culture cyberpunk.

Ce que le CIO a obtenu du gouvernement britannique dépasse très largement tout ce qui figurait dans ACTA ou SOPA en termes de délégation de puissance publique. J’ai encore du mal à le croire, mais dans cet article, on apprend même que le Ministre de la défense britannique prévoyait, à la demande des autorités olympiques, d’installer des batteries de missiles sur des toits d’immeubles d’habitation pour protéger des sites olympiques d’éventuelles attaques terroristes. Si ça, c’est pas cyberpunk !

Olympics 2012 London Missile Protest. Par OpenDemocraty. CC-BY-SA. Source : Flickr

Dans un article paru sur le site du Monde, Patrick Clastre, un historien spécialisé dans l’histoire des jeux indique que le degré de contrôle n’a jamais été aussi fort que pour ces jeux à Londres, bien plus en fait qu’il ne le fut à Pékin en 2008. Il ajoute que pour imposer ce type de règles, le CIO a besoin “d’une dictature ou d’un pays ultralibéral“.

Cette phrase est glaçante.

Imaginez un instant qu’un parti politique par exemple ait la possibilité de contrôler les médias, de mettre en oeuvre une censure, de lever une police privée, de faire fermer des commerces, d’imposer à la population des règles concernant la nourriture et l’habillement, etc. Ne crierait-on pas à la dérive fascisante et n’aurait-on pas raison de le faire ? Le niveau de censure et de contrôle exercé en ce moment à Londres est-il si différent de celui qui pesait sur les populations arabes avant leurs révolutions ?

Doit-on faire deux poids, deux mesures parce que des firmes et des marques sont en jeu plutôt qu’un parti ? En ce sens, je vois un certain parallèle entre ces jeux de Londres de 2012 et les funestes jeux de Berlin de 1936. On dira peut-être que je marque un point Godwin, mais en termes d’atteinte aux libertés publiques, est-on vraiment si éloigné de ce qui se passait en Allemagne durant l’entre-deux-guerres ?

La semaine dernière, Jérémie Nestel du collectif Libre Accès a écrit un billet extrêmement fort, intitulé “la disparition des biens communs cognitifs annonce une société totalitaire“. J’étais globalement d’accord avec son propos, même si je trouvais l’emploi du terme “totalitaire” contestable. Mais cet article comporte les passages suivants, qui font directement écho aux dérapages juridiques des Jeux Olympiques :

La volonté des multinationales de privatiser les biens communs cognitifs est une atteinte à la sphère publique. La sphère publique, jusqu’à présent désignée comme un espace ouvert accessible à tous, au sein duquel on peut librement circuler, peut s’étendre aux espaces cognitifs. […]

Empêcher la transformation d’une œuvre, et crèer artificiellement une frontière au sein « des espace communs de la connaissance » est un acte propre à une société totalitaire.

Les règles mises en place par le CIO pour protéger ses droits de propriété intellectuelle portent gravement atteinte à la sphère publique et elles aboutissent à la destruction de biens communs essentiels. Hannah Arendt explique très bien que le totalitarisme opère en détruisant la distinction entre la sphère publique et la sphère privée. Dans le cas des fascismes d’entre-deux-guerres ou du stalinisme, c’est la sphère publique qui a débordé de son lit et qui a englouti la sphère privée jusqu’à la dévorer entièrement.

Les dérives de la propriété intellectuelle que l’on constate lors de ces jeux olympiques fonctionnent en sens inverse. C’est cette fois la sphère privée qui submerge l’espace public et le détruit pour le soumettre à sa logique exclusive. L’effet désastreux sur les libertés individuelles est sensiblement identique et c’est précisément ce processus de corruption qu’avaient anticipé les auteurs du Cyberpunk, avec leurs corporations souveraines.

A la différence près qu’ils n’avaient pas imaginé que ce serait la propriété intellectuelle qui serait la cause de l’avènement de ce cauchemar…

Ne croyons pas en France être à l’abri de telles dérives. Tout est déjà inscrit en filigranne dans nos textes de lois. Le Code du Sport prévoit déjà que les photographies prises lors d’une compétition appartiennent automatiquement aux fédérations sportives, ce qui ouvre la porte à une forme d’appropriation du réel. A l’issue de l’arrivée du Tour de France, des vidéos amateurs ont ainsi été retirées de Youtube à la demande de la société organisatrice du Tour, avec l’accord du CSA, qui dispose en vertu d’une autre loi du pouvoir de fixer les conditions de diffusion de ce type d’images. Et les compétences de cette autorité s’étendent aux manifestations sportives, mais plus largement “aux évènements de toute nature qui présentent un intérêt pour le public“…

Réagissons avant qu’il ne soit trop tard et refusons ces monstruosités juridiques !

PS : une chose qui me fait rire quand même, c’est que visiblement le CIO rencontre quelques problèmes avec le logo des jeux de Londres 2012, qu’un artiste l’accuse d’avoir plagié à partir d’une de ses oeuvres…